Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο δεύτερος πιο θανατηφόρος, με πολλές περιπτώσεις να ξεκινούν με μια μικρή ανάπτυξη -που ονομάζεται πολύποδας- στην επένδυση του εντέρου. Οι περισσότεροι πολύποδες στο έντερο είναι αβλαβείς, αλλά κάποιοι υφίστανται αλλαγές με την πάροδο του χρόνου και να εξελίσσονται σε καρκίνο.
«Τα καλά νέα είναι ότι οι πολύποδες μπορούν να αφαιρεθούν πριν γίνουν ποτέ καρκινικοί», λέει ο Haddon Pantel, χειρουργός παχέος εντέρου στο Yale Medicine.
Μια κολονοσκόπηση, το προσυμπτωματικό τεστ «χρυσού προτύπου» για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, εντοπίζει πολύποδες, ώστε ο γιατρός να τους αφαιρέσει κατά την ίδια διαδικασία. Στη συνέχεια, οι πολύποδες αποστέλλονται σε έναν παθολόγο, ο οποίος θα τους μελετήσει στο μικροσκόπιο και θα τους αξιολογήσει για χαρακτηριστικά που σχετίζονται με προκαρκινικές αλλαγές.
Τι ακριβώς είναι οι πολύποδες του παχέος εντέρου
Οι πολύποδες του παχέος εντέρου είναι αναπτύξεις ιστών που βρίσκονται στην εσωτερική επένδυση του παχέος εντέρου ή του ορθού. Διαφέρουν σε σχήμα και μέγεθος και κυμαίνονται από λιγότερο από ένα εκατοστό σε διάμετρο έως αρκετά εκατοστά. Έως και 15% έως 40% των ενηλίκων μπορεί να έχουν πολύποδες. Είναι πιο συχνοί όσο μεγαλώνουν οι άνθρωποι.
Υπάρχουν δύο είδη πολύποδων: Οι μη νεοπλασματικοί (ή υπερπλαστικοί) πολύποδες είναι μικροί και δεν θα γίνουν ποτέ καρκινικοί. Οι νεοπλασματικοί πολύποδες, από την άλλη, είναι προκαρκινικοί. Τα αδενώματα ή οι άμιστοι οδοντωτοί πολύποδες είναι νεοπλασματικοί και μπορεί να γίνουν καρκινικοί εάν τους δοθεί αρκετός χρόνος για να αναπτυχθούν.
Ο καρκίνος αναπτύσσεται όταν τα κύτταρα διαιρούνται γρήγορα, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου μπορούν να συμβούν μεταλλάξεις.
«Καθώς τα κύτταρα συνεχίζουν να διαιρούνται, η διαδικασία μέσω της οποίας τα κύτταρα πεθαίνουν και αντικαθίστανται από νέα, μπορεί να υπάρξει ένα σφάλμα στο DNA ενός κυττάρου. Στη συνέχεια, αυτό το κύτταρο με το σφάλμα μπορεί να συνεχίσει να διαιρείται και μπορεί να υπάρξει ένα δεύτερο σφάλμα», λέει ο Δρ. Pantel.
Με την πάροδο του χρόνου, αυτά τα σφάλματα συσσωρεύονται και αυτό είναι που οδηγεί στον καρκίνο. «Η επένδυση του εντέρου είναι μια περιοχή με μεγάλη κυτταρική διαίρεση. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους το παχύ έντερο είναι μια περιοχή όπου σχηματίζονται πολλοί καρκίνοι», προσθέτει ο Δρ. Pantel.
Οι πολύποδες αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο;
Δεν είναι όλοι οι ορθοκολικοί πολύποδες προκαρκινικοί, αλλά πολλοί έχουν αυτή τη δυνατότητα. Υπολογίζεται ότι το 5% έως 10% των αδενωμάτων μπορεί τελικά να εξελιχθεί σε καρκίνο.
Όταν διαπιστωθεί ότι ένα άτομο έχει πολλαπλούς ή μεγάλους πολύποδες (οι οποίοι αποτελούνται από μεγαλύτερες μάζες κυττάρων), υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα για ανάπτυξη καρκίνου, προσθέτει ο Δρ. Pantel. «Ένας μεγάλος πολύποδας υπήρχε για περισσότερο καιρό, επομένως είχε περισσότερο χρόνο να υποστεί αυτές τις κυτταρικές αλλαγές».
Οι περισσότεροι από αυτούς τους πολύποδες αναπτύσσονται σποραδικά, που σημαίνει ότι εμφανίζονται καθώς οι άνθρωποι γερνούν. Υπάρχουν όμως κληρονομικά συστατικά σε ορισμένους καρκίνους και άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου ή πολύποδων είναι πιο πιθανό να τα αναπτύξουν.
«Υπάρχουν σύνδρομα όπου οι ασθενείς έχουν ορισμένες μεταλλάξεις με τις οποίες έχουν γεννηθεί, άρα έχουν προδιάθεση», λέει ο Δρ. Pantel. Ένα από αυτά είναι το σύνδρομο Lynch, ένα κληρονομικό καρκινικό σύνδρομο που είναι η πιο κοινή αιτία κληρονομικού καρκίνου του παχέος εντέρου.
