Όταν έχετε χαμηλό αιματοκρίτη, υπάρχουν κάποιες τροφές που θα πρέπει να αποφεύγετε όπως αυτές που περιέχουν ασβέστιο γιατί μπορεί να επιδεινώσουν την κατάστασή σας και άλλες που βοηθούν να ανέβει.
Ο αιματοκρίτης είναι το ποσοστό κατ’ όγκο των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα. Το αίμα αποτελείται από ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια, αιωρούμενα στο πλάσμα. Συνδυαστικά, αυτά αποτελούν περίπου το 45% του όγκου του αίματός μας, αλλά τα ατομικά ποσοστά του καθενός μπορεί να ποικίλλουν.
Το επίπεδο του αιματοκρίτη είναι το ποσοστό των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο αίμα. Για παράδειγμα, ένα επίπεδο 38% θεωρείται το ελάχιστο που απαιτείται για την αιμοδοσία.
Τι είναι η αναιμία
Σύμφωνα με τη Mayo Clinic, η αναιμία είναι το πρόβλημα της έλλειψης αρκετά υγιών ερυθρών αιμοσφαιρίων ή αιμοσφαιρίνης για τη μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς του σώματος. Η αιμοσφαιρίνη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια και μεταφέρει οξυγόνο από τους πνεύμονες σε όλα τα άλλα όργανα του σώματος.
Η αναιμία μπορεί να προκαλέσει κόπωση, αδυναμία και δύσπνοια. Υπάρχουν πολλές μορφές αναιμίας. Η κάθε μία έχει τη δική της αιτία. Η αναιμία μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη και μπορεί να κυμαίνεται από ήπια έως σοβαρή. Η αναιμία μπορεί να είναι προειδοποιητικό σημάδι σοβαρής ασθένειας.
Αιματοκρίτης και σίδηρος
Μεγάλο μέρος της έρευνας για τη χαμηλή αιμοσφαιρίνη και την καρδιαγγειακή υγεία έχει επικεντρωθεί στην έλλειψη σιδήρου, η οποία μπορεί να προκαλέσει χαμηλή αιμοσφαιρίνη και τις επακόλουθες επιπτώσεις της στην καρδιά. Μελέτες δείχνουν ότι η σοβαρή ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί να βλάψει την αριστερή κοιλία, η οποία είναι γνωστή ως δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας, προκαλώντας έκδηλη καρδιακή ανεπάρκεια.
Με την αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου, τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι μικρότερα και πιο ανοιχτόχρωμα από το κανονικό. Τα άτομα που έχουν έλλειψη σιδήρου (ή που έχουν σιδηροπενική αναιμία) δυσκολεύονται να παράγουν αρκετά υγιή ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν κόπωση, δύσπνοια και πολλά άλλα.
Για παράδειγμα, οι γυναίκες που έχουν βαριές περιόδους διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο για την πάθηση, σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Αιματολογίας (ASH). Μερικές γυναίκες μπορεί να χρειαστεί να πάρουν ένα συμπλήρωμα σιδήρου ή να μιλήσουν με τον γυναικολόγο τους για επιλογές αντισύλληψης που θα μπορούσαν να μειώσουν την αιμορραγία.
Για τη θεραπεία της σιδηροπενικής αναιμίας, ο γιατρός μπορεί να συστήσει τη λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου. Ο γιατρός σας θα αντιμετωπίσει επίσης την υποκείμενη αιτία της ανεπάρκειας σιδήρου, εάν είναι απαραίτητο.
Ο γιατρός μπορεί να συστήσει συμπληρώματα σιδήρου χωρίς ιατρική συνταγή για την αναπλήρωση των αποθεμάτων σιδήρου στο σώμα. Ο γιατρός θα σας ενημερώσει για τη σωστή για εσάς δόση. Ο σίδηρος διατίθεται και σε υγρή μορφή για βρέφη και παιδιά. Για να βελτιώσετε τις πιθανότητες να απορροφήσει το σώμα σας το σίδηρο στα δισκία, μπορεί να σας ζητηθεί να:
- Πάρετε δισκία σιδήρου με άδειο στομάχι.
- Μην παίρνετε σίδηρο με αντιόξινα.
- Πάρετε δισκία σιδήρου με βιταμίνη C.
Χαμηλός αιματοκρίτης: Συμπτώματα
Τα συμπτώματα χαμηλού αιματοκρίτη -και κατ’ επέκταση της αναιμίας- εξαρτώνται από την αιτία και το πόσο σοβαρή είναι η αναιμία. Η αναιμία μπορεί να είναι τόσο ήπια που στην αρχή δεν προκαλεί συμπτώματα. Αλλά τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται και χειροτερεύουν καθώς η αναιμία επιδεινώνεται.
