Τα περιστατικά της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) αυξάνονται ραγδαία τα τελευταία χρόνια τόσο σε αγόρια όσο και σε κορίτσια. Ποια είναι τα συμπτώματα που πρέπει να ανησυχήσουν τις γυναίκες οι οποίες δεν έχουν απευθυνθεί σε ειδικό για να γίνει διάγνωση της διαταραχής.
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας αποτελεί μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή με βασικά χαρακτηριστικά τη διάσπαση προσοχής, την υπερκινητικότητα και την παρορμητικότητα. Εμφανίζεται και σε γυναίκες και σε άνδρες, ωστόσο, τα συμπτώματα στις γυναίκες μπορεί να είναι διαφορετικά από αυτά των ανδρών, καθιστώντας πιο δύσκολη τη διάγνωση.
Για δεκαετίες, θεωρούνταν ως μια «διαταραχή μόνο για άνδρες», αλλά αυτό δεν ισχύει πλέον. Ολοένα και περισσότερες γυναίκες απευθύνονται στους ειδικούς για τη διάγνωση της νόσου, ενώ δεν είναι και λίγες αυτές που δημοσιοποιούν μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τη διάγνωσή τους.
Το πρώην Spice Girl Mel B, η τηλεοπτική παρουσιάστρια Sue Perkins και η ηθοποιός Sheridan Smith είναι μόνο μερικές γυναίκες που έχουν ανεβάσει βιντεάκια και μιλούν για τη ΔΕΠΥ, τα συμπτώματα που εμφανίζουν και πώς βιώνουν την καθημερινότητά τους.
Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ σε γυναίκες
«Η ΔΕΠΥ τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άνδρες είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή με τρεις ομάδες συμπτωμάτων» λέει στην Telegraph η Δρ Sally Cubbin, σύμβουλος ψυχίατρος και επικεφαλής γιατρός για τις γυναίκες με ΔΕΠΥ στο UK Adult ADHD Network.
Τα συμπτώματα αυτά είναι τα εξής:
- Η απροσεξία: Προβλήματα με τη συγκέντρωση, την οργάνωση και τον προγραμματισμό. Απώλεια πραγμάτων και αναβολή εργασιών.
- Υπερκινητικότητα: Ανησυχία, νευρικότητα, δυσκολία να κάτσετε ακίνητοι, ιδίως σε ήσυχα περιβάλλοντα.
- Παρορμητικότητα: Ενέργεια και ομιλία χωρίς σκέψη, μικρή ή καθόλου αίσθηση του κινδύνου.
«Υπάρχει κάποια υπόνοια ότι οι γυναίκες είναι λιγότερο πιθανό να παλεύουν με την υπερκινητικότητα – αν και σίγουρα μπορούν – και είναι πιο πιθανό να έχουν τα συμπτώματα απροσεξίας» αναφέρει η Δρ Cubbin.
Και προσθέτει ότι «στο σχολείο, το στερεότυπο θα ήταν το ονειροπόλο κορίτσι που κοιτάζει έξω από το παράθυρο. Ως ενήλικας, μπορεί να αγωνίζεται πραγματικά με την καθημερινή διαχείριση της ζωής. Δηλαδή να πηγαίνεις κάπου εγκαίρως, να διευθύνεις ένα νοικοκυριό, να οδηγείς το αυτοκίνητο χωρίς να αποσπάται η προσοχή σου, να πληρώνεις λογαριασμούς, να βγάζεις τα σκουπίδια έξω, να πηγαίνεις τα παιδιά στο σχολείο το πρωί και να τα βάζεις στο κρεβάτι πριν να είναι αργά».
Σε τι διαφέρει από τους άνδρες
«Πρώτον, είναι πολύ λιγότερο πιθανό να διαγνωστεί η ΔΕΠΥ μέχρι την ενηλικίωση, επειδή την εμφανίζουν πολύ περισσότερα αγόρια από ό,τι κορίτσια» τονίζει η Δρ Cubbin. Η δασκάλα δεν θα σκεφτεί αμέσως τη ΔΕΠΥ για ένα απρόσεκτο κορίτσι, αλλά για ένα αγόρι που δεν μπορεί να κάτσει ακίνητο μέσα στην τάξη θα το σκεφτεί αμέσως.
