Οι παππούδες και οι γιαγιάδες φέρνουν συχνά χαρά, σοφία και αγάπη χωρίς όρους στη ζωή ενός παιδιού—αλλά τι συμβαίνει όταν η στοργή τους συνοδεύεται από κρυφή τοξικότητα; Η αναγνώριση ενός ναρκισσιστή παππού ή γιαγιάς δεν είναι πάντα εύκολη, όμως αν αναγνωρίσετε τα λεπτά σημάδια μπορεί να προστατεύσετε τη συναισθηματική υγεία του παιδιού σας και να διατηρήσετε τις ισορροπίες στην οικογένειά σας. Ανακαλύψτε τα βασικά σημάδια των ναρκισσιστικών συμπεριφορών στους παππούδες και τις γιαγιάδες και μάθετε αποτελεσματικούς τρόπους να τους διαχειριστείτε.
Πώς δεν θα μεγαλώσετε ένα κακομαθημένο παιδί, σύμφωνα με τους ειδικούς
Έχει ο παππούς ή η γιαγιά του παιδιού σας ναρκισσιστική συμπεριφορά; Αναγνωρίστε τα κρυφά σημάδια και διαχειριστείτε το
Οι παππούδες και οι γιαγιάδες συχνά έχουν έναν μοναδικό ρόλο στη ζωή ενός παιδιού, προσφέροντας ζεστασιά, σοφία και αγάπη χωρίς όρους. Ωστόσο, όταν οι παππούδες εμφανίζουν ναρκισσιστικές τάσεις, αυτή η ιδιαίτερη σχέση μπορεί να γίνει περίπλοκη και ακόμα και επιζήμια. Οι ναρκισσιστές παππούδες μπορεί αρχικά να φαίνονται υποστηρικτικοί και στοργικοί, όμως κάτω από την επιφάνεια, η συμπεριφορά τους μπορεί να υπονομεύσει τη γονική σας καθοδήγηση, να επηρεάσει αρνητικά τον συναισθηματικό κόσμο του παιδιού σας και να διαταράξει την οικογενειακή αρμονία.
Το να αναγνωρίζετε τα σημάδια που δείχνουν ότι ο παππούς ή η γιαγιά του παιδιού σας είναι ναρκισσιστής είναι απαραίτητο για να προστατεύσετε τα συναισθήματα του παιδιού σας, να θέσετε υγιή όρια και να διατηρήσετε ένα υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον. Ποια είναι τα 12 βασικά σημάδια που μπορούν να σας βοηθήσουν να εντοπίσετε τη ναρκισσιστική συμπεριφορά στους γονείς και τα πεθερικά σας; Ποιες στρατηγικές μπορείτε να ακολουθήσετε για να διαχειριστείτε αποτελεσματικά την προβληματική συμπεριφορά.
Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας στην ανατροφή των παιδιών
Ερευνητική μελέτη του 2023 με τίτλο The Impact of Parenting with Narcissistic Personality Disorder» εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας επηρεάζει σημαντικά τις γονικές πρακτικές, υπογραμμίζοντας ότι οι ναρκισσιστές γονείς χρησιμοποιούν κυρίως ένα αυταρχικό στυλ ανατροφής. Αυτό χαρακτηρίζεται από αυστηρές απαιτήσεις, καταστολή της αυτοέκφρασης των παιδιών, περιορισμένη συναισθηματική ανταπόκριση και υπερβολικά υψηλές προσδοκίες που στοχεύουν στην ικανοποίηση της ανάγκης των γονέων για επιβεβαίωση και θαυμασμό.
