Η συνύπαρξη με έναν άνθρωπο που είναι ναρκισσιστής μπορεί να απειλήσει τη ψυχική μας υγεία. Σε αρκετές περιπτώσεις η σχέση ξεκινά με τις καλύτερες προοπτικές γιατί αυτά τα άτομα μπορεί να είναι πολύ γοητευτικά μέχρι να κατακτήσουν αυτόν που θέλουν.
Τα χαρακτηριστικά του ναρκισσισμού, τα οποία μπορεί επίσης να συμπίπτουν με τα διαγνωστικά κριτήρια της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας, μπορεί να περιλαμβάνουν έλλειψη ενσυναίσθησης, υπερβολική αίσθηση δικαιώματος, μεγαλοπρέπειας φαντασιώσεις, παθολογικό φθόνο και εκμετάλλευση των άλλων.
Η Νo1 λέξη που δεν θέλει να ακούσει ένας ναρκισσιστής – Τι να λέτε για να τον αντιμετωπίσετε
Ο αντίκτυπος αυτών των χαρακτηριστικών στις διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις μπορεί να περιλαμβάνει επιθετικότητα κατά των άλλων. Για παράδειγμα, με βάση την ανάλυση από 437 ανεξάρτητες μελέτες, τόσο ο μεγαλοπρεπής όσο και ο ευάλωτος ναρκισσισμός συσχετίζονται σημαντικά με πολλαπλές μορφές εκφοβισμού και τόσο με αντιδραστική όσο και με προληπτική επιθετικότητα, συμπεριλαμβανομένης της απρόκλητης επιθετικότητας.
- Ο μεγαλοπρεπής ναρκισσισμός συνδέεται με υψηλότερη αυτοεκτίμηση, μικρότερη ευαισθησία στο στρες ή την κατάθλιψη, εξωστρέφεια και επιδίωξη εξουσίας.
- Ο ευάλωτος ναρκισσισμός (ή ανεπίσημα αποκαλούμενος «κρυφός» ναρκισσισμός) συνδέεται με χαμηλότερη αυτοεκτίμηση, φοβικότητα, υψηλότερο νευρωτισμό, υπερευαισθησία και εσωστρέφεια.
Τι συμβαίνει όταν ο σύντροφος είναι ναρκισσιστής
Μία μακροχρόνια σχέση με έναν ναρκισσιστή θα μπορούσε ενδεχομένως να προκαλέσει συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες.
Σε ερευνητική μελέτη του 2022 σε 1.294 συμμετέχοντες που διεξήχθη από την Σαχίντα Αράμπι, στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Personality and Individual Differences, διαπιστώθηκε ότι ειδικά ο μεγαλοπρεπής ναρκισσισμός (είναι αλαζόνες, κυρίαρχοι και εξωστρεφείς), άφηνε συμπτώματα μετατραυματικού στρες στους συντρόφους.
Η διαταραχή μετατραυματικού στρες είναι μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από δυσπροσαρμοστικές αλλαγές στις αναμνήσεις. Το μετατραυματικό στρες περιλαμβάνει τέσσερα συμπτώματα:
- εισβολής (π.χ. παρεμβατικές σκέψεις ή αναμνήσεις του τραύματος),
- αποφυγής (π.χ. αποφυγή χώρων ή δραστηριοτήτων που σας θυμίζουν το τραύμα),
- αρνητικων μεταβολών στη νόηση και τη διάθεση (π.χ. αδυναμία να απολαύσετε πράγματα που αγαπούσατε)
- μεταβολών στη διέγερση και την αντιδραστικότητα (π.χ. υπερδιέγερση, ευερεθιστότητα, απερισκεψία).
Σε αυτήν τη μελέτη, τα χαρακτηριστικά του μεγαλοπρεπούς ναρκισσισμού προέβλεπαν πιο ισχυρά τα συμπτώματα εισβολής και αποφυγής στους συντρόφους.
Δεδομένης της επιθετικότητας που σχετίζεται με τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά και του αντίκτυπου των χειριστικών συμπεριφορών που σχετίζονται με τον ναρκισσισμό, είναι λογικό ότι τα άτομα που έχουν σχέσεις με ναρκισσιστικά άτομα θα εμφανίζουν συνήθως μετατραυματικά συμπτώματα, όπως αναβίωση του τραύματος μέσα από πολύ ζωντανές και ενοχλητικές αναμνήσεις ή όνειρα, αποφυγή καταστάσεων που θυμίζουν το συμβάν Επίσης
- δυσκολίες ύπνου με αϋπνίες, διακεκομμένο ύπνο, εφιάλτες
- ευερεθιστότητα ή πεσμένη διάθεση
- δυσκολία συγκέντρωσης και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Οι τεχνικές χειραγώγησης του ναρκισσιστή
Η μελέτη διερεύνησε επίσης τις συσχετίσεις μεταξύ αυτών των χαρακτηριστικών και των τακτικών χειραγώγησης, όπως η αποσιώπηση, η πρόκληση ζήλιας. Διαπιστώθηκαν σημαντικές θετικές συσχετίσεις μεταξύ των ναρκισσιστικών και ψυχοπαθητικών χαρακτηριστικών και των τακτικών χειραγώγησης, όπως το love bombing, το stonewalling και η πρόκληση ζήλιας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι τακτικές χειραγώγησης, όπως η πρόκληση ζήλιας και ο «βομβαρδισμός αγάπης», προέβλεπαν επίσης σημαντικά τη μετατραυματική διαταραχή για την ομάδα που είχε ήδη εγκαταλείψει τη ρομαντική σχέση. Ο ύπουλος χαρακτήρας των τακτικών χειραγώγησης που σχετίζονται με τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά ευθυγραμμίζεται περαιτέρω με αυτό το εύρημα, καθώς τέτοιες τακτικές χρησιμοποιούνται σκόπιμα ως όπλα για να ενσταλάξουν φόβο και άγχος, ενώ αποπροσανατολίζουν τον στόχο.