«Για τις γυναίκες και τα κορίτσια που παλεύουν με οποιοδήποτε από τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ, υπάρχει η τάση να προσπαθούν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες, να καλύπτουν τα συμπτώματα προκειμένου να ευχαριστήσουν τους άλλους και να ενταχθούν ομαλά στο περιβάλλον τους» υπογραμμίζει η Δρ Cubbin.
Σύμφωνα με την ίδια, οι έρευνες δείχνουν ότι αναγκάζουν τον εαυτό τους να τα βγάλει πέρα με πολύωρη εργασία ή σκληρή δουλειά ή υπερβολική προσπάθεια. Τα καταφέρνουν, αλλά με μεγάλο προσωπικό κόστος. Είναι εξαντλητικό, αγχωτικό και συχνά συνοδεύεται από τεράστιο άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση. «Γιατί είναι τόσο δύσκολο για μένα;», «Γιατί δεν μπορώ να τα καταφέρω καλύτερα;», «Τι μου συμβαίνει;» αναρωτιούνται οι γυναίκες με ΔΕΠΥ.
Οι γυναίκες με ΔΕΠΥ εμφανίζουν συχνά προβλήματα με τη διαχείριση του χρόνου, αποδιοργάνωση, συχνή απώλεια πραγμάτων και απώλεια προθεσμιών. Επίσης, έχουν πολλές φορές κακή απόδοση στην εργασία τους, αγχώνονται απίστευτα και εμφανίζουν προβλήματα ύπνου, διατροφικές διαταραχές και κατάχρηση ουσιών.
Τα κορίτσια με ΔΕΠΥ εμφανίζουν δυσκολία στη διατήρηση της προσοχής στο παιχνίδι και σε εργασίες, υπερ-ομιλία και φλυαρία στην τάξη και δυσκολία στο να ακούν προσεκτικά όταν τους μιλούν απευθείας. Ξεχνούν εύκολα, κάνουν απρόσεκτα λάθη και δίνουν την εντύπωση ότι ζουν σε δικό τους κόσμο.
Τα κορίτσια με ΔΕΠΥ παρουσιάζουν επίσης προβλήματα ύπνου και συμπτώματα κατάθλιψης. Δεν έχουν πολλούς φίλους και έχουν περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν εκφοβισμό σε σύγκριση με τα υπόλοιπα παιδιά. Ιδιαίτερα ανησυχητικό, δε, είναι το γεγονός ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα με κατάχρηση ουσιών και έχουν ριψοκίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά. Σύμφωνα με έρευνες, η ΔΕΠΥ εξαπλασιάζει τον κίνδυνο εφηβικής εγκυμοσύνης.
Πόσο συχνή είναι η ΔΕΠΥ στις γυναίκες
«Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε, επειδή, για πολλά χρόνια, οι γυναίκες παραμελούνταν στην έρευνα. Η ΔΕΠΥ θεωρούνταν μια παιδική πάθηση που σχετιζόταν με τα αγόρια» λέει η Ellie Dommett, καθηγήτρια νευροεπιστήμης στο εργαστήριο για τη ΔΕΠΥ του King’s College του Λονδίνου. Και προσθέτει ότι: «Περίπου το 3% των ενηλίκων παγκοσμίως πάσχει από ΔΕΠΥ και ενώ είναι πιο πιθανό να διαγνωστεί στην παιδική ηλικία στα αγόρια από ό,τι στα κορίτσια, μέχρι να φτάσουμε στους ενήλικες, η κατάσταση είναι αρκετά ίση».
