Οι αγορές την περίοδο των εκπτώσεων και των γιορτών είναι ελκυστικές αλλά είστε σίγουροι ότι θα μπορέσετε να αντισταθείτε και να πάρετε πράγματα που πραγματικά χρειάζεστε;
Εκπτώσεις, προσφορές στολισμοί, δώρα, ονομαστικές εορτές… Οι διακοπές των Χριστουγέννων, μας δίνουν πολλούς λόγους για να ξοδέψουμε χρήματα, λόγους τους οποίους ο ανθρώπινος εγκέφαλος βρίσκει ανταποδοτικούς. Όσο καλό κι αν είναι το αρχικό συναίσθημα, οι καταναλωτικές συνήθειες των εορτών και των εκπτώσεων μπορεί να έχουν κάποιες αρνητικές συνέπειες.
«Νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι παρασύρονται», είπε ο Δρ. Ashish Bhatt, Διευθυντής ιατρικού περιεχομένου στο addictioncenter.com. «Αλλά αν αυτό συνεχιστεί και τελικά αρχίσει να προκαλεί προβλήματα στη ζωή σας οικονομικά ή σε επίπεδο σχέσης, τότε πραγματικά μιμείται κάποιας μορφής εθισμό», αναφέρει ο ειδικός στο CNN.
Οι αγορές μπορεί να μην είναι ένας διαγνώσιμος εθισμός καταγεγραμμένος στο Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders ή DSM-5 , που χρησιμοποιούν οι επαγγελματίες υγείας για τη διάγνωση ασθενών, αλλά αποτελεί μια συμπεριφορά που μπορεί να ακολουθήσει έναν κύκλο εθισμού, πρόσθεσε.
Μερικές φορές, οι άνθρωποι απλώς ξοδεύουν περισσότερα χρήματα από όσα θα έπρεπε. Άλλες φορές, μπορεί να αρχίσουν να αισθάνονται άγχος για όλα τα πράγματα που πρέπει να αγοράσουν και νιώθουν ανακούφιση όταν τα παίρνουν, αλλά το συναίσθημα αυτό δεν διαρκεί πολύ και πρέπει να κάνουν ξανά κάποια αγορά για να νιώσουν καλά και πάλι, είπε ο Bhatt.
«Σε αυτή τη φάση πιθανώς έχουμε να κάνουμε με ένα μοτίβο αρνητικής αγοραστικής συμπεριφοράς», πρόσθεσε. Και μερικές φορές, ακόμη και μετά το πέρας των διακοπών, είναι δύσκολο να σπάσει αυτός ο κύκλος, αφού ξεκινήσει.
Είτε νιώθετε ότι η συμπεριφορά σας είναι εθιστική είτε απλώς έχετε την αίσθηση ότι δεν ελέγχετε απόλυτα τις δαπάνες σας, οι γιορτές αποτελούν μια καλή στιγμή για να εξετάσετε τη σχέση σας με τα ψώνια.
Μερικές φορές, οι άνθρωποι απλώς ξοδεύουν περισσότερα χρήματα από όσα θα έπρεπε. Άλλες φορές, μπορεί να αρχίσουν να αισθάνονται άγχος για όλα τα πράγματα που πρέπει να αγοράσουν και νιώθουν ανακούφιση όταν τα παίρνουν, αλλά το συναίσθημα αυτό δεν διαρκεί πολύ
Γιατί αρέσουν τα ψώνια στον εγκέφαλό μας
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα ψώνια μας κάνουν να νιώθουμε καλά και τροφοδοτούν τα συστήματα ανταμοιβής του εγκεφάλου μας.
«Το σύστημα ανταμοιβής είναι ένα σύστημα που έχει τις ρίζες του σε προγενέστερα είδη από εμάς, εκατομμύρια χρόνια πίσω, και αναπτύχθηκε για να μας εκπαιδεύσει να αναγνωρίζουμε τι χρειαζόμασταν για να επιβιώσουμε», δήλωσε η Δρ Ann-Christine Duhaime, διακεκριμένη καθηγήτρια νευροχειρουργικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και της Μασαχουσέτης.
