Χαρακτηρίζονται από επιθετική ευγένεια ή παθητική ανυπακοή. Όσοι συμπεριφέρονται με παθητική επιθετικότητα τους αρρωσταίνει, και τους ίδιους και τους γύρω τους.
Όταν δεν εκφράζουμε όσα μας ενοχλούν και κλεινόμαστε στον εαυτό μας, εκδικούμαστε τους άλλους με έναν παθητικό τρόπο. Αυτός ο εσωτερικευμένος θυμός μας κάνει να νιώθουμε υποχωρητικοί, αδύναμοι και κατώτεροι από τους άλλους. «Αν και η παθητική επιθετικότητα μπορεί να είναι χαρακτηριστικό διαφόρων καταστάσεων ψυχικής υγείας, δεν αποτελεί ψυχική ασθένεια. Ωστόσο, η παθητική επιθετικότητα ως συμπεριφορά μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις και να προκαλέσει δυσκολίες στην εργασία» λέει ο ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής Πάτροκλος Παπαδάκης.
Γιατί θυμώνουμε;
Ο θυμός είναι ένας πολύ χρήσιμος τρόπος να προειδοποιήσει ότι κάτι πάει λάθος. Για παράδειγμα επειδή είμαστε κουράσμενοι ή πεινάμε. Όπως επίσης επειδή:
- Δεν έχουμε τον έλεγχο.
- Νιώθουμε αδικία
- Μας υποτιμούν
- Δεχόμαστε αρνητική κριτική
- Νιώθουμε ματαίωση και αδιαφορία
- Ζηλεύουμε
- Έχουμε ενοχές
- Έχουμε χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Τα πράγματα δεν είναι όπως θα θέλαμε
- Δίνουμε υπερβολική αξία σε όσα μας θυμώνουν, κάνοντάς τα πολύ σημαντικά για εμάς
Όταν δεν εκφράζουμε τον θυμό μας
Όταν κάποιος σωπαίνει δε σημαίνει ότι δεν θυμώνει, αλλά ότι δεν μπορεί ή δεν πιστεύει ότι έχει το δικαίωμα να το εκφράσει. Η καταπίεση του θυμού συσχετίζεται, σύμφωνα με έρευνες, ακόμα και με την αύξηση της αρτηριακής πίεσης, καρδιαγγειακές παθήσεις και πόνο στην πλάτη.
Που οφείλεται η παθητικής επιθετικότητα
Υπάρχουν πολλές πιθανές αιτίες παθητικής επιθετικότητας, όπως ο φόβος της σύγκρουσης, η δυσκολία έκφρασης συναισθημάτων, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η έλλειψη διεκδίκησης. Οι άνθρωποι που τείνουν να είναι πιο εσωστρεφείς μπορεί επίσης να δυσκολεύονται να εκφράσουν τις ανάγκες ή τις επιθυμίες τους άμεσα. Οι αγχωτικές περιστάσεις, όπως μια δύσκολη δουλειά, μπορεί επίσης να πυροδοτήσει μια παθητική-επιθετική συμπεριφορά. Οι συνήθεις αιτίες παθητικής επιθετικότητας περιλαμβάνουν:
Φόβος σύγκρουσης: Οι άνθρωποι μπορεί να φοβούνται πώς θα αντιδράσει ο άλλος αν εκφραστεί ανοιχτά.
Δυσκολία έκφρασης συναισθημάτων: Μερικοί άνθρωποι μπορεί να δυσκολεύονται να εκφράσουν θυμό ή απογοήτευση, γι’ αυτό καταφεύγουν στην παθητική επιθετικότητα ως τρόπο να εκτονώσουν τα συναισθήματά τους.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση: Όσοι έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση συχνά δυσκολεύονται να εκφράσουν τις ανάγκες και τα θέλω τους, έτσι καταφεύγουν στην παθητική επιθετικότητα ως τρόπο για να πάρουν αυτό που θέλουν.
Στρεσογόνες καταστάσεις: Προκλητικές καταστάσεις, όπως μια δύσκολη δουλειά ή μια τεταμένη σχέση, μπορεί να πυροδοτήσουν παθητική-επιθετική συμπεριφορά από κάποιον που βρίσκεται ήδη σε κίνδυνο για αυτό το είδος συμπεριφοράς.
Η πρώιμη παιδική ηλικία: Όταν η άμεση έκφραση των συναισθημάτων δεν επιτρέπεται στο οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να φταίει για μια παθητικά επιθετική συμπεριφορά. Όταν κάποιος καταπιέζεται για να μην εκφράσει τα αληθινά του συναισθήματα, θα βρει τρόπους να διοχετεύσει παθητικά τον θυμό ή την απογοήτευσή του.
Τα σημάδια παθητικής-επιθετικής συμπεριφοράς
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Robert Greene στο βιβλίο Υπεροχή (εκδόσεις Διόπτρα), «η ρίζα κάθε παθητικής επιθετικότητας είναι ο ανθρώπινος φόβος της άμεσης αντιπαράθεσης – τα συναισθήματα που μπορεί να διαταράξει μια σύγκρουση και η απώλεια ελέγχου που θα ακολουθήσει. Κι έτσι, εξαιτίας αυτού του φόβου, κάποιοι ψάχνουν για έμμεσους τρόπους να περάσει το δικό τους, κάνοντας τις επιθέσεις τους αρκετά κρυφές, έτσι ώστε να είναι δύσκολο να καταλάβετε τι συμβαίνει, ενώ παράλληλα θα αποκτούν έλεγχο της δυναμικής. Όλοι είμαστε παθητικοί-επιθετικοί μέχρι ενός σημείου».
