Τα στοιχεία μίλησαν: οι τροφές που προσφέρονται στους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα και κορεσμένα λίπη! Ποια είναι η σωστή διατροφή για τα παιδιά;
Τα διαιτολόγια στους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς αποτελούν πηγή πρόσθετων σακχάρων και τρόφιμα που περιέχουν κορεσμένα λιπαρά (τηγανητές πατάτες, σύνθετα αρτοσκευάσματα, αλλαντικά-προϊόντα κρέατος, μαργαρίνη-βούτυρο). Το 40% των βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών προσφέρουν τρόφιμα που αποτελούν πηγή πρόσθετων σακχάρων και το 63% που περιέχουν κορεσμένα λίπη.
Τα ποσοστά είναι υψηλά, 40% και 63% αντίστοιχα και παρά το γεγονός ότι οι σχετικές υγειονομικές διατάξεις συστήνουν την αποφυγή αυτών των τροφίμων, καθώς η υψηλή κατανάλωσή τους έχει συνδεθεί με αυξημένη πρόσληψη σωματικού βάρους, αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης τερηδόνας, αλλά και χρόνιων νοσημάτων.
Τι τρώνε τα παιδιά στους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς
Τα στοιχεία προκύπτουν από βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς από 56 Περιφερειακές Ενότητες της χώρας (79 % Δημόσιοι και 21% Ιδιωτικοί σταθμοί), που φιλοξενούν συνολικά 21.448 παιδιά, εκ των οποίων 14.884 νήπια και 6.564 βρέφη (6-18 μηνών) για το σχολικό έτος 2022-2023. Τα στοιχεία επεξεργάστηκαν οι υπηρεσίες του υπουργείου Υγείας. Αυτά είναι τα σημαντικότερα ευρήματα.
Βρέφη και Νήπια > 18 μηνών
Υπήρξε σημαντική προσκόλληση στο πρότυπο εβδομαδιαίας κατανομής των γευμάτων. Το 94,9% των σταθμών που απάντησαν προσφέρει λαδερά λαχανικά 1 φορά την εβδομάδα και όσπρια 1 φορά την εβδομάδα, το 98% προσφέρει κόκκινο κρέας έως 1 φορά την εβδομάδα, το 95,9% προσφέρει πουλερικά 1 φορά την εβδομάδα και το 86,2% προσφέρει ψάρια ή θαλασσινά τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των σταθμών (89,4%) απάντησε ότι προσφέρει καθημερινά τουλάχιστον 1 μερίδα φρέσκων φρούτων. Σημαντική βελτίωση υπήρξε αναφορικά με τη προσφορά χυμών φρούτων, όπου παρατηρήθηκε μείωση σε σχέση με το προηγούμενο έτος από το 65,2% στο 35,7%.
Αναφορικά με την κατανάλωση δημητριακών και προϊόντων ολικής άλεσης, παρατηρήθηκε μείωση στο ποσοστό των σταθμών που τα παρέχουν σε καθημερινή βάση, από το 64,7% το έτος 2021-2022 στο 47,2% το έτος 2022-2023. Ταυτόχρονα όμως, παρατηρήθηκε αύξηση (35,4% έναντι 19,5% το 2021-2022) του ποσοστού των σταθμών που δεν περιλαμβάνουν καθόλου στο διαιτολόγιό τους επεξεργασμένα/λευκά δημητριακά (λευκό ψωμί, λευκά ζυμαρικά, δημητριακά πρωινού), ενώ περίπου οι μισοί σταθμοί (46,7%) προσφέρουν επεξεργασμένα/λευκά δημητριακά μόνο 1-2 φορές την εβδομάδα.
Στην ομάδα των λαχανικών υπήρξε μια υποχώρηση (από το 86,5% στο 82%) του ποσοστού των σταθμών που ακολουθούν τις συστάσεις παρέχοντας τουλάχιστον 3-4 φορές την εβδομάδα μια μερίδα, ενώ αρκετά υψηλό (17,5%) παραμένει το ποσοστό των σταθμών που δεν παρέχει λαχανικά με τη συχνότητα που συστήνεται (παρέχοντας έως 1-2 φορές την εβδομάδα).