Οι συνέπειες για τα παιδιά που μεγαλώνουν με ναρκισσιστές γονείς είναι βαθιές, καθώς συχνά βιώνουν ψυχολογική δυσφορία που εκδηλώνεται με κατάθλιψη, άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, εσωστρέφεια και δυσκολίες στην ανάπτυξη υγιών διαπροσωπικών σχέσεων. Επιπλέον, αυτά τα παιδιά μπορεί να αναζητήσουν εξωτερική επιβεβαίωση μέσω ριψοκίνδυνων συμπεριφορών, να δυσκολευτούν να καθορίσουν σαφή προσωπικά όρια και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να αναπτύξουν ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά, διαιωνίζοντας έναν επιβλαβή διαγενεακό κύκλο.
Πώς να αναγνωρίσετε έναν ναρκισσιστή παππού ή μια ναρκισσίστρια γιαγιά
Οι παππούδες και οι γιαγιάδες μπορούν να αποτελέσουν εξαιρετικά πρότυπα, βοηθώντας τα παιδιά να πετύχουν ακαδημαϊκά και προσωπικά, ενώ ταυτόχρονα τους παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη και καθοδήγηση. Και φυσικά, η ύπαρξη ενός επιπλέον ατόμου που βοηθά στην ανατροφή ενός παιδιού είναι ανεκτίμητη. Ωστόσο, οι σχέσεις γονέα-παππού δεν είναι πάντα χωρίς προκλήσεις, ιδιαίτερα όταν ο παππούς ή η γιαγιά του παιδιού εμφανίζει ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά.
«Αυτοί οι παππούδες και οι γιαγιάδες ενδιαφέρονται βαθιά για το πώς παρουσιάζονται στον κόσμο και θα χρησιμοποιήσουν σημαντικές στρατηγικές ελέγχου για να διατηρήσουν την εικόνα τους», εξηγεί η Αμερικανή Amber Claudon, LICSA, CEDS-s, κλινική κοινωνική λειτουργός και Αντιπρόεδρος Κλινικής Εκπαίδευσης στο Lightfully Behavioral Health, σύμφωνα με το Parents.
4 σημάδια ότι έχετε αρνητική ενέργεια – Τι να κάνετε
Η αναγνώριση ενός ναρκισσιστή παππού ή γιαγιάς μπορεί να είναι δύσκολη, επειδή, όπως επισημαίνει η Claudon, η συμπεριφορά τους είναι συχνά προσεκτικά διαμορφωμένη ώστε να φαίνεται στοργική και υποστηρικτική. Ωστόσο, ορισμένα προειδοποιητικά σημάδια μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς να καταλάβουν αν αντιμετωπίζουν έναν ναρκισσιστή παππού ή γιαγιά.
Τα 12 σημάδια ότι οι γονείς ή τα πεθερικά σας είναι ναρκισσιστές και επηρεάζουν την ψυχική υγεία του παιδιού σας
Είναι φυσιολογικό οι γονείς να έχουν διαφωνίες με τους δικούς τους γονείς ή με τα πεθερικά τους σχετικά με το πώς πρέπει να μεγαλώνουν το παιδί τους. Ωστόσο, ορισμένες συμπεριφορές μπορεί να υποδηλώνουν ότι ο παππούς ή η γιαγιά του παιδιού σας εμφανίζει ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά—ή ακόμα και ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας.
Σύμφωνα με την Amber Claudon και τον Αμερικανό παρουσιαστή Dan Peters, αυτά είναι τα βασικά σημάδια που πρέπει να προσέξετε:
- Δεν μπορούν να δημιουργήσουν αυθεντικές σχέσεις: Οι ναρκισσιστές παππούδες και γιαγιάδες συχνά αναζητούν συνεχή επιβεβαίωση, κάνοντας τις σχέσεις τους να μοιάζουν επιφανειακές ή συναλλακτικές.
- Δεν έχουν ενσυναίσθηση: Δυσκολεύονται να δείξουν πραγματική κατανόηση ή ενδιαφέρον για τα συναισθήματα των άλλων.
- Απαιτούν σεβασμό ή συμμόρφωση: Περιμένουν από τα εγγόνια τους να τα σέβονται, χωρίς να έχουν χτίσει μια σχέση που να υποστηρίζει τέτοιες απαιτήσεις.
