Την τελευταία δεκαετία, αρκετές περιπτωσιολογικές μελέτες ανέφεραν ότι άτομα με πολλαπλή σκλήρυνση που ξεκίνησαν αντιρετροϊκή θεραπεία για τον ιό HIV διαπίστωσαν στη συνέχεια ότι τα συμπτώματα της πολλαπλής σκλήρυνσης είτε είχαν εξαφανιστεί εντελώς είτε η εξέλιξη της νόσου είχε επιβραδυνθεί σημαντικά.
Αυτά τα ευρήματα ανάγκασαν τους ερευνητές να αναρωτηθούν εάν ο HIV ή τα αντιρετροϊκά φάρμακα θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης πολλαπλής σκλήρυνσης. Σύμφωνα με την τελευταία μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Annals of Neurology, η απάντηση είναι ναι.
Είναι πολύ δύσκολο να είμαστε βέβαιοι ότι ο HIV ή τα αντιρετροϊκά φάρμακα μπορεί να επηρεάσουν την πολλαπλή σκλήρυνση, επειδή μεγάλες ομάδες ανθρώπων που ζουν με HIV, με λεπτομερείς ιατρικές πληροφορίες τόσο για τον HIV όσο και για την πολλαπλή σκλήρυνση, πρέπει να παρακολουθούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Τρεις μελέτες έθεσαν στο παρελθόν αυτό το ερώτημα, αλλά είχαν είτε πολύ λίγους ασθενείς είτε καθόλου πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με την αντιρετροϊκή θεραπεία. Κατά συνέπεια, δεν έδωσαν οριστικές απαντήσεις.
Πλεονέκτημα της νέας μελέτης η μεγάλη βάση δεδομένων ασθενών
Για αυτήν τη μελέτη, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μεγάλες βάσεις δεδομένων υγείας βασισμένες στον πληθυσμό και κλινικά μητρώα HIV και πολλαπλής σκλήρυνσης. Περιλάμβαναν σχεδόν κάθε άτομο στη Βρετανική Κολομβία, τον Καναδά και τη Σουηδία που ήταν ιατρικά αναγνωρισμένο ως οροθετικό από το 1992 στον Καναδά και το 2001 στη Σουηδία.
Παρακολούθησαν τα άτομα με HIV από την πρώτη ημερομηνία που αναγνωρίστηκε η λοίμωξη τους μέχρι το τέλος της περιόδου μελέτης (2020 στον Καναδά και 2018 στη Σουηδία). Νέες διαγνώσεις πολλαπλής σκλήρυνσης κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αναζητήθηκαν με δεδομένα από νοσοκομεία και γιατρούς, καθώς και πληροφορίες που ελήφθησαν από εξειδικευμένες κλινικές για τη νόσο.
Το ποσοστό των νέων περιπτώσεων πολλαπλής σκλήρυνσης μεταξύ των ατόμων με HIV συγκρίθηκε με το ποσοστό νέων περιπτώσεων στο γενικό πληθυσμό σε κάθε περιοχή για να προσδιοριστεί εάν όντως υπήρχε διαφορετικός κίνδυνος πολλαπλής σκλήρυνσης σε άτομα με HIV.
Οι επιστήμονες εντόπισαν πάνω από 29.000 άτομα με HIV και τους παρακολούθησαν για σχεδόν δέκα χρόνια κατά μέσο όρο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μόνο 14 οροθετικοί ανέπτυξαν πολλαπλή σκλήρυνση, δηλαδή 47% λιγότερες περιπτώσεις από το αναμενόμενο με βάση τους αριθμούς στον γενικό πληθυσμό.
Όταν οι ερευνητές συγκεκριμένα άτομα που είχαν λάβει αντιρετροϊκά φάρμακα (σχεδόν όλοι στη μελέτη) και μόνο αφού ξεκίνησαν την αντιρετροϊκή θεραπεία, βρήκαν 45% λιγότερες περιπτώσεις πολλαπλή σκλήρυνση από το αναμενόμενο. Με άλλα λόγια, διαπίστωσαν μειωμένο κίνδυνο μεταξύ των ατόμων που ήταν οροθετικά και είχαν κάνει αντιρετροϊκή θεραπεία.
Ο κίνδυνος πολλαπλής σκλήρυνσης ήταν πιο σημαντικά μειωμένος για τις γυναίκες, με μείωση 72%. Υπήρχαν επίσης λιγότεροι άνδρες που ανέπτυξαν την αυτοάνοση νόσο στον πληθυσμό του HIV από το αναμενόμενο, αλλά η διαφορά στον κίνδυνο ήταν λιγότερο έντονη στους άνδρες παρά στις γυναίκες.
Πιθανή βιολογική εξήγηση
Από τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης και μόνο, δεν είναι δυνατό να πούμε εάν ο ιός ή η αντιρετροϊκή θεραπεία μπορεί να ευθύνονται για τη μείωση του κινδύνου πολλαπλής σκλήρυνσης. Ωστόσο, υπάρχουν βιολογικοί λόγοι που υποστηρίζουν και τις δύο θεωρίες.
Ο HIV οδηγεί σε προοδευτική απώλεια των κυττάρων του ανοσοποιητικού που ονομάζονται CD4+ Τ κύτταρα. Αυτά τα ίδια κύτταρα εμπλέκονται στην πολλαπλή σκλήρυνση, καθώς ξεκινούν την αλληλουχία των γεγονότων που οδηγεί σε φλεγμονή του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Με τη μείωση του αριθμού των CD4+ Τ κυττάρων, η μόλυνση με HIV θα μπορούσε να μειώσει την πιθανότητα ενός ατόμου να αναπτύξει την αυτοάνοση νόσο.
Το εύρημα ότι ο κίνδυνος πολλαπλής σκλήρυνσης ήταν χαμηλότερος όταν ο ιός HIV πιθανώς καταστέλλεται από αντιρετροϊκά φάρμακα, ωστόσο, μπορεί να προσφέρει κάποια ελπίδα ότι είναι η θεραπεία και όχι ο ιός που παίζει ρόλο.
Πιθανοί μηχανισμοί για την αποτελεσματικότητα των αντιρετροϊκών φαρμάκων στη μείωση του κινδύνου πολλαπλής σκλήρυνσης και αναπηρίας περιλαμβάνουν την αναστολή του ιού Epstein-Barr. Όλο και περισσότερες έρευνες συσσωρεύονται για να τονίσουν τον σημαντικό ρόλο του Epstein-Barr στην πολλαπλή σκλήρυνση.
Οι αντιικές ιδιότητες της θεραπείας HIV μπορεί να περιορίσουν τη δραστηριότητα του ιού Epstein-Barr, ελαχιστοποιώντας έτσι τόσο τον κίνδυνο εμφάνισης όσο και την εξέλιξη της νόσου σε όσους την έχουν.