Μεγάλο ποσοστό των σταθμών (40%) αναφέρουν ότι προσφέρουν τουλάχιστον 1-2 φορές την εβδομάδα τρόφιμα όπως μπισκότα, τσουρέκι, συσκευασμένες κρέμες (φαρίν λακτέ, άνθος αραβοσίτου, σοκολάτας, καραμελέ), ρυζόγαλο, επιδόρπιο γιαουρτιού και κομπόστες φρούτων. Επισημαίνεται ότι τα εν λόγω τρόφιμα αποτελούν πηγή πρόσθετων σακχάρων (δηλαδή σουκρόζης, φρουκτόζης, γλυκόζης, σιρόπι γλυκόζης/φρουκτόζης που προστίθεται στα τρόφιμα).
Οι σχετικές υγειονομικές διατάξεις συστήνουν την αποφυγή αυτών των τροφίμων, καθώς η υψηλή κατανάλωσή τους (ιδίως με τη μορφή σακχαρούχων ποτών-χυμών) έχει συνδεθεί με αυξημένη πρόσληψη σωματικού βάρους, αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης τερηδόνας αλλά και χρόνιων νοσημάτων (σακχαρώδους διαβήτη, καρδιαγγειακών νοσημάτων)
Αναφορικά με τα τρόφιμα που περιέχουν κορεσμένα και βιομηχανικώς παραγόμενα υδρογονωμένα λιπαρά (τηγανητές πατάτες, σύνθετα αρτοσκευάσματα, αλλαντικά-προϊόντα κρέατος, μαργαρίνη-βούτυρο), ποσοστό 63,3 % των σταθμών απάντησε ότι προσφέρει τουλάχιστον 1 φορά /εβδομάδα τα αναφερόμενα, και κυρίως μαργαρίνη ή βούτυρο. Επίσης, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί και στα μπισκότα, τα οποία εκτός από πρόσθετα σάκχαρα συχνά περιέχουν και βιομηχανικώς παραγόμενα υδρογονωμένα λιπαρά, με το 19,1% των σταθμών να αναφέρουν ότι τα παρέχουν τουλάχιστον 1-2 φορές την εβδομάδα.
Βρέφη < 18 μηνών
Όσον αφορά τις συστάσεις εβδομαδιαίας κατανομής μεσημεριανού γεύματος, παρατηρήθηκε υψηλή συμμόρφωση των σταθμών στην κατανάλωση ψαριών-θαλασσινών (1-2 φορές/εβδομάδα ή και περισσότερο) [84,1%], οσπρίων (1 φορά/εβδομάδα) [91,2%], πουλερικών (1-2 φορές την εβδομάδα) [93%] και κόκκινου κρέατος (έως 1 φορά/εβδομάδα) [97,3%] .
Το ποσοστό των σταθμών που προσέφεραν φρούτα καθημερινά κυμάνθηκε στα ίδια επίπεδα με τα αντίστοιχα περσινά (84,5%), ενώ αύξηση παρατηρήθηκε στη προσφορά φρέσκων χυμών φρούτων τουλάχιστον 1-2 φορές / εβδομάδα, από το 24,2 % το 2021, στο 32,4%.
Στο ενδεικτικό διαιτολόγιο για τα βρέφη προτείνονται ολόκληρα φρέσκα φρούτα εποχής και φρουτόκρεμα από αυτά, τα οποία θα πρέπει να προτιμώνται έναντι των φρέσκων χυμών φρούτων.
Ικανοποιητικά ποσοστά παρατηρήθηκαν και στις υπόλοιπες προτεινόμενες επιλογές γευμάτων σνακ, καθώς οι σταθμοί παρείχαν τουλάχιστον 1-2 φορές / εβδομάδα γιαούρτι (87,6%), φρέσκο πλήρες γάλα (72,1%), αυγό (73,5%) και μη επεξεργασμένα δημητριακά (81%).