«Αν κάτι είναι διασκεδαστικό… αυτό είναι γενικά μια πολύ καλή ένδειξη ότι το σύστημα ανταμοιβής βρίσκεται σε δράση».
Η αγορά πραγμάτων δίνει στον εγκέφαλο μια αύξηση της ντοπαμίνης, είπε ο Bhatt. Η ντοπαμίνη αποκαλείται συχνά ο νευροδιαβιβαστής της «καλής διάθεσης».
Επιπλέον, πολλοί άνθρωποι δίνουν πολλά χρήματα για να νιώσουν ότι οι αγορές τους είναι ακόμα πιο ανταποδοτικές, είπε ο Duhaime.
«Οι έμποροι είναι πολύ καλοί στο να κάνουν το ψώνια μια ευχάριστη εμπειρία και στο να προσφέρουν ή να παρουσιάζουν προϊόντα και υπηρεσίες που οι άνθρωποι βρίσκουν ελκυστικές και ανταποδοτικές», είπε.
Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει να συνδέετε το προϊόν με τις διαφημίσεις που λ.χ. σας δείχνουν το πόσο αγαπητοί θα νιώσουν ότι είναι για σας οι φίλοι και η οικογένειά σας εάν αγοράσετε ένα συγκεκριμένο δώρο πρόσθεσε ο Duhaime.
Ήταν ωφέλιμο για την επιβίωση των προγόνων μας να πάρουν ό,τι χρειαζόταν με όσο το δυνατόν λιγότερες θυσίες, καθώς και να συνδεθούν και να ταιριάξουν με άλλους στην κοινότητά τους, έτσι αυτές οι παροτρύνσεις για αγορές, δώρα και εύρεση προσφορών είναι ισχυρές, είπε.
Αγορές μέσω Διαδικτύου
Οι θυσίες που απαιτούνται για την αγορά δώρων και αγαθών μειώνονται δραστικά, όταν συνδέεστε στο διαδίκτυο, είπε ο Duhaime.
Αντί να μπαίνεις στο αυτοκίνητό σου, να οδηγείς μια απόσταση, να βρίσκεις αυτό που θέλεις σε ένα κατάστημα, να περιμένεις στην ουρά του ταμείου και να δώσεις τα μετρητά ή την κάρτα σου, στην εποχή των διαδικτυακών αγορών, μπορείς να πατήσεις μερικά κουμπιά από τον καναπέ σου, πρόσθεσε.
«Βασικά, οτιδήποτε θα μπορούσατε ποτέ να θέλετε να αγοράσετε ή να ονειρευτείτε να αγοράσετε είναι στη διάθεσή σας», δήλωσε η Alexandra Cromer, αδειούχος επαγγελματίας σύμβουλος ψυχικής υγείας με έδρα το Ρίτσμοντ της Βιρτζίνια.
Με τις δυνατότητες αποθήκευσης των στοιχείων της πιστωτικής σας κάρτας σε ιστότοπους, μπορεί να μείνουν λίγα δευτερόλεπτα από τη στιγμή που σκέφτεστε κάτι που θέλετε να αγοράσετε και να έχετε ήδη πληρώσει για αυτό, είπε ο Duhaime.
Όσο λιγότερος χρόνος χρειάζεται και όσο λιγότερα εμπόδια ανάμεσα σε εσάς και μια αγορά, τόσο λιγότερος χρόνος υπάρχει για να σκεφτείτε αν το θέλετε ή το χρειάζεστε πραγματικά, είπε.
Πώς οι αγορές μπορεί να επηρεάσουν τη ψυχολογία μας
Όσο κι αν θέλουμε να προσφέρουμε στις οικογένειές μας τις καλύτερες Χριστουγεννιάτικες διακοπές όλων των εποχών κάθε χρόνο, τα περισσότερα ψώνια δεν μας φέρνουν πάντα πιο κοντά σε αυτόν τον στόχο, είπε ο Duhaime.
«Οι ανταμοιβές των αγορών είναι εξαιρετικά βραχυπρόθεσμες. Και αφού ψωνίσετε και αφού ανοίξουν όλα τα δώρα, πολλές φορές υπάρχει μια απογοήτευση. Και τότε αρχίζεις να έχεις την ενοχή για τα υπερβολικά χρήματα που ξόδεψες », είπε.