Τι συμβαίνει εάν η κολονοσκόπηση εντοπίσει πολύποδες;
Αρχικά, αυτοί οι πολύποδες θα αφαιρεθούν. Έτσι, εάν είναι προκαρκινικοί, ο καρκίνος δεν θα αναπτυχθεί ποτέ. Η κολονοσκόπηση, η οποία συνήθως γίνεται υπό καταστολή, περιλαμβάνει την εισαγωγή ενός μακρού, εύκαμπτου σωλήνα μέσω του πρωκτού στο ορθό και στο κόλον. Είναι το μόνο τεστ προσυμπτωματικού ελέγχου που επιτρέπει την αφαίρεση των πολυπόδων που εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια της διαδικασίας.
Ο γιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει όργανα που εισάγονται μέσω κολονοσκοπίου για την αφαίρεση και τη βιοψία πολύποδων. «Υπάρχουν επίσης άλλες τεχνικές, μεταξύ των οποίων και πιο προηγμένες, για την αφαίρεση μεγάλων πολυπόδων», λέει ο Δρ. Pantel.
Στη συνέχεια, οι πολύποδες αποστέλλονται σε έναν παθολόγο, ο οποίος θα καθορίσει εάν είναι προκαρκινικοί ή όχι. Αυτό γίνεται με τον λεπτό τεμαχισμό του ιστού των πολυπόδων, τη χρώση του για να γίνει ευκολότερα ορατός και, στη συνέχεια, η εξέταση μέσω μικροσκοπίου για ορισμένα χαρακτηριστικά που είναι χαρακτηριστικά του καρκίνου.
Άλλες εξετάσεις για τον καρκίνο του παχέος εντέρου είναι λιγότερο επεμβατικές, όπως η εικονική κολονοσκόπηση, η οποία χρησιμοποιεί έναν αξονικό τομογράφο για την παραγωγή εικόνων του παχέος εντέρου έξω από το σώμα. Εναλλακτικά, υπάρχουν εξετάσεις στο σπίτι, όπως η ανοσοχημική εξέταση κοπράνων (FIT), η οποία μπορεί να ανιχνεύσει αίμα στα κόπρανα και το Cologuard®, το οποίο μπορεί να ανιχνεύσει τόσο αλλαγές στο αίμα όσο και στο DNA.
Οι δύο τελευταίες εξετάσεις περιλαμβάνουν την αποστολή δειγμάτων κοπράνων σε εργαστήριο για ανάλυση. Αλλά εάν κάποια από αυτές τις εξετάσεις υποδηλώνει πιθανό καρκίνο, πιθανότατα θα συστηθεί μια κολονοσκόπηση παρακολούθησης.
Πότε πρέπει να ξεκινά ο προληπτικός έλεγχος με κολονοσκόπηση και ποια συμπτώματα πρέπει να προσέχετε
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί τύποι πολύποδων. Οι νεοπλασματικοί πολύποδες φαίνονται διαφορετικοί από άλλους πολύποδες. Τα αδενώματα μπορεί να φαίνονται σωληνοειδή (σαν μικροσκοπικοί σωλήνες), με μοτίβο ανάπτυξης που μοιάζει με φύλλο ή συνδυασμός των δύο. Οι πεπλατυσμένοι πολύποδες με ευρεία βάση και σταθερά προσκολλημένοι περιγράφονται ως άμιστοι, ενώ εκείνοι με εμφάνιση πριονοδοντιού ονομάζονται οδοντωτοί. Όλοι αυτοί οι πολύποδες θεωρούνται προκαρκινικοί. Η αφαίρεσή τους εμποδίζει την εξέλιξή τους σε καρκίνο.
Τα αποτελέσματα της κολονοσκόπησης είναι συνήθως διαθέσιμα εντός πέντε έως επτά εργάσιμων ημερών -ακόμα πιο γρήγορα εάν ο πολύποδας είναι μικρός, εξηγεί ο Δρ. Pantel. «Σε εκείνο το σημείο, θα πρέπει να ακούσετε τη συμβουλή του χειρουργού ή του γαστρεντερολόγου σας, η οποία συνήθως περιλαμβάνει συστάσεις για συνεχή παρακολούθηση».
Η Ειδική Ομάδα Προληπτικών Υπηρεσιών των ΗΠΑ συνιστά σε ενήλικες 45 έως 75 ετών να εξετάζονται κάθε 10 χρόνια (μερικές φορές περισσότερο εάν έχουν αυξημένο κίνδυνο). «Εάν δεν εντοπιστεί καρκίνος, αλλά υπήρχαν πολλοί ή/και μεγάλοι πολύποδες, μπορεί να χρειαστεί να ελέγχεστε πιο τακτικά -ίσως κάθε πέντε, τρία ή ακόμα και ένα χρόνο», λέει ο ειδικός και συμπληρώνει:
«Εξαρτάται μόνο από τον αριθμό και το μέγεθος των πολυπόδων». Μερικοί άνθρωποι που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου, μπορεί να χρειαστεί να υποβάλλονται σε προληπτικό έλεγχο νωρίτερα από την ηλικία των 45 ετών ή/και πιο συχνά.
Οι πολύποδες συνήθως δεν προκαλούν συμπτώματα, επομένως ο καθένας μπορεί να έχει δυνητικά καρκινικούς πολύποδες και να μην το γνωρίζει.
Γι’ αυτό είναι σημαντικό να μιλήσετε με έναν γιατρό εάν παρατηρήσετε οποιοδήποτε από τα ακόλουθα συμπτώματα καρκίνου του παχέος εντέρου:
- αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου
- αίμα στα κόπρανα
- διάρροια
- δυσκοιλιότητα ή αίσθηση ότι το έντερο δεν αδειάζει τελείως
- κοιλιακός πόνος
- πόνοι ή κράμπες που δεν υποχωρούν
- ανεξήγητη απώλεια βάρους