Η νοσηλευτική υποστελέχωση του ΕΣΥ εκθέτει σε κίνδυνο τους ασθενείς, αλλά και το νοσηλευτικό προσωπικό.
Τις δραματικές ελλείψεις σε νοσηλευτικό προσωπικό στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) αναδεικνύει η Πανελλήνια Συνδικαλιστική Ομοσπονδία Νοσηλευτικού Προσωπικού (ΠΑΣΟΝΟΠ), με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Νοσηλευτών, που εορτάζεται κάθε χρόνο, από το 1965, στις 12 Μαΐου.
Η νοσηλευτική υποστελέχωση στην Ελλάδα αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα με τις ελλείψεις νοσηλευτικού προσωπικού να αγγίζουν, και σε πολλές περιπτώσεις, να ξεπερνούν «τα όρια επικινδυνότητας, εκθέτοντας σε κίνδυνο τους ασθενείς, αλλά και το νοσηλευτικό προσωπικό».
Στις περιοδικές εκθέσεις που δημοσιεύονται από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η Ελλάδα κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις με μόλις 3,8 νοσηλευτές ανά 1.000 κατοίκους, τη στιγμή που ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ ανέρχεται σε 9,2 νοσηλευτές ανά 1.000 κατοίκους.
Σύμφωνα με την έκθεση του Κέντρου Έρευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΚΕΠΥ) «Η εξέλιξη του υγειονομικού προσωπικού στα νοσοκομεία του ΕΣΥ πριν και κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Policy Report 2023.1.», τη χρονική περίοδο 2009-15, το προσωπικό του ΕΣΥ μειώθηκε κατά 20% (18.869 θέσεις εργασίας από τις οποίες το 50% αφορούσε θέσεις ιατρικού, νοσηλευτικού και παραϊατρικού προσωπικού), κατά τη χρονική περίοδο 2015-19, έγινε μερική αποκατάσταση των απωλειών – 5.581 νέες θέσεις εργασίας, εκ των οποίων το 23% αφορούσε σε θέσεις ιατρικού, νοσηλευτικού και παραϊατρικού προσωπικού).
Ανησυχητική εξέλιξη η αλλαγή των σχέσεων εργασίας
Κατά τη χρονική περίοδο 2019-2022 οι προσλήψεις αφορούν κατά κανόνα επικουρικό και ορισμένου χρόνου προσωπικό και όχι μόνιμες προσλήψεις (μόλις 321 νέες θέσεις μόνιμης εργασίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας).
Όπως τονίζεται στην έρευνα του ΚΕΠΥ «Η στασιμότητα των μονίμων θέσεων εργασίας στα νοσοκομεία του ΕΣΥ και η αντικατάστασή τους με επικουρικό́ προσωπικό ξεκίνησε ήδη από το 2017 και έγινε κυρίαρχη πρακτική κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Συνιστά δε ανησυχητική εξέλιξη με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην ποιότητα και συνέχεια των παρεχόμενων υπηρεσιών από τα νοσοκομεία του ΕΣΥ».
Οι σημαντικές ελλείψεις σε αριθμούς
Σύμφωνα με την την ΠΑΣΟΝΟΠ, ακόμη και με την προσθήκη των επαγγελματιών υγείας (Ιατρών, Νοσηλευτών κλπ) που είχαν προσληφθεί για ενίσχυση του ΕΣΥ, λόγω πανδημίας, το δημόσιο ελληνικό νοσοκομείο «νοσεί» καθημερινά από τις σημαντικές ελλείψεις.
Η πραγματικότητα στη χώρα μας μιλά από μόνη της. Ενώ ο μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ αναφορικά με τον δείκτη αναλογίας νοσηλευτών ανά κλίνη ανέρχεται στο 2,3, στην Ελλάδα, σύμφωνα με έρευνα του 2018 διαμορφώνεται σε 0,47 για τους νοσηλευτές ΠΕ-ΤΕ και 0,83 αν συμπεριληφθούν όλες οι βαθμίδες νοσηλευτικού προσωπικού (ΠΕ,ΤΕ,ΔΕ), ή στην καλύτερη περίπτωση με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ 2022, σε 0,88 νοσηλευτές ανα κλίνη.