Εάν μια άλλη ασθένεια προκαλεί την αναιμία, η ασθένεια μπορεί να κρύψει τα συμπτώματα της αναιμίας. Στη συνέχεια, μια εξέταση για μια άλλη πάθηση μπορεί να εντοπίσει την αναιμία. Ορισμένοι τύποι αναιμίας έχουν συμπτώματα που δείχνουν την αιτία.
Πιθανά συμπτώματα χαμηλού αιματοκρίτη και αναιμίας περιλαμβάνουν:
- Κούραση
- Αδυναμία
- Δυσκολία στην αναπνοή
- Χλωμό ή κιτρινωπό δέρμα, το οποίο μπορεί να είναι πιο εμφανές στο λευκό δέρμα παρά στο μαύρο ή το καφέ δέρμα
- Ακανόνιστος καρδιακός παλμός
- Ζάλη ή ζαλάδα
- Πόνος στο στήθος
- Κρύα χέρια και πόδια
- Πονοκέφαλοι
Με πόσο αιματοκρίτη κινδυνεύεις;
Η αιμοσφαιρίνη είναι απαραίτητη για την επιβίωση ενός ανθρώπου. Χωρίς επαρκή αιμοσφαιρίνη, το σώμα δεν μπορεί να μεταφέρει αποτελεσματικά οξυγόνο από τους πνεύμονες στους ιστούς και τα κύτταρα. Η καρδιά αντλεί περισσότερο αίμα για να αντισταθμίσει τα χαμηλά επίπεδα οξυγόνου.
Τα φυσιολογικά επίπεδα αιμοσφαιρίνης διαφέρουν από άτομο σε άτομο με βάση παράγοντες όπως η ηλικία και το φύλο. Για τους άνδρες, ένα φυσιολογικό επίπεδο αιμοσφαιρίνης κυμαίνεται μεταξύ 14-18 g/dl. Για τις γυναίκες, ένα κανονικό εύρος φυσιολογικών τιμών είναι 12–16 g/dl.
Κίνδυνοι από χαμηλή αιμοσφαιρίνη
Επειδή η χαμηλή αιμοσφαιρίνη κάνει την καρδιά να αντλεί πιο έντονα από το συνηθισμένο, μπορεί να επιδεινώσει την καρδιακή λειτουργία λόγω του αυξημένου όγκου του εγκεφαλικού και του καρδιακού στρες μέσω της ταχυκαρδίας. Η υπερένταση της καρδιάς λόγω χαμηλής αιμοσφαιρίνης μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές όπως καρδιακή ανεπάρκεια, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο.
Ενώ μια τιμή αιμοσφαιρίνης λίγο κάτω από το φυσιολογικό εύρος μπορεί να προκαλέσει ήπια συμπτώματα, είναι απίθανο να έχει θανατηφόρο αποτέλεσμα. Τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης πρέπει να είναι πολύ χαμηλά για να είναι απειλητικά για τη ζωή. Σύμφωνα με το NIH, ένα επίπεδο αιμοσφαιρίνης κάτω από 6,5 g/dL είναι απειλητικό για τη ζωή και μπορεί να προκαλέσει θάνατο.
Φυσιολογικές τιμές αιματοκρίτη
Τα φυσιολογικά επίπεδα αιματοκρίτη ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Στους ενήλικες, τα φυσιολογικά επίπεδα για τους άνδρες κυμαίνονται από 41%-50%. Για τις γυναίκες, το φυσιολογικό εύρος είναι ελαφρώς χαμηλότερο: 36%-44%.
Συγκεκριμένα:
- Άνδρες: 40,7% έως 50,3%
- Γυναίκες: 36,1% έως 44,3%
Για τα μωρά, οι φυσιολογικές τιμές είναι:
- Νεογέννητα: 45% έως 61%
- Βρέφη: 32% έως 42%
Για τις έγκυες γυναίκες, οι φυσιολογικές τιμές είναι:
- 36 έως 48%
Ένα επίπεδο αιματοκρίτη κάτω από το φυσιολογικό εύρος, που σημαίνει ότι το άτομο έχει πολύ λίγα ερυθρά αιμοσφαίρια, υποδεικνύει αναιμία. Ένα επίπεδο αιματοκρίτη πάνω από το φυσιολογικό εύρος, που σημαίνει πάρα πολλά ερυθρά αιμοσφαίρια, μπορεί να υποδηλώνει πολυκυτταραιμία ή ερυθροκυττάρωση.
Τροφές που ανεβάζουν τον αιματοκρίτη
Ένας από τους πιο συνηθισμένους λόγους για να έχετε χαμηλό αιματοκρίτη είναι ότι δεν ακολουθείτε σωστή διατροφή. Ίσως μπορέσετε να φτάσετε τα ερυθρά αιμοσφαίρια σας ξανά στο φυσιολογικό τρώγοντας αρκετά από τα θρεπτικά συστατικά που σας λείπουν.
- Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Β9 (Φυλλικό οξύ): Οι διατροφικές πηγές φυλλικού οξέος περιλαμβάνουν πράσινα φυλλώδη λαχανικά (όπως το λάχανο και το σπανάκι), τα φασόλια, τα φιστίκια, το συκώτι και τα θαλασσινά. Το φυλλικό οξύ βοηθά το σώμα σας να παράγει ερυθρά αιμοσφαίρια.
- Τροφές πλούσιες σε σίδηρο: Μερικές διατροφικές πηγές σιδήρου είναι το κόκκινο κρέας, τα θαλασσινά, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και τα φασόλια. Ο σίδηρος είναι ένα σημαντικό μέρος της αιμοσφαιρίνης.
- Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Β12: Μερικές διατροφικές πηγές βιταμίνης Β12 είναι το βόειο κρέας, το κοτόπουλο, το ψάρι, τα γαλακτοκομικά και τα αυγά.Η βιταμίνη Β12 βοηθά το σώμα να παράγει ερυθρά αιμοσφαίρια. Οι χορτοφάγοι και οι βίγκαν μπορεί να χρειαστεί να λάβουν συμπλήρωμα βιταμίνης Β12.
- Τροφές πλούσιες σε χαλκό: Οι διατροφικές πηγές χαλκού περιλαμβάνουν πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ξηρούς καρπούς, μανιτάρια, συκώτι και στρείδια. Ο χαλκός βοηθά το σώμα να παράγει αιμοσφαιρίνη.
- Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Α: Μερικές διατροφικές πηγές βιταμίνης Α είναι τα καρότα, οι πατάτες, τα ψάρια, το συκώτι και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Η βιταμίνη Α βοηθά το σώμα να παράγει ερυθρά αιμοσφαίρια.
- Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C: Ορισμένες διατροφικές πηγές βιταμίνης C περιλαμβάνουν ντομάτες, εσπεριδοειδή (π.χ. πορτοκάλια), φράουλες, μπρόκολο και πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Η βιταμίνη C βοηθά στον μεταβολισμό του σιδήρου, ο οποίος είναι απαραίτητος για την παραγωγή αιμοσφαιρίνης.
- Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Ε: Μερικές διατροφικές πηγές βιταμίνης Ε είναι τα αμύγδαλα, το κουκουνάρι, το αβοκάντο και η πιπεριά. Η βιταμίνη Ε βοηθά στην προστασία των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Χυμοί που ανεβάζουν τον αιματοκρίτη
1. Χυμός δαμάσκηνου
Τα δαμάσκηνα, φρέσκα ή αποξηραμένα, είναι φυσικά πλούσια σε μη αιμικό σίδηρο. Μόνο 1 φλιτζάνι (240 mL) χυμού δαμάσκηνου παρέχει το 17% της συνιστώμενης ποσότητας μη αιμικού σιδήρου. Και ενώ η κατανάλωση χυμού δαμάσκηνου θα μπορούσε να σας βοηθήσει να καλύψετε τις καθημερινές σας ανάγκες σε σίδηρο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο μη αιμικός σίδηρος δεν είναι τόσο βιοδιαθέσιμος όσο ο σίδηρος αίμης ή ο σίδηρος που βρίσκεται στα συμπληρώματα.
Αυτό σημαίνει ότι το σώμα σας δεν μπορεί να τον απορροφήσει τόσο καλά. Για αυτόν τον λόγο, δεν πρέπει να βασίζεστε αποκλειστικά στον χυμό δαμάσκηνου ή σε οποιαδήποτε άλλη πηγή μη αιμικού σιδήρου για την πρόσληψη σιδήρου -ειδικά εάν έχετε αναιμία.
2. Πράσινος χυμός
Τα χόρτα -συμπεριλαμβανομένου του σπανακιού, της γλιστρίδας, των παντζαριών, του σέσκουλου και του γογγυλιού- είναι από τις καλύτερες πηγές μη αιμικού σιδήρου που μπορείτε να φάτε.
Ως εκ τούτου, ο πράσινος χυμός μπορεί να σας βοηθήσει να καλύψετε τις καθημερινές σας ανάγκες σε σίδηρο. Προσθέστε χόρτα και άλλα πλούσια σε σίδηρο συστατικά, όπως ο μαϊντανός, στους σπιτικούς πράσινους χυμούς σας. Επίσης, πειραματιστείτε με την προσθήκη φρούτων με υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη C όπως λεμόνια, γκρέιπφρουτ ή πορτοκάλια για να βελτιώσετε την απορρόφηση του μη αιμικού σιδήρου.