Αναφορικά με τα τρόφιμα που περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα και για τα οποία συστήνεται πλήρης αποφυγή ειδικά στην εν λόγω ηλικιακή ομάδα, παρότι η προσκόλληση των σταθμών σε αυτή τη σύσταση έφτασε το 63,6%, εντούτοις υπάρχει ακόμα ένας σημαντικός αριθμός σταθμών που συνεχίζει να τα παρέχει τουλάχιστον 1-2 φορές / εβδομάδα. Επομένως, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στην αποφυγή συσκευασμένης κρέμας (φαρίν λακτέ, άνθος αραβοσίτου, σοκολάτας, καραμελέ), μπισκότων και ρυζόγαλου, τα οποία και εμφανίστηκαν με μεγαλύτερη συχνότητα στα διαιτολόγια των σταθμών.
Τέλος, για τα τρόφιμα που περιέχουν κορεσμένα και βιομηχανικώς παραγόμενα υδρογονωμένα λιπαρά, η προσκόλληση των σταθμών στις συστάσεις για πλήρη αποφυγή τους ήταν αρκετά υψηλή και έφτασε το 78,2%.
Τι πρέπει να περιλαμβάνει και τι όχι η διατροφή των παιδιών
Όπως είναι ευρέως αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα, η υγιεινή διατροφή κατά τα πρώτα χρόνια ζωής του ανθρώπου αποτελεί καθοριστικό παράγοντα που επηρεάζει την υγεία έως και την ενήλικη ζωή.
Λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία της διαμόρφωσης υγιεινών διατροφικών συνηθειών ήδη από την βρεφική και νηπιακή ηλικία, καθώς και το γεγονός ότι η πλειονότητα των παιδιών αυτής της ηλικίας καταναλώνει τουλάχιστον δύο γεύματα ημερησίως σε δομές προσχολικής φροντίδας, το Υπουργείο Υγείας προχώρησε στην έκδοση υπουργικών αποφάσεων, με τις οποίες καθορίστηκαν τα τρόφιμα και οι μερίδες που παρέχονται για τη σίτιση βρεφών και νηπίων στους δημοτικούς και ιδιωτικούς παιδικούς, βρεφονηπιακούς και βρεφικούς σταθμούς.
Ιδιαίτερη μέριμνα λαμβάνεται για την χορήγηση στα παιδιά νωπών φρούτων και λαχανικών, κρέατος, ψαριών και γαλακτοκομικών προϊόντων σε επαρκείς για τις ανάγκες τους ποσότητες.
Ποια τρόφιμα πρέπει να αποφεύγονται
Συστήνεται ισχυρά, η αποφυγή χορήγησης τροφίμων που περιέχουν συντηρητικές χρωστικές, τεχνητές γλυκαντικές ουσίες, αυξημένη περιεκτικότητα σε κορεσμένα και βιομηχανικώς παραγόμενα trans λιπαρά οξέα, ζάχαρη και αλάτι. Για το λόγο αυτό συστήνεται να αποφεύγονται πλήρως τα εξής τρόφιμα:
- σακχαρούχο/σοκολατούχο γάλα, επιδόρπια γιαουρτιού, ρυζόγαλο
- κρέμες συσκευασμένες (φαρίν λακτέ, άνθος αραβοσίτου, σοκολάτας, καραμελέ), μπισκότα, τσουρέκι, γλυκίσματα, σοκολάτα, κομπόστες φρούτων)
- σύνθετα αρτοσκευάσματα (πίτσα, πεϊνιρλί, κρέπες, κρουασάν, κέικ, βουτήματα, τυρόπιτα, σπανακόπιτα, ζαμπονοτυρόπιτα, μυζηθρόπιτα, κρεατόπιτα)
- άλειμμα σοκολάτας και αλείμματα ξηρών καρπών (ταχίνι, φυστικοβούτυρο) με υψηλή περιεκτικότητα σε πρόσθετα σάκχαρα
- τηγανητά (πατάτες, κρέας, ψάρι, κροκέτες κα), μαργαρίνη και βούτυρο
Συστήνεται στο μαγείρεμα να χρησιμοποιείται αποκλειστικά ελαιόλαδο ενώ υπενθυμίζεται ότι δεν επιτρέπεται η χορήγηση αναψυκτικών, συσκευασμένων χυμών εμπορίου, αλλαντικών και προπαρασκευασμένων προϊόντων κρέατος, και ότι απαγορεύεται να δοθεί μέλι σε παιδιά κάτω του 1 έτους, λόγω του κινδύνου αλλαντίασης.