Ταυτόχρονα, το νοσηλευτικό προσωπικό γερνά, επιβαρύνεται, δεν ανανεώνεται.
«Καλείται να εκτελεί εξουθενωτικές βάρδιες, διπλοβάρδιες, πολλά νυχτερινά ωράρια. Να εργάζεται σε επισφαλείς συνθήκες που παραβιάζουν συχνά τα νόμιμα και προσβάλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Κι όλα αυτά με ανοχή, υπομονή, επαγγελματισμό και περίσσευμα ανθρωπιάς. Η εξακολούθηση όμως τέτοιων συνθηκών απασχόλησης του νοσηλευτικού προσωπικού μειώνει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και καθιστά ευάλωτους τους τελικούς αποδέκτες αυτών, τους ίδιους τους ασθενείς», αναφέρει η ΠΑΣΟΝΟΠ.
Η σύγχρονη διεθνής πρακτική ορίζει ότι η στελέχωση σε νοσηλευτικό προσωπικό καθορίζεται ανά τμήμα, ανά βαρύτητα , ανά βάρδια συνυπολογίζοντας τις ημέρες ανάπαυσης, και κανονικής ή εκπαιδευτικής άδειας. Για παράδειγμα οι ανάγκες νοσηλευτικής στελέχωσης μιας κλίνης σε ΜΕΘ, είναι σαφώς διαφορετική από τη στελέχωση άλλων τμημάτων ενός Νοσοκομείου.
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει η ΠΑΣΟΝΟΠ και στην έλλειψη νομοθετικού πλαισίου που θα καθορίζει τις ελάχιστες ασφαλείς αναλογίες νοσηλευτικής στελέχωσης στο Δημόσιο σύστημα Υγείας εν αντιθέσει με τα ιδιωτικά θεραπευτήρια – κλινικές όπου βάση του Προεδρικού Διατάγματος υπ’αριθ.197/2007 η νοσηλευτική στελέχωση ορίζεται ανά κλινική, ανά κλίνη, ανά εκπαιδευτική βαθμίδα, επισημαίνοντας ότι – στο προσωπικό που υπολογίζεται ανά κλινική-, δεν συμπεριλαμβάνεται το προσωπικό των εργαστηρίων των ειδικών μονάδων και των εξωτερικών ιατρείων.
Η νοσηλευτική υποστελέχωση μας αφορά όλους
Θα μπορούσε λοιπόν κάποιος να υποστηρίξει ότι τα παραπάνω στοιχεία αναδεικνύουν το πρόβλημα της νοσηλευτικής υπο-στελέχωσης αλλά αφορούν μόνο το νοσηλευτικό προσωπικό που, ναι μεν, εργάζεται σε συνθήκες «γαλέρας» αλλά δεν αφορούν το γενικό πληθυσμό.
Την απάντηση τη δίνουν οι ίδιοι οι πολίτες οι οποίοι σε έρευνα για το ΕΚ, την άνοιξη του 2024- ΕΙΔΙΚΟ ΕΥΡΩΒΑΡΟΜΕΤΡΟ 101.1/ΕΒΟ45ΕΡ- κατατάσσουν κατά προτεραιότητα τη Δημόσια Υγεία με ποσοστό 56% ως ένα από τα θέματα που θα πρέπει να συζητηθούν στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας για τις επερχόμενες εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Οι ελλείψεις σε νοσηλευτικό προσωπικό έχουν σοβαρές συνέπειες στην ποιότητα φροντίδας υγείας και στην ασφάλεια των ασθενών.
Υπάρχει μεγάλος αριθμός δημοσιευμένων μελετών που αναφέρουν πως επαρκείς αναλογίες νοσηλευτών ασθενών συμβάλουν στη μείωση των επιπλοκών, στη μείωση του χρόνου και του κόστους νοσηλείας, στη βελτίωση της ποιότητας παρεχόμενης φροντίδας υγείας.
