Η ζήλεια είναι ένα διαχρονικό συναίσθημα. Πολύ πριν τον Γκορ Βιντάλ, ο Αριστοτέλης είπε: Ζηλεύουμε εκείνους των οποίων τα αποκτήματα και οι επιτυχημένες προσπάθειες μας αποτελούν μομφή.
Ο φίλος σου έκανε ένα σοβαρό λάθος στη δουλειά του, η φίλη σου δεν πήρε την αύξηση και τη θέση που προσδοκούσε και εσείς στο άκουσμα των νέων, εμφανίζεται ένα μειδίαμα ικανοποίησης; Ανασυγκροτείστε, δείχνετε ανήσυχοι, με τη γκριμάτσα της συμπόνοιας ζωγραφισμένη στο πρόσωπό σας. Μέσα σας όμως το εκλαμβάνετε σαν μικρή νίκη: είμαι καλύτερος από σένα. Αυτό είμαι μια μορφή ζήλειας που όλοι μπορούμε κάποια στιγμή να νιώσουμε ωστόσο θα πρέπει να τη διακρίνουμε από τον φθόνο που δηλητηριάζει τη ψυχή μας.
«Η φράση “να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα” εκφράζει ανεκδοτολογικά την έννοια του φθόνου, που φθάνει να φέρνει ως πρώτιστο μέλημα την αποτυχία του άλλου, παρά τη δική μας ανάπτυξη”, λέει ο ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής Σπύρος Καλημέρης.
Τοξικές σχέσεις: Αναγνωρίστε τα σημάδια και βάλτε τέλος σε αυτές
Φθόνος ή ζήλεια;
«Η ζήλια είναι το δυσάρεστο συναίσθημα απέναντι στο πραγματικό ή φανταστικό ενδεχόμενο να χάσουμε ή να μοιραστούμε κάτι που θεωρούμε ότι ήδη έχουμε.
Ευτυχία: 10 δεξιότητες που δεν μάθαμε ποτέ
Η ζήλια είναι ένα σύνθετο συναίσθημα που εμφανίζεται συχνά στις διαπροσωπικές σχέσεις. Συνήθως συνοδεύεται από άλλα δυσάρεστα συναισθήματα, όπως είναι η θλίψη, η ντροπή, ο φόβος, ο θυμός και η ανασφάλεια.
Ουσιαστικά είναι μέρος της συναισθηματικής αντίδρασης απέναντι σε μία πραγματική ή φανταστική απειλή, η οποία ενδέχεται να οδηγήσει στη διατάραξη ή την απώλεια μίας σημαντικής σχέσης, του κύρους του ατόμου ή της αξίας του”. λέει ο ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής Σπύρος Καλημέρης
Ο φθόνος στην επιστημονική βιβλιογραφία χαρακτηρίζεται ως μια έντονα δυσάρεστη κατάσταση κατωτερότητας, εχθρότητας και αγανάκτησης, γι’ αυτό μερικές φορές προκαλεί το συναίσθημα schadenfreude (η χαιρεκακία, το συναίσθημα να χαίρεται κάποιος με τη δυστυχία του άλλου)- απολαμβάνοντας την απόλαυση για την πτώση του άλλου.
Ενώ οι σύντομες στιγμές της ζήλιας μπορεί να είναι σχετικά αβλαβείς, ο φθόνος τείνει να αντέχει, μερικές φορές σε σημείο εμμονής.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η ρίζα της λατινικής λέξης για τον φθόνο, invidia, σημαίνει «να κοιτάζεις διαπεραστικά, να ερευνάς με τα μάτια σαν να είναι στιλέτο». Η αρχική έννοια της λέξης συσχετίστηκε με το «κακό μάτι» και την πεποίθηση ότι ένα βλέμμα θα μπορούσε πραγματικά να μεταφέρει μια κατάρα και να βλάψει σωματικά κάποιον.
