Nέα μελέτη με επικεφαλής Έλληνα ερευνητή αποκαλύπτει τους μηχανισμούς του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην κατάθλιψη και το μετατραυματικό στρες και ανοίγει νέους δρόμους στην πρόληψη και τη θεραπεία της νόσου.
Μια διεθνής ομάδα, με επικεφαλής τον Νικόλαο Π. Δασκαλάκη, MD, Ph.D., διευθυντή του Εργαστηρίου Νευρογονιδιωματικής και Μεταφραστικής Βιοπληροφορικής στο Νοσοκομείο McLean, ανέλυσε τα γονίδια που εκφράζονται σε περίπου 575.000 μεμονωμένα κύτταρα από τον εγκέφαλο ανθρώπων με και χωρίς κατάθλιψη και μετατραυματικό στρες, αποκαλύπτοντας τους μηχανισμούς πίσω από τον εγκέφαλο και την απόκριση στρες σε αυτές τις συνθήκες.
Αυτή η μελέτη είναι πολύ σημαντική γιατί δείχνει στο πώς οι εγκέφαλοι των ατόμων που παλεύουν με κατάθλιψη και μετατραυματικό στρες είναι παρόμοιοι και διαφορετικοί σε κυτταρικό και μοριακό επίπεδο σε μια κρίσιμη περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται ραχιαίος πλάγιος προμετωπιαίο φλοιός.
Χρησιμοποιώντας τεχνολογία αιχμής, οι ερευνητές εντόπισαν συγκεκριμένους τύπους εγκεφαλικών κυττάρων και συγκεκριμένα γονίδια μέσα σε μονοκύτταρα, που διαφέρουν ως προς τα επίπεδα δραστηριότητάς τους σε σχέση με αυτές τις ασθένειες που σχετίζονται με το στρες και συχνά συνυπάρχουν. Τα ευρήματα δείχνουν τον δρόμο για νέα φάρμακα που μπορεί να ωφελήσουν άτομα με αυτές τις διαταραχές.
Επειδή οι μελέτες έχουν ενοχοποιήσει την περιοχή του ραχιαίου προμετωπιαίου φλοιού του εγκεφάλου για κατάθλιψη και μετατραυματικό στρες, οι επιστήμονες συνέκριναν τα γονίδια που εκφράζονται σε κύτταρα στον ραχιαίο πλάγιο προμετωπιαίο φλοιό, τα οποία συλλέχθηκαν μεταθανάτια από 11 άτομα με μετατραυματικό στρες, 10 με κατάθλιψη και 11 χωρίς καμία από αυτές τις καταστάσεις. Οι ερευνητές εντόπισαν ποια γονίδια εκφράζονται από ποια κύτταρα – συμπεριλαμβανομένων οκτώ διαφορετικών τύπων κυττάρων – μέσω μιας τεχνικής που ονομάζεται αλληλουχία RNA μονοκυττάρου.
Η ανάλυση έδειξε ότι ορισμένα γονίδια εκφράζονται σε διαφορετικά επίπεδα σε νευρώνες και αστροκύτταρα (ένας τύπος κυττάρου που υποστηρίζει το νευρικό σύστημα -πρόκειται για τα πιο πολυάριθμα κύτταρα της γλοίας της φαιάς ουσίας) ανάλογα με το αν ένα άτομο είχε κατάθλιψη ή όχι. Για παράδειγμα, η διαφορική έκφραση γονιδίου έδειξε αυξημένη σηματοδότηση γλυκοκορτικοειδών στους εγκεφάλους ατόμων με μετατραυματικό στρες (στεροειδείς ορμόνες που ανήκουν στην ομάδα των κορτικοστεροειδών, με πιο γνωστές την κορτιζόλη, την κορτικοστερόνη και την κορτιζόνη).
«Τα ευρήματά μας μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην ανάπτυξη βιοδεικτών μετατραυματικού στρες και κατάθλιψης για την ανίχνευση ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο. Έχουμε συνδέσει τα ευρήματά μας με βιοδείκτες απεικόνισης εγκεφάλου που μπορούν να μετρηθούν σε ασθενείς και έτσι να παρακολουθούμε την κατάσταση της νόσου», δήλωσε ο επικεφαλής της μελέτης Νικόλαος Π. Δασκαλάκης, MD, Ph.D., διευθυντής του Εργαστηρίου Νευρογονιδιωματικής και Μεταφραστικής Βιοπληροφορικής στο Νοσοκομείο McLean.
«Τα ευρήματά μας μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη στοχευμένων θεραπειών με ανάλυση κυτταρικού τύπου. Η παρατήρηση της εμπλοκής της νευρωνικής οδού σηματοδότησης γλυκοκορτικοειδών σημαίνει ότι θα μπορούσαν να αναπτυχθούν θεραπείες με βάση γλυκοκορτικοειδή, ειδικά για νευρώνες σε σύγκριση με τις τρέχουσες θεραπείες γλυκοκορτικοειδών που επηρεάζουν τους περισσότερους τύπους κυττάρων, καθιστώντας τα μη συγκεκριμένα και επιρρεπή σε παρενέργειες».
Τα επόμενα βήματα περιλαμβάνουν μελέτες που αφορούν κύτταρα που προέρχονται από βλαστοκύτταρα.
«Κύτταρα προερχόμενα από βλαστοκύτταρα που εκτίθενται σε παράγοντες στρες μπορεί να βοηθήσουν στη χαρτογράφηση της παθολογίας του εγκεφαλικού στρες. Η πρόσθετη έρευνα θα μπορούσε να περιλαμβάνει γενετικούς και φαρμακολογικούς χειρισμούς αυτών των κυττάρων για τη μελέτη μηχανισμών και την ανάπτυξη θεραπειών“, δήλωσε η συν-συγγραφέας Kerry J. Ressler, MD, Ph.D., επικεφαλής επιστημονικά υπεύθυνη και επικεφαλής του τμήματος κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής στο νοσοκομείο McLean.
Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στο The American Journal of Psychiatry.