- Υπονομεύουν τη θέση σας ως γονέας: Ένας ναρκισσιστής παππούς ή γιαγιά μπορεί να απορρίψει τον ρόλο σας ως γονιός και να προσπαθήσει να επιβάλει τη δική του εξουσία στο παιδί σας.
- Αμφισβητούν τις αποφάσεις και τις συμβουλές σας: Μπορεί να αντιστέκονται ενεργά ή να σαμποτάρουν τις προσπάθειές σας να καθοδηγήσετε και να υποστηρίξετε το παιδί σας.
- Κάνουν διακρίσεις ανάμεσα στα αδέρφια και έχουν «αγαπημένους»: Οι ναρκισσιστές παππούδες και γιαγιάδες μπορεί να δημιουργούν διακρίσεις μεταξύ αδελφών ή να δείχνουν εύνοια σε συγκεκριμένα εγγόνια, προκειμένου να χειραγωγούν καταστάσεις.
- Αμφισβητούν τις αξίες σας: Προσπαθούν να υπονομεύσουν τη δομή και τις αξίες της οικογένειάς σας.
- Έχουν συναλλακτική συμπεριφορά: Χρησιμοποιούν χρήματα, δώρα ή καλοπέραση για να ελέγξουν ή να χειραγωγήσουν καταστάσεις.
- Δημιουργούν εντάσεις στη σχέση σας: Αν είστε σε σχέση ή γάμο, μπορεί να προσπαθήσουν να δημιουργήσουν ένταση ανάμεσα σε εσάς και τον σύντροφό σας.
- Θέλουν να είναι το επίκεντρο της προσοχής: Κυριαρχούν στις συζητήσεις ή περιμένουν να είναι πάντα στο προσκήνιο.
- Δεν σέβονται όρια: Οι ναρκισσιστές παππούδες και γιαγιάδες συχνά δεν αναγνωρίζουν ή δεν σέβονται τα όρια των άλλων.
- Εκδηλώνουν «ναρκισσιστικό θυμό»: Αν τους αμφισβητήσετε ή δεν τους δώσετε την προσοχή που απαιτούν, μπορεί να καταφύγουν σε εκφοβισμό ή επιθετική συμπεριφορά.
Η διαφορά ανάμεσα στα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά και τη ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας
Είναι σημαντικό να διακρίνουμε τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά από τη ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, όταν αξιολογούμε τη συμπεριφορά των γονιών ή των πεθερικών. «Όλοι έχουμε κάποια ναρκισσιστικά στοιχεία στην προσωπικότητά μας, που μας βοηθούν να χτίσουμε αυτοεκτίμηση και αξία του εαυτού μας», εξηγεί η Αμερικανή Jeanette Raymond, PhD, κλινική ψυχολόγος και ειδικός στις διαπροσωπικές σχέσεις στο Λος Άντζελες.
«Η διαφορά με τη ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι ότι το άτομο έχει μια μόνιμη αίσθηση πληγωμένου εγωισμού, αδικίας και θυματοποίησης και δεν αντέχει να βλέπει κάποιον άλλον να επιτυγχάνει, ειδικά σε σύγκριση με τον ίδιο». Σύμφωνα με τη Dr. Raymond, τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας βιώνουν αυτά τα συναισθήματα σε ακραίο βαθμό, με αποτέλεσμα να είναι σχεδόν πάντα αναστατωμένα και να δυσκολεύονται να διατηρήσουν σχέσεις που απαιτούν αμοιβαία προσφορά και αποδοχή. Θεωρούν ότι δικαιούνται ειδική μεταχείριση και δεν αισθάνονται καθόλου ντροπή γι’ αυτό.