Γιατί η ΔΕΠΥ είναι λιγότερο πιθανό να διαγνωστεί στις γυναίκες
«Είναι μια γενίκευση, αλλά οι γυναίκες και τα κορίτσια δεν διαγιγνώσκονται εύκολα γιατί κάνουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να ξεπεράσουν τις δυσκολίες τους και οι άλλοι δεν το καταλαβαίνουν» αναφέρει η Δρ Cubbin. Θα καταφέρουν να κάνουν κάτι ακόμα και αν χρειαστεί πολύ άγχος, προσπάθεια και πανικός και ο δάσκαλος ή ο εργοδότης τους μπορεί να μην έχει παρατηρήσει πόσο πολύ αγωνίστηκαν.
Οι έρευνες δείχνουν ότι η ΔΕΠΥ είναι πιο πιθανό να εντοπιστεί στο σχολείο όταν κάποιος παρουσιάζει μαθησιακά προβλήματα. Τα κορίτσια, όμως, με ΔΕΠΥ είναι λιγότερο πιθανό να έχουν μαθησιακές δυσκολίες από ό,τι τα αγόρια. Τα προβλήματα εξωτερίκευσης -η παραβίαση κανόνων, η επιθετικότητα και η εγκληματικότητα- είναι επίσης πιο συχνά στα αγόρια και τους άνδρες με ΔΕΠΥ, οπότε είναι πιο πιθανό να λάβουν έγκαιρα διάγνωση.
Τα κορίτσια και οι γυναίκες με ΔΕΠΥ είναι πιο πιθανό να υποφέρουν από εσωτερικευμένες διαταραχές – συναισθηματικά προβλήματα, άγχος, κατάθλιψη – οι οποίες μπορεί να μην συνδέονται με τη ΔΕΠΥ.
«Πολλοί γιατροί δεν θα αναζητήσουν ΔΕΠΥ στις γυναίκες, ειδικά αν δεν είναι υπερκινητικές» αναφέρει η Δρ Cubbin.
Εάν μια γυναίκα παρουσιάσει άγχος ή χαμηλή διάθεση και πει στον γιατρό της: “Δεν τα καταφέρνω, είμαι καταβεβλημένη, είμαι συγκλονισμένη”, η ΔΕΠΥ συχνά δεν θα τους περάσει καν από το μυαλό.
Η ΔΕΠΥ μειώνει το προσδόκιμο ζωής μέχρι και 13 χρόνια
Σύμφωνα με μελέτες, η ΔΕΠΥ μειώνει το προσδόκιμο ζωής μέχρι και 13 χρόνια. «Υπάρχουν πολλές εξηγήσεις», λέει η δρ Cubbin. Τα αυτοκινητιστικά ατυχήματα, αλλά και οποιαδήποτε άλλα ατυχήματα είναι πιο συχνά σε άτομα με ΔΕΠΥ. Επίσης, τα άτομα με ΔΕΠΥ παραμελούν την υγεία τους και ειδικά αν έχουν μία πάθηση που χρειάζεται διαχείριση, όπως ο διαβήτης ή η επιληψία, δεν ακολουθούν πιστά τις οδηγίες των ιατρών, επιδεινώνοντας πιο γρήγορα την κατάσταση της υγείας τους.
Όλα αυτά τα προβλήματα τροφοδοτούν τη χαμηλή αυτοεκτίμηση – και ίσως το πιο συνηθισμένο αποτέλεσμα της μη θεραπευμένης ΔΕΠΥ στις γυναίκες είναι το αίσθημα της αποτυχίας, της «διαφορετικότητας».
«Πολλές γυναίκες περνούν τη ζωή τους κατηγορώντας τον εαυτό τους και νιώθοντας ηλίθιες ή τεμπέλες και αναρωτιούνται γιατί είναι η ζωή τους τόσο πολύ δύσκολη» τονίζει η Δρ Cubbin. Και προσθέτει ότι «Είναι αγχωμένες, καταβεβλημένες και τους λένε επί χρόνια ότι θα μπορούσαν και θα έπρεπε να τα καταφέρουν καλύτερα».