Για παράδειγμα, η πρόκληση ζήλιας ή η πιο ανεπίσημα αποκαλούμενη ρομαντική «τριγωνοποίηση», είναι η χρήση της εισαγωγής ενός άλλου μέρους στη δυναμική της ρομαντικής σχέσης για να προκληθεί σκόπιμα ζήλια.
Προηγούμενες έρευνες των Tortoriello και συνεργατών (2017), καθώς και των Massar και συνεργατών (2017) δείχνουν ότι τα άτομα με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά ή ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά μπορούν και τα δύο να εμπλακούν σε επαγωγή ζήλιας με σκοπό την απόκτηση εξουσίας και ελέγχου, την εκδίκηση, τη δοκιμή της σχέσης ή την αντιστάθμιση της χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Σύμφωνα με αυτές τις μελέτες, οι μεγαλοπρεπείς ναρκισσιστές και οι πρωτογενείς ψυχοπαθείς (ψυχοπαθείς που λέγεται ότι «γεννιούνται» και όχι ότι δημιουργούνται από το περιβάλλον τους) χρησιμοποιούν την επαγωγή ζήλιας κυρίως για λόγους εξουσίας και ελέγχου (και για τους ψυχοπαθείς και για την εκδίκηση).
Οι ευάλωτοι ναρκισσιστές και οι δευτερογενείς ψυχοπαθείς (ψυχοπαθείς που διαμορφώνονται από το περιβάλλον τους) μπορούν επίσης να τη χρησιμοποιήσουν για να αντισταθμίσουν τη χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Για τους συμμετέχοντες στη μελέτη, τα άτομα σε ρομαντικές σχέσεις με ναρκισσιστές συντρόφους περιέγραψαν πώς η πρόκληση ζήλιας χρησιμοποιήθηκε για να τους εμφυσήσει ανασφάλειες, να τους κάνει να «ανταγωνιστούν» για την προσοχή του ναρκισσιστή, να προκαλέσουν μια αντίδραση και να τους παρουσιάσουν ως «ελεγκτές» ή «τρελούς» όταν αντιδρούσαν.
Αυτό περιελάμβανε συμπεριφορές όπως η απιστία, οι συνεχείς αναφορές σε άλλους προηγούμενους συντρόφους ή τρέχουσες προοπτικές, το φλερτ μπροστά στους συντρόφους τους, καθώς και υποτιμητικές συγκρίσεις.
Το love bombing είναι μια άλλη τακτική χειραγώγησης που μπορεί να επηρεάσει τη μετατραυματική συμπτωματολογία. Είναι η χρήση υπερβολικής κολακείας, προσοχής και επαφής από νωρίς για να «προετοιμάσει» ένα άτομο για μια ρομαντική σχέση. Σύμφωνα με προηγούμενες έρευνες, συσχετίζεται θετικά με ναρκισσιστικές τάσεις και τείνει να περιλαμβάνει περισσότερη χρήση κειμένων στις ρομαντικές σχέσεις.
Στη μελέτη, οι συμμετέχοντες σημείωσαν ότι η «επίθεση αγάπης» συχνά περιλάμβανε δώρα, διακοπές και ρομαντικά ραντεβού, καθώς και συνεχείς τηλεφωνικές κλήσεις και μηνύματα.
Ο βομβαρδισμός αγάπης συνίστατο επίσης σε βιασύνη για συμβίωση ή γάμο, υποσχέσεις για το μέλλον (γνωστές και ως «μελλοντική προσποίηση») που δεν υλοποιούνταν, καθώς και σε μια απότομη φάση «υποτίμησης» όπου η κακοποίηση και η κακομεταχείριση γίνονταν όλο και πιο συχνές.
Σύμφωνα με πολλούς από τους συμμετέχοντες, αυτή η υποτίμηση συνέβη συνήθως κατά τη διάρκεια ενός άλλου ορόσημου, όπως μετά από έναν γάμο ή κατά τη διάρκεια μιας εγκυμοσύνης – σε μια περίοδο όπου τα άτομα είχαν ήδη επενδύσει σημαντικά στη σχέση, οπότε ένιωθαν ότι τους τραβούσαν το χαλί κάτω από τα πόδια.
7 σημάδια ότι μεγαλώσατε με ένα ναρκισσιστή γονέα σύμφωνα με τους ψυχολόγους
Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα σε σχέσεις με χαρακτηριστικά συντρόφου όπως ο ναρκισσισμός ή η ψυχοπάθεια τείνουν να βιώνουν επιβάρυνση της ψυχικής τους υγείας.