Γιατί είναι σημαντικό να μάθετε αν αντιμετωπίζετε έναν ναρκισσιστή παππού ή μια ναρκισσίστρια γιαγιά
«Τα εγγόνια συνήθως αγαπούν και λατρεύουν τους παππούδες τους λόγω του ρόλου που παίζουν στη ζωή τους», επισημαίνει η Claudon. Τα παιδιά απολαμβάνουν διασκεδαστικές δραστηριότητες, ειδικά δώρα και μια μοναδική αίσθηση αγάπης και αποδοχής.
Ωστόσο, επειδή τα παιδιά προσεγγίζουν τις σχέσεις με τους παππούδες τους με ανοιχτή καρδιά, μπορεί εύκολα να γίνουν στόχος κακοποιητικής συμπεριφοράς και συναισθηματικής χειραγώγησης από έναν ναρκισσιστή παππού ή γιαγιά.
Η Claudon εξηγεί ότι αυτή η ευαλωτότητα καθιστά ακόμα πιο σημαντικό να αναγνωρίζετε τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά στη συμπεριφορά του παππού ή της γιαγιάς του παιδιού σας. Ο Dr. Peters συμφωνεί και προσθέτει «Οι ναρκισσιστές παππούδες και γιαγιάδες είναι επιβλαβείς τόσο για τους γονείς όσο και για τα εγγόνια, λόγω της ανάγκης τους να ελέγχουν καταστάσεις και της λεκτικής κακοποίησης και των διχαστικών τους συμπεριφορών, όταν αισθάνονται ότι απειλούνται ή αμφισβητούνται—είτε από τον γονέα είτε από το παιδί».
Γι’ αυτόν τον λόγο, είναι σημαντικό να αναγνωρίζετε αυτά τα μοτίβα συμπεριφοράς από νωρίς και να κατανοείτε ότι δεν αποτελούν προσωπικές επιθέσεις προς εσάς ή το παιδί σας. Μια τέτοια συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή και δεν είναι κάτι στο οποίο το παιδί σας πρέπει να εκτίθεται χωρίς σαφή όρια.
Τι να κάνετε αν υποψιάζεστε ότι οι γονείς σας ή τα πεθερικά σας είναι ναρκισσιστές
Αν ανησυχείτε ότι ο γονέας σας ή ο πεθερός/η πεθερά σας μπορεί να είναι ναρκισσιστής, δοκιμάστε τις παρακάτω στρατηγικές που προτείνουν οι ειδικοί.
Θέστε όρια
«Μιλήστε στα παιδιά για τα όρια και δώστε τους την ευκαιρία να εξασκηθούν στη διαμόρφωση ορίων που τους ταιριάζουν», προτείνει η Amber Cauldon. «Αυτό μπορεί να είναι κάτι τόσο απλό όσο: “Δεν θέλω να πάω στο σπίτι του φίλου μου σήμερα” ή “Θέλω να πάω στο πάρκο”».
Μπορείτε να ενισχύσετε αυτά τα όρια ενθαρρύνοντας το παιδί σας να υπερασπίζεται τις αποφάσεις του και επικυρώνοντας τα συναισθήματά του σχετικά με το τι του φαίνεται αποδεκτό και τι όχι. Αυτή η διαδικασία βοηθά το παιδί σας να αναπτύξει αυτοπεποίθηση και να θέτει όρια με τους άλλους, συμπεριλαμβανομένων των παππούδων και των γιαγιάδων.
Ως γονείς, είναι σημαντικό να θέτετε σαφή όρια χωρίς να εμπλέκεστε σε έναν αγώνα εξουσίας, καθώς αυτό σπάνια έχει θετικό αποτέλεσμα, λέει ο Dr. Dan Peters. «Είναι κρίσιμο για τους γονείς να είναι αποφασιστικοί και να διατηρούν τα όριά τους, ενώ παράλληλα διδάσκουν στα παιδιά τους να κάνουν το ίδιο», εξηγεί. «Τα παιδιά μας παρακολουθούν πάντα πώς ενεργούμε και είναι σημαντικό να τους δείχνουμε πώς να αντιμετωπίζουν τοξικά μέλη της οικογένειας με τρόπο που σέβεται τον εαυτό τους».
