Τι είναι η μελαγχολία των Χριστουγέννων; Είναι λάθος να μην αισθανόμαστε χαρούμενοι στις γιορτές; Ποια είναι τα συμπτώματα αυτής της μελαγχολίας και με ποιο τρόπο μπορούμε να βοηθηθούμε, αλλά και να βοηθήσουμε άλλους.
Το πνεύμα των Χριστουγέννων. Ένα πνεύμα ενθουσιώδες, ξέγνοιαστο, εμποτισμένο μόνο με ωραίες και χαρούμενες στιγμές: εορταστικές προετοιμασίες, συναντήσεις με συγγενείς και φίλους, χαμογελαστές φωτογραφίες δίπλα σε στολισμένα ντεκόρ, ανταλλαγή ευχών και δώρων, πολυάριθμα ερεθίσματα από εικόνες χαράς και ευτυχίας.
Είναι τόσα πολλά τα χαρούμενα ερεθίσματα που εισβάλλουν στη σκέψη και στο συναίσθημά μας αυτές τις μέρες, που οποιοδήποτε δυσάρεστο συναίσθημα μάς επισκεφθεί φαντάζει λάθος και προσπαθεί εναγωνίως να κρυφτεί ξανά μέσα μας, ει δυνατόν να εξαφανιστεί ολότελα. Γίνεται όμως να εξαφανιστεί ένα συναίσθημα; Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο πολύπλοκη από αυτό που με καταναγκαστικό τρόπο μας επιτάσσουν τα κοινωνικά στερεότυπα.
Τι γίνεται λοιπόν όταν τα συναισθήματά μας δεν “εναρμονίζονται” με τα εξωτερικά ερεθίσματα;
Πρέπει οπωσδήποτε να νιώσουμε χαρούμενοι; Είναι λάθος αν νιώθουμε κάπως αλλιώς;
Η αντίθεση μεταξύ των εξωτερικών κοινωνικών επιταγών και της δικιάς μας εσωτερικής πραγματικότητας δύναται να προκαλέσει αυτό που ονομάζουμε μελαγχολία των Χριστουγέννων (στα αγγλικά χρησιμοποιείται ο όρος Christmas blues). Ένα μελαγχολικό συναίσθημα το οποίο μπορεί να συνοδεύεται από:
- πεσμένη διάθεση
- έλλειψη ενέργειας
- διαταραχές του ύπνου
- αύξηση της κατανάλωσης αλκοόλ
- θλίψη
- μοναξιά
- απόγνωση
Μπορεί ακόμη, να υπάρχουν άνθρωποι γύρω μας που να αισθάνονται βάρος για τους οικείους τους.
Τα συναισθήματα αυτά, τόσο “αντίθετα” με το πνεύμα των Χριστουγέννων, δύσκολα εξωτερικεύονται, με αποτέλεσμα να κάνουν ακόμα εντονότερη την μελαγχολική διάθεση.
Μην ξεχνάμε ακόμη, ότι τα Χριστούγεννα σηματοδοτούν το τέλος του ημερολογιακού έτους, κάτι που φέρνει αρκετούς ανθρώπους αντιμέτωπους με τον απολογισμό της χρονιάς που μας αποχαιρετά. Πέτυχα τους στόχους μου; Ανταποκρίθηκα στις προσδοκίες που είχα θέσει για τον εαυτό μου πριν από έναν χρόνο; Αν όχι, γιατί δεν τα κατάφερα; Θα τα πάω καλύτερα το επόμενο έτος;
Η μοναξιά
Η μελαγχολία των Χριστουγέννων συναντάται επίσης σε ανθρώπους που είναι μόνοι τους στις γιορτές, είτε επειδή αδυνατούν να βρεθούν δίπλα στους οικείους τους, είτε επειδή έχουν βιώσει απώλειες αγαπημένων τους προσώπων και δεν τους έχουν πια μαζί τους.
Υπολογίζεται ότι, παγκοσμίως, πάνω από 2 εκατομμύρια άνθρωποι τρίτης ηλικίας θα περάσουν μόνοι τους τα φετινά Χριστούγεννα. Η μοναξιά και η απομόνωση ενισχύει το αίσθημα της δυσφορικής και μελαγχολικής διάθεσης.
Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή
Παρατηρείται ότι άνθρωποι οι οποίοι αντιμετωπίζουν συναισθηματικές διαταραχές, όπως είναι η κατάθλιψη, είναι πιθανό να έχουν μια συναισθηματική επιβάρυνση κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων.
Στην Ψυχιατρική Κοινότητα υπάρχει ο όρος “Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή” για να περιγράψει την κατάσταση εκείνη που τα καταθλιπτικά συμπτώματα σε άτομα με Καταθλιπτικές Διαταραχές εντείνονται μια συγκεκριμένη εποχή του έτους.
Να τονίσουμε πως παρότι σε ορισμένους ανθρώπους οι γιορτές ενδέχεται να προκαλέσουν ψυχική πίεση, εντούτοις –σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών της ΚΛΙΜΑΚΑ– οι αυτοκτονίες δεν αυξάνονται κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, αντιθέτως μάλιστα, φαίνεται ότι μειώνονται.
Τι μπορούμε να κάνουμε όμως για τη μελαγχολία των Χριστουγέννων
Να είμαστε ειλικρινείς με τον συναισθηματικό μας κόσμο.
Να κατανοήσουμε ότι δεν υπάρχει σωστό και λάθος συναίσθημα, παρά μόνο ευχάριστο και δυσάρεστο.
Δυσάρεστο συναίσθημα δεν σημαίνει λάθος.
Να αποδεχτούμε και να επιτρέψουμε σε όλα μας τα συναισθήματα να εκφραστούν, δίχως φόβο ή ντροπή.
Να μιλήσουμε ανοιχτά και καθαρά στους φίλους μας και στην οικογένειά μας.
Δεν βοηθάει την ψυχική μας διάθεση να υποκρινόμαστε με χαμόγελα τα οποία δεν βγαίνουν αυθόρμητα και πηγαία.
Εάν τα συμπτώματα είναι έντονα, η συζήτηση με έναν επαγγελματία υγείας ίσως κρίνεται απαραίτητη.
Στην περίπτωση που δούμε ότι κάποιος δικός μας άνθρωπος έχει μελαγχολήσει, ας τον/την προσεγγίσουμε με συμπόνια και κατανόηση.
Ας δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο να επιτρέπεται σε όλους να είναι ο εαυτός τους.
Ας δώσουμε χώρο ώστε να εκφραστεί η ποικιλία και η πολυπλοκότητα των συναισθημάτων, χωρίς κριτική, αντανακλώντας το μήνυμα ότι όλα τα συναισθήματα είναι καλοδεχούμενα και ότι προτιμάμε να βλέπουμε την αληθινή πλευρά του συνανθρώπου μας, παρά ένα ψεύτικο -όσο χαρούμενο και αν είναι- προσωπείο.
Το θαύμα των Χριστουγέννων ας μην είναι μια καταναγκαστική ευτυχία, αλλά μια ευκαιρία για ένα ζεστό, εγκάρδιο περιβάλλον μέσα στο οποίο κανείς δεν θα πιέζεται να είναι χαρούμενος, αλλά όλοι θα είναι αυθόρμητοι, ειλικρινείς, αυθεντικοί.