Συμπτώματα ζήλειας και φθόνου
Η ζήλεια και ο φθόνος μπορεί να εκφραστούν με ποικίλους τρόπους. Μερικοί από αυτούς είναι:
- Λεκτική/Σωματική βία
- Επαναλαμβανόμενος έλεγχος προσωπικών αντικειμένων άλλου ατόμου προς αναζήτηση στοιχείων π.χ. κινητού
- Ανακριτική και ελεγκτική συμπεριφορά
- Απομόνωση
- Οξυθυμία
- Έλλειψη εμπιστοσύνης
- Χειραγώγηση
- Απειλές
- Υποτίμηση άλλων ατόμων
5 τρόποι να ξεπεράσετε τον φθόνο
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η ρίζα της λατινικής λέξης για τον φθόνο, invidia, σημαίνει «να κοιτάζεις διαπεραστικά».
Η αρχική έννοια της λέξης συσχετίστηκε με το «κακό μάτι» και την πεποίθηση ότι ένα βλέμμα θα μπορούσε πραγματικά να μεταφέρει μια κατάρα και να βλάψει σωματικά κάποιον. Εάν νιώθετε ότι υπάρχει φθόνος μέσα σας αυτοί οι τρόποι θα σας βοηθήσουν να τον ξεπεράσετε.
- Εκτιμήστε το συλλογικό καλό
- Μη συγκρίνετε τον εαυτό σας με τον άλλον
- Αποδεχτείτε τις αδυναμίες σας
- Μην κουτσομπολεύετε τον άλλον
- Μην υποτιμάτε τους άλλους
1. Εκτιμήστε το συλλογικό καλό
Ο φθόνος δεν είναι αναπόφευκτος. Ένας τρόπος για να το αποφύγετε είναι η εκτίμηση του συλλογικού καλού. Για παράδειγμα, ένας συγγραφέας του οποίου ο φίλος κερδίζει ένα λογοτεχνικό βραβείο θα μπορούσε να επικεντρωθεί στο γεγονός ότι οποιαδήποτε πρόοδος στη λογοτεχνία είναι τελικά μια πρόοδος για όλους μας. Άλλωστε, όλοι μπορούμε να διαβάσουμε το βιβλίο.
Σχετικά, το ακμάζον πεδίο της διαπραγματευτικής έρευνας έχει δείξει ότι εάν αποφύγετε να υποθέσετε μια «νοοτροπία πίτας» – δηλαδή, πιστεύοντας ότι υπάρχει ένα προκαθορισμένο σύνολο αγαθών στον κόσμο και ότι κάθε καλό για το άλλο άτομο είναι λιγότερο καλό για μένα – έχετε περισσότερες πιθανότητες εξεύρεσης ολοκληρωμένων λύσεων στις συγκρούσεις που δημιουργούν μεγαλύτερη αξία συνολικά.
2. Μη συγκρίνετε τον εαυτό σας με τον άλλον
Εκατοντάδες μελέτες διαπιστώνουν ότι τα ανθρώπινα όντα κάνουν τακτικά κοινωνικές συγκρίσεις, ηθελημένα ή ακούσια. Σήμερα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μεγεθύνουν τις ευκαιρίες για τέτοιες συγκρίσεις.
Όποιος κερδίζει για παράδειγμα ένα διεθνές βραβείο μπορεί να είναι εύκολο να ζηλέψετε αν συγκρίνετε συνεχώς τον εαυτό σας με τον νικητή. Αντίθετα, μπορούμε συνειδητά να επιλέξουμε να συγκρίνουμε τον παρόντα εαυτό μας με τον προηγούμενο εαυτό μας.
Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι το ονομάζουν «καθοδική κοινωνική σύγκριση με τον προηγούμενο εαυτό μου». Αυτό είναι πολύ πιο ευνοϊκό για την ευτυχία και την παραγωγικότητα από ό,τι αν συγκρίνετε τον εαυτό σας με κάποιον άλλο. Ο καθένας μπορεί να επιλέξει να συγκρίνει τις τρέχουσες περιστάσεις του με τις προηγούμενες περιστάσεις του (και όχι με τις περιστάσεις άλλων).