Ενδεικτικά:
Σε Νοσοκομεία με αναλογία 1 νοσηλευτή προς 8 ασθενείς υπάρχει πιθανότητα μεγαλύτερης θνησιμότητας ανά 1000 ασθενείς από ότι σε Νοσοκομεία με αναλογία 1 νοσηλευτή προς 4 ασθενείς.
Ασθενείς σε υπο- στελεχωμένα τμήματα παρουσιάζουν 6% υψηλότερο δείκτη θνησιμότητας
Νοσοκομεία με χαμηλό δείκτη νοσηλευτικής στελέχωσης εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά καρδιακής ανακοπής, πνευμονίας, ουρολοιμώξεων , αιμορραγιών ανώτερου πεπτικού, συμβάματα που αυξάνουν το χρόνο νοσηλείας των ασθενών
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Lancet, αποδεικνύεται για πρώτη φορά σε Ευρωπαϊκό επίπεδο η πιθανότητα αύξησης της θνησιμότητας στο χώρο του Νοσοκομείου λόγω της υποστελέχωσης αλλά και του χαμηλού επιπέδου εκπαίδευσης των Νοσηλευτών που εργάζονται σ’ αυτό.
Η νοσηλευτική υπο- στελέχωση είναι κομβικής σημασίας στη διασπορά λοιμώξεων από χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο ανθεκτικό στη μεθικιλλίνη
Μικρότερος αριθμός ασθενών ανά νοσηλευτή συσχετίζεται με χαμηλότερα ποσοστά:
- νοσοκομειακής θνησιμότητας
- καρδιακής ανακοπής
- ανεπιτυχούς αναζωογόνησης
- αναπνευστικής ανεπάρκειας
- πνευμονίας
- κατακλίσεων
- πτώσεων ασθενών με ή χωρίς τραυματισμό
Αυξημένος αριθμός ασθενών ανά νοσηλευτή έχει υψηλή συσχέτιση με:
- λανθασμένη χορήγηση φαρμάκων
- εμφάνιση κατακλίσεων
- πτώσεων ασθενών με τραυματισμό
ΠΑΣΟΝΟΠ: Η δική μας Ελληνική πραγματικότητα
Εκτός της μείωσης του προσωπικού οι νοσηλευτές ήρθαν αντιμέτωποι και με μισθολογική απαξίωση -μείωση μισθών, απώλεια 13-14 μισθού και τραγική επιδείνωση εργασιακών συνθηκών.
Η πρόσφατη αύξηση, μετά από 12 χρόνια μισθολογικής στασιμότητας, του ποσού των 70 ευρώ μεικτά ανά μήνα δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να θεωρηθεί ικανοποιητική, αναφέρει η ΠΑΣΟΝΟΠ, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη τα στοιχεία της Eurostat που κατατάσσουν την Ελλάδα στις τελευταίες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά την αγοραστική δύναμη για το έτος 2023.
Ειδικότερα, η Ελλάδα βρίσκεται στην προτελευταία θέση (67%), ακολουθούμενη μόνο από τη Βουλγαρία.
Το Διεθνές Συμβούλιο Νοσηλευτών (ICN) στην έκθεση του για την Παγκόσμια Ημέρα Νοσηλευτών 2024 αναφέρει:
«Καθώς αντιμετωπίζουμε παγκόσμιες προκλήσεις υγείας, συμπεριλαμβανομένης της γήρανσης του πληθυσμού, των χρόνιων ασθενειών, του αυξανόμενου αριθμού βίαιων συγκρούσεων και πανδημιών, ο ρόλος των νοσηλευτών δεν ήταν ποτέ πιο κρίσιμος. Για να εξασφαλίσουμε ένα πιο υγιές μέλλον, πρέπει να επενδύσουμε στο νοσηλευτικό δυναμικό και στην εκπαίδευση των νοσηλευτών, να παρέχουμε ανταγωνιστικές αποδοχές, να διασφαλίσουμε καλύτερες συνθήκες εργασίας και να αναγνωρίσουμε τη συμβολή των νοσηλευτών σε όλα τα επίπεδα υγειονομικής φροντίδας και χάραξης πολιτικών υγείας».