Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τη θερμοκρασία του νερού και κατ’ επέκταση δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για την αναπαραγωγή των μεδουσών. Για την κατάσταση που επικρατεί το καλοκαίρι του 2023, στις ελληνικές θάλασσες και όλα όσα πρέπει να ξέρουμε για να προστατευθούμε μιλά στο oloygeia.gr, η ερευνήτρια του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), Γιολάντα Κουλούρη.
Οι μωβ μέδουσες έφυγαν ήρθαν όμως οι μπλε!Το περσινό καλοκαίρι, παρατηρήθηκε έξαρση στις μωβ μέδουσες, ενώ την φετινή χρονιά στις ελληνικές θάλασσες συναντάμε κυρίως τις μπλε μέδουσες ή Rhizostoma Pulmo, όπως είναι η επιστημονική ονομασία τους που είναι το πιο κοινό είδος παγκοσμίως και ευτυχώς είναι λιγότερο επικίνδυνες. Αυτή την περίοδο τις συναντάμε σε πολλές θέσεις της Αττικής,της Στερεάς Ελλάδας και σε άλλες περιοχές της χώρας.
Σύμφωνα με την κυρία Κουλούρη, υπάρχουν μέδουσες διαφόρων ειδών που μπορεί να είναι «επικίνδυνες» ή ακίνδυνες για τον άνθρωπο. Όταν οι άνθρωποι αναφέρονται στις «τσούχτρες» αναφέρονται στα είδη μεδουσών που μπορεί με την επαφή τους με το ανθρώπινο δέρμα να προκαλέσουν διάφορες αντιδράσεις όπως κνησμό, ερυθρότητα και σε κάποιους ανθρώπους ακόμα και αλλεργικές αντιδράσεις.
Ο όρος «μέδουσα» αναφέρεται γενικά στη δεύτερη φάση ανάπτυξης αυτών των ζελατινοειδών οργανισμών που περιλαμβάνουν και άλλα είδη που ζουν στις θάλασσες μας. Η πρώτη φάση είναι ο «πολύποδας» ο οποίος προσκολλάται σε στερεά υποστρώματα του πυθμένα και στη συνέχεια αποκόπτεται για να αναπτυχθεί σε ενήλικη μέδουσα, η οποία και μετακινείται κατά κύριο λόγο με τη βοήθεια των ρευμάτων.
Τσούχτρες λοιπόν ή μέδουσες γενικότερα υπάρχουν παντού στη θάλασσα, μιας και αποτελούν θαλάσσιους ζωικούς οργανισμούς και επομένως και στις ελληνικές θάλασσες. Η παρουσία τους και οι συγκεντρώσεις τους είναι φυσιολογικές. «Εκεί που αρχίζει το πρόβλημα είναι όταν οι τσούχτρες ή οι μέδουσες εντοπίζονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις που μπορεί να είναι επικίνδυνες ή έστω αντιαισθητικές», εξηγεί χαρακτηριστικά η κυρία Κουλούρη.
Γιατί αυξάνονται οι μέδουσες και οι τσούχτρες και σε ποιες θάλασσες υπάρχει το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Ελλάδα
Μεγάλες εξάρσεις σε τσούχτρες και μέδουσες έχουμε κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες οπότε η θερμοκρασία του νερού είναι αυξημένη, σε κλειστές-ημίκλειστες περιοχές χωρίς έντονη κυματική δράση και έντονο υδροδυναμισμό και γενικότερα μειωμένη κυκλοφορία του νερού, περιοχές που είναι περισσότερο πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά (περιοχές με έντονο ευτροφισμό).
Επομένως, πρόβλημα μεγάλων συγκεντρώσεων και εκτεταμένης εμφάνισής τους φαίνεται να υπάρχει σε θαλάσσιες περιοχές της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας. H θαλάσσια περιοχή της Κρήτης για παράδειγμα, δεν εμφανίζει μεγάλες συγκεντρώσεις μεδουσών, πιθανόν λόγω των ρευμάτων που επικρατούν, λόγω του ότι είναι ανοιχτό πέλαγος και ένα ολιγοτροφικό σύστημα.
Η εκτεταμένη εμφάνιση και αύξηση του πληθυσμού διαφόρων ειδών μεδουσών σχετίζεται με τους κύκλους ζωής τους και εντείνεται με την αύξηση της θερμοκρασίας καθώς και με άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή (π.χ. έντονες βροχοπτώσεις ιδιαίτερα κατά την περίοδο της άνοιξης). Επίσης, έχει σχέση με τη μείωση του βαθμού θήρευσής τους από διάφορα πελαγικά ψάρια για τα οποία αποτελεί σημαντική τροφή.
«Επομένως, δεν γνωρίζουμε ποια είδη μεδουσών θα επικρατήσουν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες εκτός και αν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα παρακολούθησης αυτών των ειδών οργανισμών», εξηγεί η ερευνήτρια του ΕΛΚΕΘΕ.
Τι κάνουμε εάν μας τσιμπήσει τσούχτρα ή μέδουσα
Όταν συναντάμε γενικότερα μέδουσες σε μια θαλάσσια περιοχή καλό είναι να αποφεύγουμε την άμεση επαφή μαζί τους, εφόσον δε γνωρίζουμε αν το είδος είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο και επομένως αποφεύγουμε το κολύμπι σε αυτές τις περιοχές.
Όμως, το άγγιγμα της τσούχτρας μπορεί να προκαλέσει πανικό σε όποιον δεν είναι προετοιμασμένος για τη συνάντηση με τους… απρόσκλητους αυτούς επισκέπτες.
Στην περίπτωση λοιπόν που μας τσιμπήσει κάποια τσούχτρα προσπαθούμε να απομακρύνουμε τα πλοκάμια της με γλυκό νερό και στη συνέχεια να βάλουμε μια αλοιφή ειδική για τσιμπήματα που έχουμε προμηθευτεί από φαρμακείο και που θα πρέπει να έχουμε σε κουτί πρώτων βοηθειών πάντα μαζί μας.
«Αν δούμε ότι η ερυθρότητα, ο κνησμός και γενικότερα η αντίδραση του οργανισμού επεκτείνεται τότε πάμε σε ένα κοντινό φαρμακείο ή κέντρο υγείας για τις πρώτες βοήθειες σε περίπτωση έντονης αλλεργικής αντίδρασης», καταλήγει η κυρία Κουλούρη.