Η ακαταστασία και το χάος έχουν βαθύ αντίκτυπο στην ψυχική ευεξία, την παραγωγικότητα και τις επιλογές μας. Επίσης συνδέεται στενά με το άγχος, την κατάθλιψη και τη ΔΕΠΥ.
Διάσπαρτα χαρτιά, άπλυτα πιάτα και ρούχα σε αταξία; Νιώθετε άγχος, ένταση και στρες από την ακαταστασία στο σπίτι σας; Δεν είτε μόνοι. Πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ότι ένα ακατάστατο σπίτι μπορεί να τους προκαλέσει συναισθήματα στρες και άγχους.
Όμως γιατί η ακαταστασία και το χάος κάνουν μερικούς από εμάς να νιώθουμε τόσο πολύ άγχος αλλά να μην κάνουμε τίποτα;
Τι δείχνουν οι μελέτες για την ακαταστασία
Η αίσθηση ότι περιβαλλόμαστε από χάος μπορεί να επηρεάσει την ψυχική μας υγεία, και οι έρευνες το αποδεικνύουν:
- Μελέτη του 2016 υποδηλώνει ότι η ακαταστασία βλάπτει τη συνολική ευημερία.
- Έρευνα το 2020 διαπίστωσε ότι τα υψηλά επίπεδα ακαταστασίας έδειξαν στις οικογένειες αρνητικά γνωστικά, συμπεριφορικά και επικοινωνιακά αποτελέσματα.
- Μελέτη του 2017 διαπίστωσε ότι η συσσώρευση ακαταστασίας λόγω αναβλητικότητας μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη μείωση της ικανοποίησης από τη ζωή.
- Οι ερευνητές του UCLA βρήκαν επίσης μια σχέση μεταξύ της ακαταστασίας και των υψηλών επιπέδων της ορμόνης του στρες, κορτιζόλης. Η περίσσεια κορτιζόλης συνδέεται με την κατάθλιψη, το άγχος και άλλες καταστάσεις ψυχικής υγείας.
- Ο εγκέφαλός μας προτιμά το single-tasking
Όταν περιτριγυριζόμαστε από περισπασμούς, ο εγκέφαλός μας ουσιαστικά δίνει μάχη για την προσοχή και τη συγκέντρωση. Αλλά, όπως αποδεικνύεται, προτιμά την τάξη και το single-tasking από το multitasking. Δηλαδή μπορεί να κάνει καλά ένα πράγμα τη φορά, και όχι όλα μαζί.
Στον εγκέφαλό μας αρέσει η τάξη και η οπτική αποδιοργάνωση εξαντλεί τους γνωστικούς μας πόρους, μειώνοντας την ικανότητά μας να εστιάζουμε. Η ακαταστασία αυξάνει τη γνωστική υπερφόρτωση και μπορεί να μειώσει τη μνήμη εργασίας μας.
Αλλά η ακαταστασία και το χάος επηρεάζουν πολλά περισσότερα από τη μνήμη και τις γνωστικές μας ικανότητες. Συνδέονται με το συναισθηματικό φαγητό, την παραγωγικότητά μας, την ψυχική υγεία, τις αποφάσεις μας, ακόμη και την προθυμία μας να δωρίσουμε χρήματα.
Οι άνθρωποι που κοιμούνται σε ακατάστατα δωμάτια είναι πιο πιθανό να έχουν προβλήματα ύπνου, δυσκολίας να κοιμηθούν και να ευκολία στο να ξυπνήσουν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Πολλές μελέτες έχουν βρει μια σχέση μεταξύ της ακαταστασίας και των κακών διατροφικών επιλογών. Τα αποδιοργανωμένα και ακατάστατα περιβάλλοντα οδηγούν κάνουν τους ανθρώπους να τρώνε περισσότερα σνακ και διπλάσια μπισκότα από κάποιους που τρώνε σε ένα οργανωμένο περιβάλλον κουζίνας.
Γιατί όσοι έχουν κατάθλιψη έχουν ακατάστατο σπίτι;
Η κατάθλιψη δυσκολεύει τη συγκέντρωση, τη φροντίδα του εαυτού σας και την ολοκλήρωση των εργασιών. Η τακτοποίηση του σπιτιού ή το πλύσιμο ρούχων, είναι δύσκολη εάν αντιμετωπίζετε συμπτώματα κατάθλιψης.
Το να ζείτε με κατάθλιψη σας κάνει να νιώθετε πολύ δύσκολο το να διατηρείτε έναν χώρο διαβίωσης καθαρό. Ακόμη και το καθημερινό σας πρόγραμμα μπορεί να σας φαίνεται σχεδόν αδύνατο.