3. Αποδεχτείτε τις αδυναμίες σας
Πολλές φορές ο φθόνος εκφράζεται με θυμό απέναντι στους άλλους για κάτι που είπαν ή έκαναν. Μπορεί να προσπαθήσετε να τον κρύψετε για διάφορους λόγους, αλλά γνωρίζετε ότι είστε κάπωςεχθρικοί. Τελικά, ο θυμός θα διαρρεύσει κάποια στιγμή, ακόμη και ως μη λεκτική συμπεριφορά.
Αν εκδηλώσετε έμπρακτα τον θυμό σας, ο άλλος θα τον αντιληφθεί και μπορεί να μη γνωρίζει τι τον προκάλεσε τη δεδομένη στιγμή.
Ο φθόνος, που προέρχεται από τα πράγματα, την προσοχή ή τον σεβασμό που δεν έχουμε, από την αίσθηση ότι αξίζουμε να έχουμε κι εμείς τα ίδια, αλλά για κάποιο λόγο νιώθουμε ανήμποροι να τα αποκτήσουμε, συνεπάγεται την παραδοχή ότι είμαστε κατώτεροι από ένα άλλο άτομο σε κάτι που εκτιμούμε. Και αυτή η παραδοχή και η συνειδητοποίηση μέσα μας πολλές φορές μπορεί να πονάει.
Επίσης, μπορεί να είναι επώδυνοτο άλλο άτομο να μην είναι πραγματικά ανώτερο αλλά απλώς τυχερό, υπερβολικά φιλόδοξο ή αδίστακτο.
4. Μην κουτσομπολεύετε τον άλλον
Το κουτσομπολιό είναι συχνά καλυμμένος φθόνος, ένας βολικός τρόπος να τον εκτονώσουμε ανταλλάσσοντας κακόβουλες φήμες και ιστορίες. Όταν μιλάτε για άλλους πίσω από την πλάτη τους, πιθανότατα να νιώθετεμια χαρά πολύ όμοια με τη Schadenfreude (χαιρεκακία).
Αν παρατηρήσετε ότι οι φίλοι ή οι συνάδελφοί σας ξαφνικά είναι πιο ψυχροί απέναντί σας χωρίς προφανή λόγο, η πηγή της ψυχρότητάς τους μπορεί να είναι τέτοια κουτσομπολιά και αξίζει τον κόπο να τα ξετρυπώσετε. Σε κάθε περίπτωση, οι κατά συρροή κουτσομπόληδες δεν γίνονται καλοί και αξιόπιστοι φίλοι.
5. Μην υποτιμάτε τους άλλους
Υπάρχουν άνθρωποι που τείνουν να αποκαθηλώνουν τους ισχυρούς και να απομυθοποιούν τους πετυχημένους. Τα άτομα αυτά δεν μπορούν να αναγνωρίσουν ή να εκτιμήσουν την αριστεία σε σχεδόν κανέναν (εκτός αν είναι νεκρός).
Όσοι έχουν επιτύχει στη ζωή τους τους κάνουν να νιώθουν ανασφαλείς, ευάλωτους σε αισθήματα κατωτερότητας.
Ο φθόνος που αρχικά μπορεί να νιώθετε για όσους είναι επιτυχημένοι καλύπτεται γρήγορα από αγανάκτηση. Και ξεκινούν οι κατηγορίες ότι εκμεταλλεύτηκαν το σύστημα, ότι είναι φιλόδοξοι ή απλά ότι στάθηκαν τυχεροί και ότι δεν αξίζουν τον έπαινο. Αυτό που θα πρέπει να κάνετε είναι να μην φέρνετε τους πάντες στο ίδιο επίπεδο με εσάς.
Κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός, έχει δική του πορεία και δεν εμποδίζει από τη δική σας.