Η ανοσοθεραπεία στην ογκολογία-αιματολογία στοχεύει στην ενεργοποίηση των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να αναγνωρίσουν και να καταστρέψουν τα καρκινικά κύτταρα. Η ανοσοθεραπεία έχει καίριο ρόλο στη σύγχρονη θεραπευτική για τον πολλαπλούν μυέλωμα.
Πρόσφατα, έλαβαν έγκριση από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) δύο επιπλέον φάρμακα ανοσοθεραπείας (το talquetamab και το elranatamab).
Πρόκειται για δύο αμφι-ειδικά αντισώματα για τη θεραπεία ασθενών με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλούν μυέλωμα.
Τα αντισώματα αυτά ονομάζονται αμφι-ειδικά καθώς προσδένονται αφενός με τα Τ-λεμφοκύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος και αφετέρου με τα κύτταρα του πολλαπλού μυελώματος, ενεργοποιώντας τα Τ-λεμφοκύτταρα ώστε να στραφούν έναντι των κυττάρων του μυελώματος.
Τα δύο νέα αμφι-ειδικά αντισώματα προστίθενται στη θεραπευτική φαρέτρα, επιπλέον του ήδη εγκεκριμένου αμφι-ειδικού αντισώματος teclistamab, το οποίο ενδείκνυται για ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλούν μυέλωμα που έχουν λάβει τουλάχιστον 3 προηγούμενες γραμμές θεραπείας.
Βέβαια, η μελλοντική επικύρωση της πλήρης έγκρισης αυτών των φαρμάκων εναπόκειται στην επαλήθευση του κλινικού τους οφέλους σε μεγαλύτερες κλινικές δοκιμές.
Τι έδειξαν οι κλινικές μελέτες
Το talquetamab δεσμεύει τα Τ-λεμφοκύτταρα μέσω της σύνδεσης του υποδοχέα CD3 στην επιφάνεια Τ-λεμφοκυττάρων και από την άλλη αναγνωρίζει τον υποδοχέα GPRC5D στην επιφάνεια των κυττάρων του μυελώματος. Χορηγείται κάθε μία ή δύο εβδομάδες ως υποδόρια ένεση μετά από μια αρχική φάση κλιμάκωσης της δόσης.
Η κλινική μελέτη φάσης 2 MonumenTAL-1 περιέλαβε ασθενείς που είχαν λάβει τουλάχιστον τέσσερις προηγούμενες γραμμές θεραπεία και το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης στη δόση των 0,8 mg/kg υποδόριας χορήγησης κάθε 2 εβδομάδες ανήλθε στο 73,6% των ασθενών, ενώ οι ανταποκρίσεις ήταν διατηρήσιμες.
Το elranatamab είναι ένα άλλο αμφι-ειδικό αντίσωμα που χορηγείται επίσης υποδορίως σε εβδομαδιαία βάση και προσδένεται αφενός με τον υποδοχέα CD3 των Τ-λεμφοκυττάρων και το αντιγόνο BCMA στα κύτταρα του μυελώματος.
Η έγκριση του φαρμάκου βασίστηκε στα αποτελέσματα της κλινικής δοκιμής φάσης 2 MagnetisMM-3, η οποία συμπεριέλαβε ασθενείς με υποτροπιάζον / ανθεκτικό μυέλωμα που είχαν λάβει τουλάχιστον τέσσερις προηγούμενες γραμμές θεραπείας, συμπεριλαμβανομένου ενός αναστολέα πρωτεασώματος, ενός ανοσοτροποποιητικού παράγοντα και ενός μονοκλωνικού αντισώματος έναντι του CD38 και το συνολικό ποσοστό ανταπόκρισης ανήλθε σε 58%, επίσης διατηρήσιμων ανταποκρίσεων.
Ειδικό προφίλ ανεπιθύμητων ενεργειών
Τα αμφι-ειδικά αντισώματα όμως έχουν και ένα ειδικό προφίλ ανεπιθύμητων ενεργειών και γι΄αυτό η χορήγησή τους και η παρακολούθηση των ασθενών θα πρέπει να γίνονται σε έμπειρα και εξειδικευμένα κέντρα.
Οι πιο συχνές αντιδράσεις που καταγράφηκαν στις μελέτες των αμφι-ειδικών αντισωμάτων συμπεριελάμβαναν σύνδρομο απελευθέρωσης κυτοκινών, αιματολογική τοξικότητα (αναιμία, μειωμένος αριθμός λευκών αιμοσφαιρίων, ουδετεροφίλων, λεμφοκυττάρων και αιμοπεταλίων), πυρετό, δυσγευσία, διαταραχή των ονύχων, μυοσκελετικά άλγη, αντιδράσεις στο σημείο της έγχυσης, εξάνθημα και άλλες δερματολογικές διαταραχές, καταβολή, απώλεια βάρους, διάρροια, κεφαλαλγία.
Η ανοσοκαταστολή και οι λοιμώξεις, κυρίως του αναπνευστικού συστήματος, αποτελούν συχνή επιπλοκή της θεραπείας με αμφι-ειδικά αντισώματα.
