Τα μάτια μπορούν να αποκαλύψουν πολλά για την υγεία του εγκεφάλου μας. Πρακτικά, τα προβλήματα με τα μάτια μπορεί να είναι ένα από τα πρώτα σημάδια γνωστικής έκπτωσης. Μια πρόσφατα μελέτη, μάλιστα, δείχνει ότι η απώλεια της οπτικής ευαισθησίας μπορεί να προβλέψει την άνοια 12 χρόνια πριν διαγνωστεί.
Η έρευνα βασίστηκε σε 8.623 υγιείς ανθρώπους στο Νόρφολκ της Αγγλίας, οι οποίοι παρακολουθήθηκαν για πολλά χρόνια. Μέχρι το τέλος της μελέτης, 537 συμμετέχοντες είχαν αναπτύξει άνοια, οπότε οι επιστήμονες μπόρεσαν να δουν ποιοι παράγοντες μπορεί να προηγήθηκαν αυτής της διάγνωσης.
Στην αρχή της μελέτης, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να κάνουν ένα τεστ οπτικής ευαισθησίας. Για την εξέταση, έπρεπε να πατήσουν ένα κουμπί μόλις δουν ένα τρίγωνο να σχηματίζεται σε ένα πεδίο κινούμενων κουκκίδων. Τα άτομα που στη συνέχεια ανέπτυξαν άνοια είδαν αυτό το τρίγωνο στην οθόνη πολύ πιο καθυστερημένα από τα άτομα που δεν ανέπτυξαν τη νόσο.
Τα οπτικά προβλήματα ως ένδειξη άνοιας
Τα οπτικά προβλήματα μπορεί να αποτελούν πρώιμο δείκτη γνωστικής εξασθένησης καθώς οι τοξικές πλάκες αμυλοειδούς που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ μπορεί πρώτα να επηρεάσουν περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την όραση, με τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μνήμη να καταστρέφονται καθώς εξελίσσεται η ασθένεια. Έτσι, τα τεστ όρασης μπορεί να βρουν ελλείμματα πριν τα τεστ μνήμης.
Υπάρχουν πολλές άλλες πτυχές της οπτικής επεξεργασίας που επηρεάζονται στη νόσο Αλτσχάιμερ, όπως η ικανότητα να βλέπετε περιγράμματα αντικειμένων (ευαισθησία αντίθεσης) και να διακρίνετε ορισμένα χρώματα (η ικανότητα να βλέπετε το μπλε-πράσινο φάσμα επηρεάζεται νωρίς στην άνοια), και αυτά μπορούν να επηρεάσουν τις ζωές των ανθρώπων χωρίς οι ίδιοι να το αντιληφθούν αμέσως.
Ένα άλλο πρώιμο σημάδι του Αλτσχάιμερ είναι το έλλειμμα στον «ανασταλτικό έλεγχο» των κινήσεων των ματιών, όπου τα ερεθίσματα που αποσπούν την προσοχή φαίνεται να τη διατηρούν πιο εύκολα. Τα άτομα με Αλτσχάιμερ φαίνεται να έχουν πρόβλημα να αγνοήσουν ερεθίσματα που αποσπούν την προσοχή, το οποίο μπορεί να εκδηλωθεί ως ζήτημα ελέγχου της κίνησης των ματιών.
Εάν η άνοια καθιστά δυσκολότερη την αποφυγή ερεθισμάτων που αποσπούν την προσοχή, τότε αυτά τα προβλήματα θα μπορούσαν να αυξήσουν τον κίνδυνο ατυχημάτων στην οδήγηση –κάτι που αυτή τη στιγμή ερευνούν οι επιστήμονες στο Πανεπιστήμιο Loughborough.
Είναι η δυσκολία στην αναγνώριση προσώπων σύμπτωμα άνοιας;
Οι ερευνητές έχουν στη διάθεσή τους κάποια στοιχεία που υποδηλώνουν ότι τα άτομα με άνοια τείνουν να επεξεργάζονται τα πρόσωπα νέων ανθρώπων αναποτελεσματικά. Με άλλα λόγια, δεν ακολουθούν το συνηθισμένο μοτίβο σάρωσης του προσώπου του ατόμου με το οποίο μιλάνε.
