Παίρνετε συμπληρώματα διατροφής για να ενισχύσετε την υγεία σας, αλλά γνωρίζατε ότι κάποια μπορεί να βλάπτουν το συκώτι σας; Νέα έρευνα αποκαλύπτει αύξηση στα περιστατικά ηπατικής τοξικότητας που σχετίζονται με συγκεκριμένα φυτικά και διατροφικά συμπληρώματα. Μάθετε ποιοι κινδυνεύουν.
Πρόβλημα στο συκώτι: Αιτίες και συμπτώματα της ηπατικής βλάβης – Πώς θα το προστατέψουμε
Συμπληρώματα διατροφής προκαλούν ηπατική τοξικότητα σύμφωνα με έρευνα – Ποια είναι και πώς να προστατευθείτε
Η Εθνική Έρευνα Υγείας και Διατροφής HYDRIA του 2013-2014 κατέγραψε ότι το 31% των ενηλίκων στην Ελλάδα χρησιμοποιούσε συμπληρώματα διατροφής, με υψηλότερη κατανάλωση στις γυναίκες (40%) σε σύγκριση με τους άνδρες (22%).
Αντίθετα, πιο πρόσφατη διατομεακή μελέτη του 2022 με τίτλο Greek consumer attitudes towards dietary supplement use: The impact of education level and physical activity, σε δείγμα 31.823 Ελλήνων καταναλωτών, διαπίστωσε ότι το 56,4% είχε πάρει κάποια στιγμή συμπληρώματα διατροφής, με υψηλότερο ποσοστό σε όσους ασκούνται τακτικά (61,2%) και σε όσους έχουν υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο (64,2%).
Όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, πιθανόν να παίρνετε κι εσείς καθημερινά πολυβιταμίνες ή να παίρνετε κατά καιρούς συμπληρώματα διατροφής με κουρκουμά. Σύμφωνα με την Εθνική Έρευνα Υγείας και Διατροφής (NHANES) 2017-18, περίπου το 58% των ενηλίκων στις ΗΠΑ άνω των 20 ετών, συμπεριλαμβανομένου του 64% των γυναικών και του 51% των ανδρών, ανέφερε κατανάλωση συμπληρώματος διατροφής τις τελευταίες 30 ημέρες.
Δημοσκόπηση του 2024 από το Συμβούλιο Υπεύθυνης Διατροφής (CRN), μια εμπορική ένωση στον κλάδο των συμπληρωμάτων διατροφής, υποδεικνύει ακόμη υψηλότερη χρήση, με το 75% των ενηλίκων άνω των 18 ετών στις ΗΠΑ να λαμβάνουν συμπληρώματα διατροφής.
Σχεδόν όλοι οι συμμετέχοντες στην έρευνα του CRN (91%) δήλωσαν ότι τα συμπληρώματα είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της υγείας τους – γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα ανησυχητική την αυξανόμενη συχνότητα ηπατικής βλάβης που προκαλείται από αυτά. Μελέτη του 2022 που δημοσιεύθηκε στο Liver Transplantation κατέδειξε ότι η οξεία ηπατική ανεπάρκεια που προκαλείται από φάρμακα και σχετίζεται με συμπληρώματα διατροφής έχει αυξηθεί κατά οκτώ φορές από το 1995 έως το 2020.
Επιπλέον, σύμφωνα με έρευνα του 2017 που δημοσιεύθηκε στο Hepatology, τα φυτικά και διαιτητικά συμπληρώματα ευθύνονται για περίπου το 20% των περιστατικών ηπατικής τοξικότητας σε εθνικό επίπεδο.
Τι είναι η ηπατική τοξικότητα;
Η ηπατική τοξικότητα, ή ηπατοτοξικότητα, είναι η βλάβη του ήπατος που προκαλείται από έκθεση σε επιβλαβείς ουσίες, όπως φάρμακα, χημικές ουσίες ή συμπληρώματα διατροφής. Συχνές αιτίες είναι τα μη συνταγογραφούμενα παυσίπονα όπως η παρακεταμόλη, ορισμένα αντιβιοτικά και τα φυτικά συμπληρώματα διατροφής. Η έγκαιρη αναγνώριση και η άμεση ιατρική παρέμβαση είναι κρίσιμες για την πρόληψη σοβαρής ηπατικής βλάβης και τη διασφάλιση της κατάλληλης αντιμετώπισης.
Ηπατική τοξικότητα: Συμπτώματα
Η ηπατική τοξικότητα, ή ηπατοτοξικότητα, είναι η βλάβη του ήπατος που προκαλείται από την έκθεση σε επιβλαβείς ουσίες, όπως φάρμακα, χημικές ουσίες ή συμπληρώματα διατροφής. Συχνά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Ίκτερος: Κιτρίνισμα του δέρματος και των ματιών λόγω αυξημένων επιπέδων χολερυθρίνης.