Η τακτοποίηση φαίνεται σαν μια ανυπέρβλητη εργασία όταν αντιμετωπίζετε κατάθλιψης, τα σημάδια της είναι:
-
- μειωμένη ενέργεια
- κούραση
- έλλειψη ενδιαφέροντος
- νιώθετε επιβάρυνση
Κατάθλιψη:’Ερευνα ανοίγει νέους δρόμους στην πρόληψη και τη θεραπεία
Πώς η ακαταστασία συνδέεται με το στρες και το άγχος
Σχεδόν τα πάντα σχετικά με το πώς νιώθουμε συνοψίζονται στην αντίληψη και τη σηματοδότηση του εγκεφάλου. Όταν βλέπετε το σπίτι ή τον χώρο εργασίας σας ακατάστατο, στέλνεται ένα σήμα στον εγκέφαλό σας ότι η δουλειά δεν έχει ολοκληρωθεί. Γίνεστε ανήσυχοι και αγχώνεστε καθώς κατακλύζεστε με τόσα πολλά πράγματα που πρέπει να βάλετε σε τάξη. Η ακαταστασία οδηγεί σε άγχος με τον εξής τρόπο:
- Δημιουργεί στο μυαλό σας υπερένταση, αναγκάζοντας τις αισθήσεις σας να εστιάζουν σε ό,τι δεν είναι σημαντικό, οδηγώντας σε άγχος
- Ένα ακατάστατο περιβάλλον τραβά την προσοχή σας και σας αποσυντονίζει
- Η ακαταστασία υπενθυμίζει συνεχώς στον εγκέφαλό σας ότι η δουλειά δεν έχει τελειώσει (πρέπει να καθαρίσετε!)
- Δυσκολεύεστε να χαλαρώσετε σωματικά και ψυχικά σε ένα ακατάστατο περιβάλλον
- Η ακαταστασία προκαλεί άγχος επειδή δεν είστε ποτέ σίγουροι πόση δουλειά χρειάζεται για να οργανώσετε τα πράγματα ξανά από την αρχή.
- Σας κάνει να νιώθετε αμηχανία και ενοχές, μειώνει την παραγωγικότητα καθώς είναι δύσκολο να σκεφτείτε καθαρά μέσα στο χάος.
- Η ακαταστασία καθιστά δύσκολο να βρείτε γρήγορα αυτό που χρειάζεστε, όπως η αναζήτηση ενός συγκεκριμένου εγγράφου ανάμεσα σε ένα σωρό από παλιά έγγραφα.
Οι γυναίκες αγχώνονται περισσότερο από τους άνδρες;
Η έρευνα δείχνει ότι οι επιβλαβείς συνέπειες της ακαταστασίας μπορεί να είναι πιο έντονες στις γυναίκες παρά στους άνδρες. Μια μελέτη σε 60 ζευγάρια που εργάζονταν και οι δύο, βρήκε ότι οι γυναίκες που ζούσαν σε ακατάστατα σπίτια είχαν υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης (μια ορμόνη που σχετίζεται με το στρες) και αυξημένα συμπτώματα κατάθλιψης.
Αυτές οι επιδράσεις παρέμειναν σταθερές ακόμη κι όταν λήφθηκαν υπόψη παράγοντες όπως η συζυγική ικανοποίηση και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Αντίθετα, οι άνδρες σε αυτή τη μελέτη φάνηκαν σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστοι από την κατάσταση του σπιτιού τους.
Οι ερευνητές θεώρησαν ότι οι γυναίκες μπορεί να νιώθουν ότι έχουν μεγαλύτερη ευθύνη για τη συντήρηση του σπιτιού. Επίσης η κοινωνική πτυχή της μελέτης (η οποία περιελάμβανε ξεναγήσεις στο σπίτι) προκάλεσε περισσότερο φόβο στις γυναίκες μήπως κριθούν αρνητικά παρά στους άνδρες.
Όλοι θα βιώσουμε ακαταστασία και αποδιοργάνωση σε κάποιο βαθμό στη ζωή μας. Μερικές φορές, ωστόσο, σημαντικά προβλήματα ακαταστασίας μπορεί να συνδεθούν με υποκείμενες καταστάσεις ψυχικής υγείας, όπως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η διαταραχή αποθησαυρισμού (χαρακτηρίζεται από επίμονες δυσκολίες στην απόρριψη αντικειμένων), η μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) και οι αγχώδεις διαταραχές.