Κλινικές μελέτες στην Ελλάδα
Στη Μονάδα Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Αλεξάνδρα (Διευθυντής: Καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας-Ογκολογίας Θάνος Δημόπουλος, Καθηγητής Ευάγγελος Τέρπος, Καθηγητής Ευστάθιος Καστρίτης, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Μαρία Γαβριατοπούλου) βρίσκονται σε εξέλιξη πολλές κλινικές μελέτες στις οποίες αξιολογούνται τόσο τα εγκεκριμένα όσο και νεότερα αμφι-ειδικά αντισώματα ως μονοθεραπεία ή/και σε συνδυασμούς με άλλους παράγοντες σε διάφορες φάσεις της νόσου, ως ακολούθως:
Θεραπεία συντήρησης στην 1η γραμμή μετά από αυτόλογη μεταμόσχευση
- Κλινική Μελέτη Majestec-4: Τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης 3 του teclistamab σε συνδυασμό με λεναλιδομίδη έναντι μονοθεραπείας με λεναλιδομίδη ως θεραπεία συντήρησης
- Κλινική Μελέτη MagnetisMM-7: Τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης 3 του elranatamab έναντι της λεναλιδομίδης ως θεραπεία συντήρησης
Θεραπεία 1ης γραμμής για ασθενείς μη επιλέξιμους για αυτόλογη μεταμόσχευση
- Κλινική Μελέτη MagnetisMM-6: Τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης 3 για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας του elranatamab σε συνδυασμό με δαρατουμουμάμπη και λεναλιδομίδη έναντι του συνδυασμού της δαρατουμουμάμπης με λεναλιδομίδη και δεξαμεθαζόνη
Υποτροπιάζον/Ανθεκτικό πολλαπλούν μυέλωμα
- Κλινική Μελέτη MagnetisMM-5: Τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης 3 για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας της μονοθεραπείας με elranatamab έναντι του συνδυασμού elranatamab με δαρατουμουμάμπη έναντι του συνδυασμού της δαρατουμουμάμπης με πομαλιδομίδη και δεξαμεθαζόνη σε ασθενείς που έχουν λάβει τουλάχιστον 1 προηγούμενη γραμμή θεραπείας συμπεριλαμβανομένης της λεναλιδομίδης και ενός αναστολέα πρωτεασώματος
- Κλινική Μελέτη MagnetisMM-6: Τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης 3 για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας του elranatamab σε συνδυασμό με δαρατουμουμάμπη και λεναλιδομίδη έναντι του συνδυασμού της δαρατουμουμάμπης με λεναλιδομίδη και δεξαμεθαζόνη
- Κλινική Μελέτη MajesTEC-9: Τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης 3 για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας της μονοθεραπείας με teclistamab έναντι του συνδυασμού πομαλιδομίδης με βορτεζομίμπη και δεξαμεθαζόνη ή του συνδυασμού καρφιλζομίμπης με δεξαμεθαζόνη σε ασθενείς που έχουν λάβει 1 έως 3 προηγούμενες γραμμές θεραπείας, συμπεριλαμβανομένου ενός μονοκλωνικού αντισώματος έναντι του CD38 και της λεναλιδομίδης
- Κλινική Μελέτη MONUMENTAL-3: Τυχαιοποιημένη μελέτη φάσης 3 για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας του συνδυασμού talquetamab με τη δαρατουμουμάμπη και τη πομαλιδομίδη ή του συνδυασμού talquetamab με τη δαρατουμουμάμπη έναντι του συνδυασμού της δαρατουμουμάμπης με πομαλιδομίδη και δεξαμεθαζόνη σε ασθενείς που έχουν λάβει τουλάχιστον 1 προηγούμενη γραμμή θεραπείας
- Κλινική Μελέτη REGN5458: Μελέτη Φάσης 1β για την αξιολόγηση της ασφάλειας, της δραστικότητας και της φαρμακοκινητικής του αμφι-ειδικού αντισώματος linvoseltamab, που στοχεύει το CD3 στην επιφάνεια των λεμφοκυττάρων και το BCMA στην επιφάνεια των μυελωματικών κυττάρων, σε συνδυασμό με άλλους αντι-μυελωματικούς παράγοντες σε ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλό μυέλωμα
- Κλινική Μελέτη GO43227: Μελέτη Φάσης 1β για την αξιολόγηση της ασφάλειας, της δραστικότητας και της φαρμακοκινητικής της μονοθεραπείας με το αμφι-ειδικό αντίσωμα cevostamab, που στοχεύει το CD3 στην επιφάνεια των λεμφοκυττάρων και το FcRH5 στην επιφάνεια των μυελωματικών κυττάρων, σε ασθενείς με υποτροπιάζον/ανθεκτικό πολλαπλούν μυέλωμα που έχουν λάβει τουλάχιστον έναν αναστολέα πρωτεασώματος, έναν ανοσοτροποποιητικό παράγοντα και ένα μονοκλωνικό αντισώμα έναντι του CD38
-Κλινική Μελέτη GO43980: Μελέτη Φάσης 1β για την αξιολόγηση της ασφάλειας, της δραστικότητας και της φαρμακοκινητικής του συνδυασμού του cevostamab με το αντίσωμα XmAb24306, που στοχεύει την ιντερλευκίνη 15, σε ασθενείς που έχουν λάβει τουλάχιστον 3 προηγούμενες γραμμές θεραπείας συμπεριλαμβανομένων ενός αναστολέα πρωτεασώματος, ενός ανοσοτροποποιητικού παράγοντα και ενός μονοκλωνικού αντισώματος έναντι του CD38.