3. Ροφήματα πρωτεΐνης μπιζελιού
Η σκόνη πρωτεΐνης μπιζελιού έχει περισσότερο σίδηρο από άλλες σκόνες πρωτεΐνης όπως ο ορός γάλακτος. Μια μερίδα 20 γραμμαρίων βιολογικής πρωτεΐνης κίτρινου μπιζελιού περιέχει το 30% της συιστώμενης ποσότητας για σίδηρο, ενώ η ίδια μερίδα πρωτεΐνης ορού γάλακτος δεν περιέχει καθόλου.
Η πρωτεΐνη μπιζελιού είναι ευέλικτη και μπορείτε να την απολαύσετε σε shakes ή smoothies. Για επιπλέον σίδηρο, χρησιμοποιήστε το σε ποτά μαζί με άλλα συστατικά που παρέχουν σίδηρο. Για παράδειγμα, χρησιμοποιήστε σκόνη πρωτεΐνης μπιζελιού σε αυτή τη συνταγή για smoothie που συνδυάζει σκόνη πρωτεΐνης βανίλιας με σπανάκι, γάλα καρύδας χωρίς ζάχαρη, μπανάνες και φυστικοβούτυρο.
4. Smoothie με σπανάκι, κάσιους και βατόμουρο
Τα smoothies είναι ένας βολικός τρόπος για να συνδυάσετε πολλές πηγές σιδήρου. Αυτό το smoothie με σπανάκι, κάσιους, βατόμουρο και καρύδα είναι ένας νόστιμος τρόπος για να αυξήσετε την ημερήσια πρόσληψη σιδήρου. Αυτές οι τροφές είναι όλες καλές πηγές μη αιμικού σιδήρου.
Σε πόσο καιρό ανεβαίνει ο αιματοκρίτης
Η δίαιτα από μόνη της και η δίαιτα συν 30 mg σιδήρου ανά ημέρα έχουν συσχετιστεί σε μελέτες με στατιστικά σημαντικές αυξήσεις στο μέσο επίπεδο αιματοκρίτη. Μια ελαφρώς μεγαλύτερη αύξηση του μέσου αιματοκρίτη παρατηρήθηκε στην ομάδα που λάμβανε συμπλήρωμα σιδήρου.
Θα πρέπει να αρχίσετε να παρατηρείτε διαφορά στο επίπεδο του σιδήρου σας μετά από περίπου μία εβδομάδα έως ένα μήνα, ανάλογα με την υποκείμενη πάθησή σας που προκαλεί χαμηλό αιματοκρίτη.
Τροφές που κατεβάζουν τον αιματοκρίτη
Το ασβέστιο τόσο από συμπληρώματα όσο και από πηγές τροφίμων μπορεί να καταστήσει δύσκολο για τον οργανισμό σας να απορροφήσει τον σίδηρο και να ανέβει έτσι ο αιματοκρίτης. Ωστόσο, είναι σημαντικό να μην κόψετε εντελώς το ασβέστιο επειδή είναι ένα απαραίτητο θρεπτικό συστατικό. Απλώς αποφύγετε τα συμπληρώματα ασβεστίου και προσπαθήστε να μην τρώτε τροφές πλούσιες σε ασβέστιο αμέσως πριν ή μετά τη λήψη συμπληρώματος σιδήρου.
Στην ίδια λογική, το φυτικό οξύ μπορεί επίσης να μειώσει την απορρόφηση του σιδήρου από το σώμα σας, ειδικά αν δεν τρώτε κρέας. Ωστόσο, επηρεάζει την απορρόφηση σιδήρου μόνο κατά τη διάρκεια ενός μόνο γεύματος, όχι κατά τη διάρκεια της ημέρας. Εάν δεν τρώτε κρέας, προσπαθήστε να αποφύγετε την κατανάλωση τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικό οξύ με τροφές πλούσιες σε σίδηρο.
Επίσης, έρευνες δείχνουν ότι τα οξαλικά άλατα μπορεί να έχουν σημαντική ανασταλτική επίδραση στην απορρόφηση του σιδήρου. Τέλος, παλαιότερη έρευνα έχει υποστηρίξει ότι το φλαβονοειδές ναριγκενίνη μειώνει τον αιματοκρίτη.
Επομένως, τα τρόφιμα που κατεβάζουν τον αιματοκρίτη και καλό είναι να αποφεύγετε όταν είναι χαμηλός περιλαμβάνουν:
- Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο, όπως γαλακτοκομικά, σόγια, σπόρους, σύκα
- Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικό οξύ, όπως καρύδια, βραζιλιάνικα φυστίκια, σουσάμι
- Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε οξαλικά άλατα, όπως σπανάκι, σόγια, σιτάρι, ξηροί καρποί και βούτυρο ξηρών καρπών και το τσάι
- Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε ναριγκενίνη, όπως γκρέιπφρουτ, περγαμόντο, πορτοκάλι, βύσσινο, ντομάτες, κακάο, ρίγανη, μέντα, καθώς και σε φασόλια