Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), τα παθογόνα που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν την επόμενη πανδημία έχουν αυξηθεί σε περισσότερα από 30.
Ο ιός της γρίπης Α, ο ιός του δάγκειου πυρετού και ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων, βρίσκονται ανάμεσα στα παθογόνα που θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν την επόμενη πανδημία. Σύμφωνα με δημοσίευση στο έγκριτο διεθνές περιοδικό Nature ο αριθμός των παθογόνων έχει αυξηθεί σε περισσότερα από 30.
Τα στοιχεία αυτά, σύμφωνα με την παθολόγο, Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και την βιολόγο Παναγιώτα Ζαχαράκη, προκύπτουν από την επικαιροποιημένη λίστα που δημοσίευσε ο ΠΟΥ.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, η λίστα με τα «παθογόνα προτεραιότητας» θα βοηθήσει τους διεθνείς φορείς να αποφασίσουν πού θα επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στην ανάπτυξη θεραπειών, εμβολίων και διαγνωστικών.
ΠΟΥ: Από 12 παθογόνα το 2018 φτάσαμε στα 30
Τα παθογόνα προτεραιότητας, που δημοσιεύθηκαν στις 30 Ιουλίου, επιλέχθηκαν λόγω του δυναμικού να προκαλέσουν μια παγκόσμια έκτακτη ανάγκη για τη δημόσια υγεία στους ανθρώπους, όπως μια πανδημία. Αυτό βασίστηκε σε στοιχεία που έδειχναν ότι τα παθογόνα ήταν εξαιρετικά μεταδοτικά και λοιμώδη και ότι υπήρχε περιορισμένη πρόσβαση σε εμβόλια και θεραπείες.
Οι δύο προηγούμενες προσπάθειες του ΠΟΥ, το 2017 και το 2018, είχαν εντοπίσει περίπου 12 παθογόνα προτεραιότητας. Η διαδικασία ιεράρχησης βοηθά στον εντοπισμό κρίσιμων κενών γνώσης που πρέπει να αντιμετωπιστούν επειγόντως.
Είναι σημαντικό αυτές οι λίστες να επανεξετάζονται τακτικά ώστε να ληφθούν υπόψη οι μεγάλες παγκόσμιες αλλαγές στην κλιματική αλλαγή, την αποψίλωση των δασών και την επακόλουθη αστικοποίηση, τις μετακινήσεις ταξιδιωτών σε διεθνές επίπεδο, μεταξύ άλλων.
Περισσότεροι από 200 επιστήμονες πέρασαν περίπου δύο χρόνια αξιολογώντας στοιχεία για 1.652 είδη παθογόνων – κυρίως ιούς και ορισμένα βακτήρια – για να αποφασίσουν ποια θα συμπεριληφθούν στη λίστα.
Τα σημαντικότερα παθογόνα
Μεταξύ των περισσότερων από 30 παθογόνων προτεραιότητας είναι η ομάδα των κορωονοϊών που είναι γνωστή ως Sarbecovirus, η οποία περιλαμβάνει τον SARS-CoV-2 — τον ιό που προκάλεσε την παγκόσμια πανδημία COVID-19 — και του Merbecovirus, ο οποίος περιλαμβάνει τον ιό που προκαλεί το αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής (MERS ).
Οι προηγούμενες λίστες περιλάμβαναν τους συγκεκριμένους ιούς που προκαλούν σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) και το MERS.
Άλλες προσθήκες στον κατάλογο περιλαμβάνουν τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων, ο οποίος προκάλεσε παγκόσμιο ξέσπασμα Μpox το 2022 και συνεχίζει να εξαπλώνεται σε θύλακες της Κεντρικής Αφρικής. Ο ιός θεωρείται προτεραιότητα, όπως και ο ιός Variola, ο οποίος προκαλεί ευλογιά, παρά το γεγονός ότι έχει εξαλειφθεί το 1980.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι μιας και οι άνθρωποι δεν εμβολιάζονται πλέον τακτικά κατά του ιού και επομένως δεν έχουν ανοσία σε αυτό, μια απρογραμμάτιστη απελευθέρωσή του θα μπορούσε να προκαλέσει πανδημία. Ο ιός, σύμφωνα με το περιοδικό Nature, θα μπορούσε ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί από τρομοκράτες ως βιολογικό όπλο.
Αρκετοί ιοί της γρίπης Α περιλαμβάνονται επίσης τώρα στη λίστα, συμπεριλαμβανομένου του υποτύπου H5, ο οποίος έχει πυροδοτήσει επιδημική έκρηξη σε βοοειδή στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μεταξύ των πέντε βακτηρίων – όλα προστέθηκαν πρόσφατα – είναι στελέχη που προκαλούν χολέρα, πανώλη, δυσεντερία, διάρροια και πνευμονία.
Προστέθηκαν επίσης δύο ιοί τρωκτικών επειδή έχουν μεταπηδήσει στους ανθρώπους, με σποραδική μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο. Η κλιματική αλλαγή και η αυξημένη αστικοποίηση θα μπορούσαν να αυξήσουν τον κίνδυνο μετάδοσης αυτών των ιών στους ανθρώπους, σύμφωνα με την έκθεση.
Ο ιός Nipah που μεταδίδεται από τις νυχτερίδες παραμένει στη λίστα επειδή είναι θανατηφόρος και εξαιρετικά μεταδοτικός στα ζώα και δεν υπάρχουν επί του παρόντος θεραπείες για την προστασία από αυτόν. Πολλά από τα παθογόνα προτεραιότητας περιορίζονται επί του παρόντος σε συγκεκριμένες περιοχές, αλλά έχουν τη δυνατότητα να εξαπλωθούν παγκοσμίως.
Εκτός από τη λίστα με τα παθογόνα προτεραιότητας, οι ερευνητές δημιούργησαν επίσης μια ξεχωριστή λίστα με «πρωτότυπα παθογόνα», τα οποία θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως είδη πρότυπο για βασικές επιστημονικές μελέτες και την ανάπτυξη θεραπειών και εμβολίων.
Για παράδειγμα, πριν από την πανδημία COVID-19, δεν υπήρχαν διαθέσιμα ανθρώπινα εμβόλια για κανέναν από τους κορωνοϊούς. Η ανάπτυξη εμβολίων για ένα μέλος της οικογένειας θα φέρει εμπιστοσύνη στην επιστημονική κοινότητα ότι είναι σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσει μια μεγάλη έκτακτη ανάγκη για τη δημόσια υγεία για αυτούς τους ιούς. Αυτό ισχύει και για τις θεραπείες, αφού για παράδειγμα, πολλά αντιικά φάρμακα δρουν σε μια ολόκληρη ομάδα ιών.