Η παθητική επιθετικότητα είναι ένα μοτίβο έμμεσης έκφρασης αρνητικών συναισθημάτων αντί της ανοιχτής αντιμετώπισης τους. Υπάρχει μια διαφορά στην έκφραση του ατόμου με το τι λέει που εκδηλώνει και τι κάνει. Για παράδειγμα, κάποιος που έχει παθητική-επιθετική συμπεριφορά μπορεί να φαίνεται ότι συμφωνεί -ίσως και με ενθουσιασμό- με το αίτημα ενός άλλου ατόμου. Ωστόσο, αντί να συμμορφωθεί με το αίτημα, μπορεί να εκφράσει θυμό ή δυσαρέσκεια παραλείποντας να τηρήσει ή να χάσει τις προθεσμίες.
Τα βασικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου με παθητική επιθετικότητα είναι το πείσμα και η δυσαρέσκεια, η άρνηση, τα διαρκή παράπονα ότι δεν τους κατανοούν και τους υποτιμούν, η ανυπακοή στους φορείς εξουσίας και τα διαρκή παράπονα για την κακοτυχία τους. Η παθητική επιθετικότητα μπορεί να εκδηλωθεί με μορφές όπως:
- Αγανάκτηση και άρνηση στις απαιτήσεις των άλλων, ιδιαίτερα στις απαιτήσεις ανθρώπων σε θέσεις εξουσίας.
- Αντίσταση στη συνεργασία, αναβλητικότητα και εσκεμμένα λάθη ως απάντηση στις απαιτήσεις των άλλων.
- Κυνική ή εχθρική στάση.
- Συχνά παράπονα για αίσθημα υποτίμησης ή αδικίας.
Ένα παθητικό-επιθετικό άτομο μπορεί να ισχυριστεί επανειλημμένα ότι είναι καλά, ακόμα και όταν είναι φαινομενικά έξαλλο και προφανώς δεν είναι καλά. Αρνούμενοι αυτό που νιώθουν και αρνούμενοι να είναι συναισθηματικά ανοιχτοί, διακόπτουν την περαιτέρω επικοινωνία με τους άλλους.
Παθητική επιθετική συμπεριφορά: μας αρρωσταίνει!
Αν κλείσατε την πόρτα του γραφείου σας στα μούτρα των συναδέλφων σας ή σφίγγετε τη γροθιά σας και δαγκώνεστε, αν ξεσπάτε ή κρατάτε μέσα τον θυμό σας, επηρεάζει αρνητικά την υγεία σας Ο θυμός επηρεάζει:
Τον εγκέφαλο: Ο θυμός μπορεί να μειώσει τη μνήμη σας. Το συναίσθημα προκαλεί την έκκριση υψηλών επιπέδων κορτιζόλης και άλλων ορμονών του στρες, που μπορεί να συρρικνώσει τα κέντρα μνήμης του εγκεφάλου.
Την καρδιά: Λόγω της επιθετικότητας που κρατάτε μέσα σας εκκρίνεται αδρεναλίνη, μια ορμόνη του στρες που εκτοξεύει την πίεση. Η μόνιμα υψηλή πίεση συνδέεται με το έμφραγμα και τις καρδιοπάθειες.
Το ανοσοποιητικό σύστημα: Εάν καυγαδίζετε έντονα τότε παράγετε την ορμόνη της αντίδρασης «φυγής ή μάχης», την επινεφρίνη. Τα χρόνια υψηλά επίπεδα εξασθενούν το ανοσοποιητικό σύστημα, κάνοντάς σας πιο επιρρεπείς σε ιώσεις και ασθένειες.
Τα μάτια: Προσέξτε! Ο θυμός μπορεί να προκαλέσει οφθαλμικές ημικρανίες, σπασμόςτων αγγείων και διαταραχές στα νευρικά κύτταρα του αμφιβληστροειδούς. Οι αυξημένες ορμόνες του στρες συμπιέζουν τα αιμοφόρα αγγεία στον εγκέφαλο, προκαλώντας προβήματα στην όραση.
Τα δόντια: Η καταπιεσμένη οργή μπορεί να προκαλέσει τρίξιμο στα δόντια (βρουξισμό), που συμβαίνει ασυνείδητα στη διάρκεια της ημέρας ή όσο κοιμάστε. Η τριβή προκαλεί πόνο στο πρόσωπο και τη γνάθο και με τον καιρό ακόμα και ραγίσματα στα δόντια.
Το γαστρεντερικό: Όταν θυμώνουμε, ο εγκέφαλος εκκρίνει τους νευροδιαβιβαστές ακετυλοχολίνη και σεροτονίνη, που μειώνουν τη ροή αίματος στην κοιλιά. Στις συνέπειες περιλαμβάνονται ο στομαχόπονος και η διάρροια.