Ξυπνάτε και δεν μπορείτε να κουνήσετε το σώμα σας. Μια σκιερή φιγούρα σαν δαίμονας πλανάται από πάνω σας, αλλά είναι πολύ αληθινή για να είναι όνειρο. Τι έχει συμβεί;
Εάν το έχετε βιώσει αυτό, μπορεί να είχατε παραίσθηση υπνικής παράλυσης. Οι παραισθήσεις συνήθως συμβαίνουν όταν κάποιος περνά ανάμεσα στα διάφορα στάδια του ύπνου, δηλαδή από την κατάσταση του ύπνου στο στάδιο της γρήγορης κίνησης των ματιών και της αφύπνσης, σύμφωνα με το Sleep Foundation.
Το σώμα παραλύει προσωρινά κατά τη διάρκεια αυτών των παραισθήσεων επειδή δεν κινείται όταν ένα άτομο βρίσκεται σε REM. Η σύντομη έλλειψη ελέγχου των μυών ονομάζεται ατονία.
«Στην πραγματικότητα, η ατονία και η νοητική απεικόνιση του ύπνου REM φαίνεται να επιμένουν ακόμη και σε μια κατάσταση συνειδητοποίησης και εγρήγορσης», εξήγησε ο συγγραφέας του Sleep Foundation, Eric Suni.
Οι παραισθήσεις που παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια της υπνικής παράλυσης είναι είτε υπναγωγικές ψευδαισθήσεις, οι οποίες συμβαίνουν όταν ένα άτομο αποκοιμιέται, είτε υπνοπομπικές παραισθήσεις, που συμβαίνουν όταν ξυπνάει.
Η υπνική παράλυση θεωρείται παραϋπνία, η οποία ορίζεται ως μια ανώμαλη συμπεριφορά ύπνου. Υπήρξαν επιστημονικές μελέτες που τεκμηριώνουν την κατάσταση του ύπνου καθώς και τέχνες και γραπτά για τις παραισθήσεις, οι οποίες μερικές φορές ερμηνεύονταν ως επισκέψεις φαντασμάτων.
Μια μελέτη του 2019 σε 185 άτομα διαπίστωσε ότι έως και το 58% των ανθρώπων αισθάνθηκαν μια «μη ανθρώπινη» παρουσία στο δωμάτιο μαζί τους και το 22% των ανθρώπων είδαν αυτό που νόμιζαν ότι ήταν ένα άτομο στο δωμάτιό τους.
Τύποι «δαιμόνων» της υπνικής παράλυσης
Τα άτομα με υπνική παράλυση έχουν μοιραστεί τόσες πολλές κοινές εμπειρίες που τα «όντα» που έχουν συναντήσει έχουν αναπαρασταθεί παρόμοια στην τέχνη και τη λογοτεχνία.
«Το περιεχόμενο των παραισθήσεων που βιώνονται κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου υπνικής παράλυσης μπορεί να ποικίλλει πάρα πολύ, αλλά ορισμένα θέματα τείνουν να εμφανίζονται πιο συχνά από άλλα. Ένα από αυτά είναι οι δαίμονες, όπως απεικονίζονται στον διάσημο πίνακα, “The Nightmare” του Henry Fuseli, που χρονολογείται από το 1781», δήλωσε στην Telegraph ο καθηγητής Chris French, επικεφαλής της Ερευνητικής Μονάδας Ανωμαλιστικής Ψυχολογίας στο Goldsmiths του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.
«Στην Ευρώπη του Μεσαίωνα, τα επεισόδια υπνικής παράλυσης ερμηνεύονταν συνήθως ως επιθέσεις από τρελαμένους από το σεξ δαίμονες που θα είχαν βρει έναν πονηρό τρόπο να φτάσουν στα παράλυτα, αβοήθητα θύματά τους. Οι αρσενικοί δαίμονες αναφέρονται ως incubi και οι θηλυκοί ήταν γνωστοί ως succubi», πρόσθεσε.
«Οι ψευδαισθήσεις των “incubus” είναι ένας κοινός τύπος και τείνουν να συνυπάρχουν με παραισθήσεις εισβολέων, ενώ χαρακτηρίζονται από αισθήσεις πίεσης στο στήθος, μαζί με αισθήματα ασφυξίας ή πνιγμού», δήλωσε με τη σειρά του στην Telegraph ο μεταδιδακτορικός φοιτητής στο Goldsmiths του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Betul Rauf.
Υπάρχουν επίσης δύο άλλοι τύποι παραισθήσεων που έχουν αναφερθεί, οι οποίες περιλαμβάνουν τις παραισθήσεις εισβολέων, ή την τρομακτική αίσθηση ότι κάποιος μπήκε στο δωμάτιό σας, δηλαδή οι λεγόμενες αιθουσαιοκινητικές παραισθήσεις. Οι αιθουσαιοκινητικές παραισθήσεις χαρακτηρίζονται από την αίσθηση ότι το σώμα επιπλέει ή πετάει και μερικές φορές μπορεί να συνοδεύονται από αισθήματα ευδαιμονίας.
Σε αντίθεση με τους εφιάλτες που συμβαίνουν όταν το σώμα κοιμάται, η υπνική παράλυση συμβαίνει όταν το σώμα είναι ξύπνιο. «Οι δαίμονες της υπνικής παράλυσης εκδηλώνονται όταν το σώμα ακινητοποιείται προσωρινά ενώ το μυαλό είναι ξύπνιο, ενώ οι εφιάλτες εκτυλίσσονται μέσα σε μια αφήγηση ονείρου και δεν έχουν τις σωματικές αισθήσεις της παράλυσης», είπε ο Rauf.
Σε περίπτωση που έχετε παραισθήσεις, οι ειδικοί στον ύπνο συνιστούν να πείτε στον εαυτό σας ότι δεν είναι αληθινές και να κάνετε μικρά πράγματα για να ξυπνήσετε το σώμα σας, όπως να κουνάτε τα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών σας.
Αιτίες και πρόληψη
Ένα ποσοστό μεταξύ 25% και 50% των Αμερικανών είχαν υπνική παράλυση τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, σύμφωνα με το WebMD.
Μελέτες έχουν βρει μια σχέση μεταξύ ατόμων με στρες, άγχος, διαταραχή μετατραυματικού στρες, κατάχρηση ουσιών και υπνική παράλυση. Η υπνική παράλυση θα μπορούσε επίσης να είναι ένα σύμπτωμα της ναρκοληψίας, μιας διαταραχής του ύπνου που κάνει τους ανθρώπους να κοιμούνται ακούσια.
Άλλες έρευνες δείχνουν ότι η υπνική παράλυση μπορεί να προκληθεί από jet lag ή άλλα πράγματα που διαταράσσουν τα προγράμματα ύπνου.
Για την πρόληψη της υπνικής παράλυσης, οι άνθρωποι μπορούν να αναπτύξουν μια ρουτίνα πριν τον ύπνο και να κοιμούνται τουλάχιστον επτά ώρες τη νύχτα. Οι άνθρωποι αναφέρουν περισσότερο υπνική παράλυση όταν κοιμούνται ανάσκελα, επομένως μπορούν να κοιμούνται στο πλάι για να την κρατήσουν μακριά.
Όσοι έχουν ανήσυχο ύπνο μπορεί μπορεί επίσης να θέλουν να συμβουλευτούν τον γιατρό τους σχετικά με τη λήψη αντικαταθλιπτικών ή αντιαγχωδών φαρμάκων για τη διαχείριση συναισθηματικών συμπτωμάτων που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στη διαταραχή του ύπνου.