Στον απόηχο της πανδημίας COVID-19, δεν πρέπει να ανησυχούμε μόνο για τα εξωτικά ζώα ή το εμπόριο άγριας ζωής, για χάρη της υγείας μας, αλλά και για τα κατοικίδια.
Τα κατοικίδια και τα παράσιτα των πόλεων θα μπορούσαν να είναι πηγές ζωονοσογόνων μικροβίων που μεταπηδούν από τα ζώα στον άνθρωπο, σύμφωνα με μια νέα ανασκόπηση που προειδοποιεί ότι η αυξανόμενη αστικοποίηση και η κλιματική αλλαγή πιθανότατα θα αλλάξουν τη δυναμική των ασθενειών.
Όπως γράφουν στο Science Translational Medicine, η οικολόγος ασθενειών Amandine Gamble και οι συνεργάτες της, περιγράφουν μια σειρά παραδειγμάτων που δείχνουν πώς τα κατοικίδια, τα ζώα συντροφιάς και τα αδέσποτα της γειτονιάς φέρουν κίνδυνο ζωονοσογόνων, διαφορετικών από τα άγρια ζώα. Η ζωονόσος είναι μια μολυσματική ασθένεια που προκαλείται από ένα παθογόνο (ένας μολυσματικός παράγοντας, όπως ένα βακτήριο, ιός, παράσιτο ή πράϊον) που έχει μεταπηδήσει από ένα ζώο (συνήθως ένα σπονδυλωτό) σε έναν άνθρωπο.
Υποστηρίζουν ότι αυτός ο κίνδυνος υποτιμάται και παρόλο που μπορεί να είναι μικρός και να περιορίζεται σε σπάνια περιστατικά, εντούτοις αποτελεί πραγματική απειλή για την υγεία λόγω της εγγύτητας των κατοικίδιων και των αδέσποτων με τον άνθρωπο.
«Αυτά τα ζώα μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διάχυση των ζωονοσογόνων, επιτρέποντας τη διατήρηση ενός ζωονοσογόνου παθογόνου, διευκολύνοντας τη χωρική εξάπλωσή του, λειτουργώντας ως γέφυρα μεταξύ ειδών που δεν συνδέονται με άλλα είδη ή παρέχοντας ιδιαίτερες ευκαιρίες για την εξέλιξή του», γράφουν οι Gamble και οι συνεργάτες του.
Ποια παθογόνα μεταπηδούν από τα κατοικίδια στους ανθρώπους
Τα παθογόνα δεν χρειάζεται να προκαλούν πανδημία ή ακόμα και επιδημία για να είναι ζωονόσοι. Κάθε λοίμωξη που διαχέεται στον άνθρωπο ταξινομείται ως ζωονοσογόνος. Το πρόβλημα είναι ότι ορισμένες λοιμώξεις που μεταδίδονται από τα κατοικίδια στους ανθρώπους είναι πιθανό να υποτιμηθούν επειδή δεν τις παρακολουθούμε στενά – ή δεν αναγνωρίζουμε ποια ζώα μπορούν να τις μεταδώσουν. Αυτό εμποδίζει τις προσπάθειες επιτήρησης.
Το Chlamydia psittaci είναι ένα βακτήριο που εξαπλώνεται από τους παπαγάλους στους ανθρώπους και τα πουλερικά της αυλής θα μπορούσαν επίσης να είναι μια δεξαμενή για σαλμονέλα, η οποία προκαλεί γαστρεντερικές διαταραχές. Αυτά είναι μόνο δύο από τα περισσότερα από 70 παθογόνα που φέρουν τα ζώα συντροφιάς και είναι γνωστό ότι μπορούν να μεταδοθούν στους ανθρώπους.
Με τις νυχτερίδες και τα άλογα να είναι άλλες γνωστές πηγές ζωονοσογόνων ασθενειών στις αστικές περιοχές, η Gamble και οι συνεργάτες του εστιάζουν την προσοχή τους σε σκύλους και γάτες.
Όπου οι ιδιοκτήτες κατοικίδιων είναι πιο πιθανό να έχουν στενότερη επαφή με γάτες εσωτερικού χώρου, οι αδέσποτες γάτες ή αυτές που περιφέρονται σε εξωτερικούς χώρους έχουν περισσότερες πιθανότητες να συλλάβουν παθογόνους μικροοργανισμούς.
Η πανούκλα συνδέεται ιστορικά με τους αρουραίους και τους ψύλλους τους, αλλά οι γάτες μπορούν να λειτουργήσουν ως κρίκος στην αλυσίδα των λοιμώξεων του βακτηρίου Yersinia pestis, το οποίο προκαλεί διαφορετικές μορφές αυτής της θανατηφόρου ακόμα ασθένειας.
«Οι αριθμοί των λοιμώξεων είναι χαμηλοί, αλλά η πανώλη είναι ενδημική σε 17 δυτικές πολιτείες των ΗΠΑ και οι γάτες φέρουν το Y. pestis», γράφουν ο Gamble και οι συνεργάτες του.
Επομένως, εάν χρειάζεστε έναν ακόμη λόγο για να κρατήσετε τη γάτα σας σε εσωτερικό χώρο, ορίστε: “Οι γάτες εξωτερικού χώρου και οι γάτες με ελλιπή κτηνιατρική φροντίδα, σε συνδυασμό με την ανθρώπινη αλληλεπίδραση, υποδηλώνουν ότι η πανώλη που μεταδίδεται από τις γάτες μπορεί να θεωρηθεί αυξανόμενος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία.“
Μερικούς μήνες πριν οι ερευνητές αναγνώρισαν παρομοίως παραγνωρισμένες ζωικές πηγές μιας άλλης ασθένειας που πλήττει τους ανθρώπους εδώ και αιώνες: τη λέπρα.
Διαφορετικά ζώα γίνονται επίσης πιο πιθανοί φορείς καθώς η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει τις αλληλεπιδράσεις των ειδών, όπως τα πουλιά γίνονται δεξαμενές της νόσου του Lyme που μεταδίδεται από τσιμπούρια.
Οι ανησυχίες αυξάνονται επίσης μετά την ανίχνευση εξαιρετικά παθογόνων ιών γρίπης των πτηνών σε κατοικίδιες γάτες τον Ιούνιο του 2023. Δεν έχουν αναφερθεί ανθρώπινα κρούσματα, αλλά η πηγή παραμένει ασαφής.
«Είναι κρίσιμο να εφαρμόσουμε προγράμματα επιτήρησης που μας επιτρέπουν να παρακολουθούμε τις αλλαγές στη δυναμική των παθογόνων», καταλήγουν οι ερευνητές, προσθέτοντας ότι «οι άγριοι πληθυσμοί δεν πρέπει να παραβλέπονται από τους πληθυσμούς των κατοικίδιων ζώων».
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο Science Translational Medicine.