Σε υγιείς ανθρώπους, αυτό θα ήταν από τα μάτια στη μύτη και μετά στο στόμα. Αυτό το κάνουμε για να «αποτυπώσουμε» το πρόσωπο και να το θυμόμαστε αργότερα. Οι άνθρωποι μπορούν μερικές φορές να αισθανθούν πότε το άτομο με το οποίο μιλάνε δεν το κάνει αυτό.
Στην πραγματικότητα, ορισμένοι γιατροί που εργάζονται με άτομα με άνοια αναγνωρίζουν ότι κάποιος έχει άνοια όταν τον συναντήσουν. Τα άτομα με άνοια μπορεί μερικές φορές να φαίνονται χαμένα, επειδή δεν κινούν σκόπιμα τα μάτια τους για να σαρώσουν το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου του προσώπου των ανθρώπων που μόλις γνώρισαν.
Αυτό συνεπάγεται ότι αργότερα θα είναι λιγότερο σε θέση να αναγνωρίζουν τους ανθρώπους καθώς δεν έχουν αποτυπώσει τα χαρακτηριστικά τους. Επομένως, αυτό το πρώιμο ζήτημα της μη αναγνώρισης ατόμων που μόλις γνωρίζει κάποιος θα μπορούσε να σχετίζεται με την αναποτελεσματική κίνηση των ματιών για νέα πρόσωπα, παρά με μια καθαρή διαταραχή της μνήμης.
Μπορεί η κίνηση των ματιών να βελτιώσει τη μνήμη;
Ωστόσο, καθώς η οπτική ευαισθησία σχετίζεται με την απόδοση της μνήμης (ακόμη και με τη χρήση μη οπτικών εξετάσεων), οι επιστήμονες εξετάζουν επίσης εάν το να αυξήσουν τις κινήσεις των ματιών σε ανθρώπους συμβάλλει στη βελτίωση της μνήμης.
Προηγούμενες έρευνες για το θέμα είναι μικτές, αλλά ορισμένες μελέτες διαπίστωσαν ότι η κίνηση των ματιών μπορεί να βελτιώσει τη μνήμη. Ίσως αυτό εξηγεί γιατί διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που βλέπουν περισσότερη τηλεόραση και διαβάζουν περισσότερο έχουν καλύτερη μνήμη και μικρότερο κίνδυνο άνοιας από αυτούς που δεν το κάνουν.
Ενώ παρακολουθούμε τηλεόραση ή διαβάζουμε, τα μάτια μας κινούνται πέρα δώθε στη σελίδα και την οθόνη της τηλεόρασης. Ωστόσο, οι άνθρωποι που διαβάζουν συχνά τείνουν επίσης να έχουν εκπαιδευτεί περισσότερο. Η καλή εκπαίδευση παρέχει ικανότητα εγκεφάλου, έτσι ώστε όταν οι συνδέσεις στον εγκέφαλο είναι κατεστραμμένες, το αρνητικό αποτέλεσμα είναι μικρότερο.
Σε άλλες μελέτες, οι κινήσεις των ματιών από αριστερά προς τα δεξιά και από δεξιά προς τα αριστερά που έγιναν γρήγορα (δύο κινήσεις των ματιών ανά δευτερόλεπτο) βρέθηκε ότι βελτιώνουν την αυτοβιογραφική μνήμη. Ωστόσο, ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι η ευεργετική επίδραση της κίνησης των ματιών ωφελεί μόνο τους δεξιόχειρες. Οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι γιατί συμβαίνει αυτό.
Παρά αυτά τα συναρπαστικά ευρήματα, η θεραπεία για προβλήματα μνήμης με τη χρήση σκόπιμων κινήσεων των ματιών σε ηλικιωμένους δεν έχει εξελιχθεί ακόμη τόσο πολύ. Επίσης, η χρήση ελλειμμάτων στις οφθαλμικές κινήσεις ως διαγνωστικό δεν είναι σύνηθες χαρακτηριστικό, παρά τις δυνατότητες στην τεχνολογία κίνησης των ματιών.