Όταν φαντάζεστε τα τέλεια Χριστούγεννα για τα παιδιά σας, μπορεί να σκεφτείτε νέα διακοσμητικά και δώρα —ακόμα μεγαλύτερα και καλύτερα από πέρυσι— αλλά ο εγκέφαλός μας είναι επίσης σχεδιασμένος να βρίσκει ανταμοιβή στην εξοικείωση, λέει ο Duhaime.
«Αυτό που πραγματικά θέλουν τα παιδιά είναι, είναι το ίδιο κάθε χρόνο», είπε. «Υπάρχει κάποια σχέση με το παρελθόν, την παράδοση, το βαθύτερο νόημα των εορτών, το να είμαστε μαζί κάτι που οι άνθρωποι βρίσκουν εξαιρετικά ικανοποιητικό, και ειδικά σε περιόδους ραγδαίων αλλαγών όπως συμβαίνει τώρα στον κόσμο, όπου η επιστήμη και η τεχνολογία αλλάζει τόσο γρήγορα.»
Δύο από τους μεγαλύτερους παράγοντες που συνδέονται με τη μακροπρόθεσμη ευτυχία και την ικανοποίηση από τη ζωή είναι οι σχέσεις και η αίσθηση του σκοπού. Αντί να αναζητάτε το πνεύμα των γιορτών αγοράζοντας περισσότερα πράγματα, η Duhaime συνέστησε να επικεντρωθείτε σε δώρα και δραστηριότητες που μπορούν να φέρουν στους ανθρώπους περισσότερη σύνδεση και αίσθηση του σκοπού.
Κάτι τέτοιο μπορεί να συνδέεται με μια σημαντική ανάμνηση, να κάνετε μια δραστηριότητα μαζί ή να βρείτε κάτι που θα βοηθήσει το παιδί σας να χτίσει μια δεξιότητα ή ένα πάθος.
Πώς να μειώσετε τις αγορές
Μια πιο ουσιαστική, λιγότερο ξέφρενη για ψώνια περίοδος, ακούγεται ωραία, αλλά δεν είναι πάντα τόσο εύκολο να καταφέρεις να αντισταθείς στις αγορές.
Ξεκινήστε αναγνωρίζοντας ότι μεγάλο μέρος της πίεσης που νιώθετε αυτήν την περίοδο προέρχεται από ανθρώπους που προσπαθούν να βγάλουν χρήματα πουλώντας σας πράγματα – όχι απαραίτητα λύσεις για καλύτερες γιορτές.
Στη συνέχεια, ο Bhatt συστήνει να προσδιορίσετε τα μέρη και τις συνήθειες που σας παρασύρουν. Αυτά ίσως σημαίνει να αποφεύγετε εμπορικά κέντρα ή μεγάλα καταστήματα, να περιορίζετε τις πιστωτικές κάρτες ή να μιλάτε με τους αγαπημένους σας για να αποφύγετε τα ψώνια, είπε.
Τότε, ο καλύτερος τρόπος για να αλλάξετε μια συμπεριφορά δεν είναι να πείτε στον εαυτό σας να σταματήσει, αλλά να την αντικαταστήσετε με κάτι καλύτερο. Αντί για ψώνια, ίσως να κάνετε μια ανταλλαγή με φίλους.
Ωστόσο, ο εθισμός και οι εθιστικές συμπεριφορές οδηγούνται από πολλούς παράγοντες – συμπεριλαμβανομένου του γενετικού υλικού, του περιβάλλοντος και των εμπειριών – επομένως είναι πιθανό κάποιο τραύμα ή άλλο θέμα ψυχικής υγείας να συμβάλει στους τρόπους με τους οποίους ψωνίζετε, είπε ο Bhatt.
«Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία αποτελεί από τους καλύτερους τρόπους για να αντιμετωπιστεί πραγματικά αυτή η συνήθεια», είπε. «Είναι πολύ σημαντικό κάποιος που παλεύει με μια καταναλωτική συμπεριφορά να λάβει τη βοήθεια που του αξίζει».