Δείξτε απόλυτη αγάπη
«Σε συνδυασμό με τα όρια, θέλουμε να δείξουμε απόλυτη αγάπη χωρίς όρους και θετική στάση προς το παιδί, ώστε να του διδάξουμε την έννοια της ασφαλούς προσκόλλησης», συμβουλεύει η Cauldon. Η ασφαλής προσκόλληση προσφέρει στο παιδί μια «ασφαλή βάση» στην οποία μπορεί να επιστρέψει, καθώς κατανοεί ότι η αγάπη των γονιών του είναι άνευ όρων. Αυτό του επιτρέπει να εκφράζει τον εαυτό του και να αναλαμβάνει αναπτυξιακά ρίσκα χωρίς φόβο απόρριψης.
Γίνετε το παράδειγμα και διδάξτε τους πώς είναι μια υγιής σχέση
Είτε πρόκειται για τη σχέση σας με τον/τη σύντροφό σας, έναν φίλο ή έναν συγγενή, η Cauldon προτείνει να δείχνετε στο παιδί σας τι σημαίνει μια υγιής σχέση, μέσα από πράξεις όπως:
- Υγιής επικοινωνία
- Ανεπιφύλακτη θετική στάση
- Αμοιβαία ανταπόκριση και σεβασμός
- Ενσυναισθηματική αλληλεπίδραση
«Επιτρέποντας στο παιδί να παρακολουθήσει αυτές τις δυναμικές σχέσεων, του δίνουμε μια διαφορετική οπτική σε σχέση με όσα μπορεί να βιώνει με τους παππούδες του», εξηγεί η Cauldon.
Θέστε όρια στις συναναστροφές του παιδιού με τον παππού ή τη γιαγιά
«Οι γονείς μπορούν να βρουν τρόπους που καθιστούν τις αλληλεπιδράσεις πιο διαχειρίσιμες», λέει η Cauldon. Για παράδειγμα, μια λύση μπορεί να είναι να συναντιέστε σε έναν ουδέτερο χώρο, όπως ένα αγαπημένο εστιατόριο. Η παρουσία σε δημόσιο χώρο προσφέρει μεγαλύτερο έλεγχο της αλληλεπίδρασης και διασφαλίζει ένα καθορισμένο χρονικό όριο στη συνάντηση.
Μάθετε πότε πρέπει να αποστασιοποιηθείτε
Αν η συμπεριφορά του ναρκισσιστή παππού ή γιαγιάς είναι σοβαρά επιβλαβής, μπορεί να χρειαστεί να περιορίσετε ή ακόμη και να διακόψετε εντελώς την επικοινωνία, προειδοποιεί η Cauldon. «Αυτό θα ήταν απαραίτητο εάν υπήρχε σημαντική συναισθηματική κακοποίηση από τον παππού ή τη γιαγιά προς το εγγόνι», επισημαίνει. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μπορεί να είναι χρήσιμο να αναζητήσετε επαγγελματική υποστήριξη, τόσο για εσάς όσο και για το παιδί σας, ώστε να διαχειριστείτε τα συναισθήματα που προκύπτουν και να εξασκηθείτε στη θέσπιση υγιών ορίων.
Οι 4 ερωτήσεις που δείχνουν ότι η σχέση σας είναι δυνατή και θα επιβιώσει, σύμφωνα με ειδικό
Η συναισθηματική κακοποίηση δεν πρέπει να γίνεται αποδεκτή
«Δεν είναι αποδεκτό να υφίσταται κανείς λεκτική ή συναισθηματική κακοποίηση, ούτε είναι αποδεκτό να την υποστεί το παιδί σας—από οποιονδήποτε», λέει ο Dr. Peters.
Πηγές: Parents, EJPR, Mayo Clinic, Awareness Center