Την περίοδο 2000-2023 έχουν καταγραφεί από τη μονάδα Meteo 580 ακραία καιρικά φαινόμενα με αρνητικές κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις.
Καταιγίδες, έντονες βροχοπτώσεις, χαλάζι ανεμοθύελλες, ανεμοστρόβιλοι, χιόνια, παγετός, κεραυνοί, καύσωνας. Η Ελλάδα βιώνει συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα µε αρκετά σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις, λόγω της γεωμορφολογίας, των κοινωνικο-οικονομικών χαρακτηριστικών της, των ανεπαρκών υποδομών της και της κακοδιαχείρισης που έχει υποστεί ο φυσικός πλούτος της χώρας.
Οι επιπτώσεις από έντονα καιρικά φαινόμενα συνοψίζονται κυρίως σε προβλήματα από πλημμύρες, διακοπή κυκλοφορίας των οχημάτων, αποκλεισμούς οδηγών και οικισμών, καταστροφή περιουσιών, υποδομών και γεωργικών καλλιεργειών, ενώ δεν είναι σπάνιο φαινόμενο οι απώλειες ζωής από πνιγμό και κεραυνικά πλήγματα.
Με αφορμή την διάχυτη ανησυχία πολιτείας και πολιτών για τα έντονα καιρικά φαινόμενα λόγω των συνεπαγόμενων κοινωνικο-οικονομικών επιπτώσεων, η μονάδα Meteo του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΙΕΠΒΑ/ΕΑΑ) παραθέτει επικαιροποιημένο το ιστορικό των καιρικών επεισοδίων που έπληξαν την Ελλάδα την περίοδο από το 2000 έως σήμερα.
580 ακραία καιρικά φαινόμενα και 285 νεκροί
Στην Ελλάδα, από το 2000 έως σήμερα, καταγράφηκαν 580 καιρικά φαινόμενα με αρνητικές κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις και 285 ανθρώπινες απώλειες από διάφορα φαινόμενα (κυρίως πλημμύρες, κεραυνούς, ανεμοθύελλες). Από τα 580 καιρικά επεισόδια, το 35% αυτών προκάλεσαν σοβαρές κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις κατηγορίας 3 (σε κλίμακα 1-3). Στην κατηγορία 3, κατατάσσονται επεισόδια που έχουν είτε πλήξει σοβαρά μεγάλο μέρος της χώρας, είτε έχουν προκαλέσει απώλειες ζωής.
Η καταγραφή των έντονων καιρικών επεισοδίων από το 2000 δείχνει αυξητική τάση με την μεγαλύτερη να σημειώνεται το 2014,με 45 καιρικά επεισόδια με κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις. Η συχνότητα των επόμενων ετών διατηρείται σε υψηλά επίπεδα.
Τα βασικά συμπεράσματα
Την 1η 12-ετία καταγράφηκαν συνολικά 215 επεισόδια (~18 κατά μέσο όρο ετησίως) και την 2η 12-ετία καταγράφηκαν 365 επεισόδια (~30 κατά μέσο όρο ετησίως). Επομένως, το 2ο μισό της περιόδου 2000-2023 είχαμε 70% αύξηση στα καιρικά επεισόδια σε σχέση με το 1ο μισό της περιόδου.
Καιρικά επεισόδια με σοβαρές κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις (κατηγορίας 3)
Την 1η 12-ετία καταγράφηκαν 84 σοβαρά επεισόδια (7 κατά μέσο όρο ετησίως) και την 2η 12-ετία καταγράφηκαν 121 σοβαρά επεισόδια (~10 κατά μέσο όρο ετησίως). Επομένως, το 2ο μισό της περιόδου 2000-2023 είχαμε 44% αύξηση στα καιρικά επεισόδια με σοβαρές επιπτώσεις (κατηγορίας 3) σε σχέση με το 1ο μισό της περιόδου.
Απώλειες ζωής από καιρικά επεισόδια
Την 1η 12-ετία καταγράφηκαν 103 απώλειες ζωής (~9 κατά μέσο όρο ετησίως) και την 2η 12-ετία καταγράφηκαν 182 απώλειες ζωής (~15 κατά μέσο όρο ετησίως). Επομένως, το 2ο μισό της περιόδου 2000-2023 είχαμε 77% αύξηση στους θανάτους από καιρικά επεισόδια σε σχέση με το 1ο μισό της περιόδου.
Οι πλημμύρες το πιο συχνό είδος φυσικών καταστροφών
Στην Ελλάδα οι πλημμύρες είναι το πιο συχνό είδος φυσικών καταστροφών που σχετίζονται µε τον καιρό, γεγονός στο οποίο συμβάλλουν δραστικά µμεταξύ άλλων η εκτεταμένη καταστροφή δασικής βλάστησης, η αύξηση του συντελεστή απορροής λόγω ανθρωπογενών παρεμβάσεων στις λεκάνες απορροής και η έλλειψη τεχνικών έργων για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Οι μήνες Οκτώβριος και Νοέμβριος παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη εμφάνιση επεισοδίων, γεγονός αναμενόμενο δεδομένου ότι οι περισσότερες καταστροφές από καιρικά φαινόμενα στην Ελλάδα προκαλούνται από έντονες βροχοπτώσεις, οι οποίες και είναι ιδιαίτερα αυξημένες τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Το μέγεθος των επιπτώσεων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι η ένταση των καιρικών φαινομένων, η ευπάθεια, η ετοιμότητα και η προσαρμοστικότητα του πληθυσμού που εκτίθεται στα καιρικά φαινόμενα. Βασική αιτία της αύξησης των καταγεγραμμένων απωλειών από καιρικά φαινόμενα αποτελεί το σύγχρονο μοντέλο οργάνωσης των κοινωνιών κατά το οποίο γίνεται έντονη συσσώρευση ανθρώπινου και οικονομικού δυναμικού σε αστικά κέντρα, χωρίς τον προαπαιτούμενο σχεδιασμό των υποδομών και χωρίς σεβασμό στους κανόνες ασφάλειας και προστασίας από τις επικίνδυνες καιρικές συνθήκες.
Επιπλέον, σύμφωνα µε επιστημονικές μελέτες, η συχνότητα και η ένταση των καιρικών φαινομένων είναι πολύ πιθανό, μακροπρόθεσμα, να επηρεαστούν σημαντικά από την παγκόσμια κλιματική αλλαγή και την ερηµοποίηση.
Η συστηματική παρακολούθηση και καταγραφή των καιρικών επεισοδίων µε κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις αποτελεί βασικό εργαλείο για την επιλογή των κατάλληλων πολιτικών πρόληψης και αντιμετώπισης του καιρικού κινδύνου.