Σύμφωνα με έρευνα η ακαταστασία στο σπίτι επηρεάζει αρνητικά την αντίληψη που έχουμε για αυτό και την ικανοποίησή μας από τη ζωή. Οι συγγραφείς της μελέτης σημειώνουν ότι αυτό συμβαίνει επειδή ορίζουμε το «σπίτι» όχι μόνο ως μέρος για να ζούμε, αλλά ως χώρος εμπειριών, αναμνήσεων, νοημάτων και καταστάσεων που διαμορφώνουν και διαμορφώνονται ενεργά από όσους κατοικούν σε αυτό.
Αυτό εγείρει ένα κρίσιμο ερώτημα: Ποιο δημιουργεί ποιο; Για κάποιους, η ακαταστασία είναι πηγή άγχους και αγωνίας. Για άλλους, η κακή ψυχική υγεία είναι η πηγή της αποδιοργάνωσης και της ακαταστασίας.
Πώς να αντιμετωπίσω το στρες: 15 δοκιμασμένες τεχνικές να το πετύχετε
Είναι άγχος ή ΔΕΠΥ ή και τα δύο;
Ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα της ΔΕΠΥ είναι η δυσκολία στην εκτελεστική λειτουργία, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ακαταστασία και αποδιοργάνωση. Τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορεί να δυσκολεύονται να διατηρήσουν έναν οργανωμένο χώρο και συχνά νιώθουν ότι κατακλύζονται από την ακαταστασία, που οδηγεί σε άγχος και στρες.
Αυτό μπορεί να περιπλέκεται από την παρορμητικότητα, οδηγώντας στην αγορά περιττών αντικειμένων που αυξάνουν την ακαταστασία.
Η ακαταστασία και η αποδιοργάνωση που σχετίζεται με τη ΔΕΠΥ μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής ενός ατόμου καθιστώντας δύσκολη την εύρεση των απαραίτητων αντικειμένων, οδηγώντας σε χαμένες προθεσμίες και επηρεάζοντας τη συνολική παραγωγικότητα. Το άγχος που σχετίζεται με την ακαταστασία και την αποδιοργάνωση μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ντροπή και αμηχανία, επηρεάζοντας την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθηση.
Η ακαταστασία είναι πάντα πρόβλημα;
Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι η ακαταστασία δεν είναι κακή και δεν πρέπει να στοχεύετε στην τελειότητα. Τα πραγματικά σπίτια δεν μοιάζουν με αυτά των περιοδικών. Μάλιστα, οι αποδιοργανωμένοι χώροι μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένη δημιουργικότητα και να προκαλέσουν νέες ιδέες. Το να ζείτε όμως σε συνεχή ακαταστασία δεν είναι παραγωγικό, αλλά και η τελειομανία στην καθαριότητα μπορεί επίσης να είναι αντιπαραγωγική. Η τελειομανία από μόνη της συνδέεται με το αίσθημα υπερέντασης, το άγχος και την κακή ψυχική υγεία.
Τι να κάνετε
Το τι έχει σημασία για εσάς και τι προτεραιότητες θέλετε να βάλετε, είναι πολύ σημαντικό.
- Προσπαθήσετε να μειώσετε την ακαταστασία. Μπορεί, για παράδειγμα, να αχοληθείτε με την καθαριότητα κάθε εβδομάδα. Αυτό ίσως να περιλαμβάνει την πρόσληψη μιας καθαρίστριας (αν μπορείτε να αντέξετε οικονομικά) ή να το βάλετε μουσική ή ένα podcast ενώ τακτοποιείτε για μια ώρα με τα άλλα μέλη της οικογένειας το νοικοκυριό σας.
- Η καθιέρωση ενός προγράμματος τακτοποίησης θα μειώσει τους περισπασμούς της ακαταστασίας, το συνολικό ψυχικό σας φορτίο και την ανησυχία ότι η ακαταστασία θα ξεφύγει από τον έλεγχο.
- Εάν έχετε κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, ΔΕΠΥ, ιδεοαναγκαστική διαταραχή η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία αποτελεί μια αποτελεσματική ψυχοθεραπεία.
- Εάν η ακαταστασία προκαλείται κυρίως από άλλα μέλη του σπιτιού, προσπαθήστε να συζητήσετε ήρεμα μαζί τους το πώς αυτό το χάος επηρεάζει την ψυχική σας υγεία. Μιλήστε με τα παιδιά σας, τον/τη σύντροφός σας ή τους συγκατοίκους σας μπορούν πώς μπορούν να βοηθήσουν.
- Η ακαταστασία δεν καθορίζει αν είστε «καλός» ή «κακός» άνθρωπος και, μερικές φορές, μπορεί ακόμη και να τονώσει τη δημιουργικότητά σας. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι σας αξίζει η επιτυχία, οι ουσιαστικές σχέσεις και η ευτυχία, ανεξάρτητα από το αν το γραφείο, το σπίτι ή το αυτοκίνητό σας είναι ένα χάος.