Θεραπεία της ΔΕΠΥ
Η διάγνωση από μόνη της μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμη – μελέτες έχουν δείξει ότι η διάγνωση της ΔΕΠΥ μπορεί να αποτελέσει τεράστια ανακούφιση, βοηθώντας τις γυναίκες να κατανοήσουν το παρελθόν τους, να κατανοήσουν τη συμπεριφορά τους, να επινοήσουν μηχανισμούς αντιμετώπισης και να σχεδιάσουν – για παράδειγμα να λάβουν αποφάσεις για την καριέρα και τη σχέση τους – ανάλογα. Ορισμένες δεν επιθυμούν καμία περαιτέρω θεραπεία.
Για όσες χρειάζονται θεραπεία, η διεγερτική φαρμακευτική αγωγή είναι η πρώτη γραμμή και βελτιώνει τα συμπτώματα για το 70% των ενηλίκων. «Είναι συντριπτικά η πιο αποτελεσματική θεραπεία», λέει η Δρ Cubbin.
Τα κυριότερα φάρμακα, η μεθυλφαινιδάτη και η ισδεξαμφεταμίνη, δρουν ενισχύοντας τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών ντοπαμίνης και νοραδρεναλίνης. «Κάποιος με ΔΕΠΥ που βαριέται και είναι ανήσυχος, αναζητά ψυχαγωγία, αναζητά την απόσπαση της προσοχής, επιδιώκει ασυνείδητα να αυξήσει τα επίπεδα ντοπαμίνης», λέει η Δρ Cubbin.
«Η ενίσχυση των επιπέδων μέσω ελεγχόμενης φαρμακευτικής αγωγής μπορεί να σας αφήσει πολύ πιο ήρεμους και πιο ικανούς να συγκεντρωθείτε. Λειτουργούν καλύτερα αν τα παίρνετε τακτικά, αν και είναι επίσης δυνατό να τα παίρνετε με ευελιξία, σε ημέρες που ξέρετε ότι θα είναι δύσκολες» τονίζει η ίδια.
Μη διεγερτική φαρμακευτική αγωγή
Τα μη διεγερτικά φάρμακα, όπως η ατομοξετίνη, δρουν σε έναν άλλο νευροδιαβιβαστή που ονομάζεται νορεπινεφρίνη. «Δεν αποτελούν θεραπεία πρώτης γραμμής, καθώς είναι περίπου κατά το ήμισυ πιο αποτελεσματικά από τα διεγερτικά φάρμακα» λέει η Δρ Cubbin, τονίζοντας ότι χρησιμοποιούνται μόνο όταν τα διεγερτικά δεν έχουν αποδώσει.
Άσκηση
«Μελέτες δείχνουν ότι η άσκηση για τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορεί να μειώσει την παρορμητικότητα και να βελτιώσει τις περισσότερες εκτελεστικές λειτουργίες, όπως η προσοχή και ο προγραμματισμός», λέει η Δρ Dommett. Ακόμη και 10 λεπτά τακτικής άσκησης, όπως η γιόγκα ή η ποδηλασία, μπορούν να επιφέρουν βελτιώσεις. Τα άτομα με ΔΕΠΥ συχνά μιλούν για τη χρήση της άσκησης ούτως ή άλλως, ακόμη και πριν από τη διάγνωση, ως έναν τρόπο για να κάψουν ενέργεια, να χαλαρώσουν και να καθαρίσουν το μυαλό τους.
Τέλος, σύμφωνα με τους ειδικούς, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική. Μια μελέτη στη Δανία διαπίστωσε ότι η συγκεκριμένη θεραπεία σε ενήλικες με ΔΕΠΥ οδήγησε σε σημαντική βελτίωση των συμπτωμάτων και αύξηση των ποσοστών εκπαίδευσης και απασχόλησης.
Παραπομπές
- Gender differences in adult attention-deficit/hyperactivity disorder: results from the National Epidemiologic Survey on Alcohol and Related Conditions (NESARC)
- Influence of gender on attention deficit hyperactivity disorder in children referred to a psychiatric clinic
- Adult women and ADHD: On the temporal dimensions of ADHD identities