- Κοιλιακό άλγος: Δυσφορία ή πόνος, ιδιαίτερα στο άνω δεξιό τμήμα της κοιλιάς.
- Κόπωση: Επίμονη αίσθηση κόπωσης ή αδυναμίας.
- Ναυτία και έμετος: Αίσθημα αδιαθεσίας που συνοδεύεται από εμετό.
- Σκούρα ούρα: Ούρα με χρώμα πιο σκούρο από το συνηθισμένο.
- Κνησμός: Γενικευμένος κνησμός χωρίς εμφανή αιτία.
- Απώλεια όρεξης: Μειωμένη επιθυμία για φαγητό.
- Πυρετός: Αυξημένη θερμοκρασία σώματος.
- Εξάνθημα: Εμφάνιση δερματικών εξανθημάτων ή μικρών μωβ κηλίδων.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ήπιες περιπτώσεις ηπατικής τοξικότητας μπορεί να μην παρουσιάζουν εμφανή συμπτώματα και να ανιχνευθούν μόνο μέσω εξετάσεων αίματος. Εάν εμφανίσετε κάποιο από αυτά τα συμπτώματα, ειδικά μετά την έναρξη νέας φαρμακευτικής αγωγής ή συμπληρώματος, αναζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι σημαντικές για την πρόληψη περαιτέρω ηπατικής βλάβης.
Συμπληρώματα διατροφής και συκώτι
Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να πετάξετε αμέσως τη σκόνη πρωτεΐνης ή τις κάψουλες βιταμίνης D. Τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν, αναμφίβολα, να σας βοηθήσουν να καλύψετε τις ημερήσιες ανάγκες σας σε απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και να βελτιώσετε ή να διατηρήσετε τη γενικότερη υγεία σας, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA). Ωστόσο, εμπεριέχουν κινδύνους.
Πέρυσι, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν υπολόγισαν ότι 15,6 εκατομμύρια Αμερικανοί καταναλώνουν προϊόντα που περιέχουν τουλάχιστον ένα από τα έξι βοτανικά συστατικά που έχουν συνδεθεί με ηπατική βλάβη:
- Κουρκουμάς: Παρότι ο κουρκουμάς είναι γνωστός για τις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές του, η υπερβολική κατανάλωση, ιδίως μέσω συμπληρωμάτων, μπορεί να οδηγήσει σε ηπατική βλάβη.
- Πράσινο τσάι: Το εκχύλισμα πράσινου τσαγιού, που χρησιμοποιείται συνήθως για απώλεια βάρους και για τις αντιοξειδωτικές του ιδιότητες, έχει εμπλακεί σε ηπατικές βλάβες, συμπεριλαμβανομένων περιπτώσεων οξείας ηπατικής ανεπάρκειας.
- Ashwagandha: Αυτό το προσαρμογόνο βότανο είναι δημοφιλές για την ανακούφιση από το στρες, αλλά έχει συσχετιστεί με πιθανούς κινδύνους για το ήπαρ.
- Garcinia cambogia: Το Garcinia cambogia, που προωθείται για απώλεια βάρους, έχει συνδεθεί με ηπατικές βλάβες, οδηγώντας σε προειδοποιήσεις ασφαλείας από τις υγειονομικές αρχές.
- Ρύζι κόκκινης μαγιάς: Τα προϊόντα ρυζιού κόκκινης μαγιάς, που χρησιμοποιούνται για τη μείωση της χοληστερίνης, μπορεί να περιέχουν ενώσεις που μπορούν να προκαλέσουν ηπατική βλάβη.
- Black cohosh: Χρησιμοποιείται κυρίως για την ανακούφιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, όπως εξάψεις και νυχτερινές εφιδρώσεις.
Αυτά τα συμπληρώματα λαμβάνονται για διάφορους λόγους και για την ανακούφιση συμπτωμάτων διαφόρων παθήσεων, από αλλεργίες και πόνους περιόδου έως απώλεια βάρους. Και δεν είναι μόνο αυτά που ανακάλυψε η ερευνητική ομάδα. «Σε προηγούμενη μελέτη διαπιστώσαμε ότι υπήρχε σημαντική παραπλάνηση στην επισήμανση ορισμένων από αυτά τα προϊόντα», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας Dr. Robert Fontana, Αμερικανός ηπατολόγος στο Michigan Medicine, σε δελτίο τύπου.
«Πραγματοποιήσαμε αναλυτική χημεία και βρήκαμε μια αναντιστοιχία περίπου 50% μεταξύ των αναγραφόμενων συστατικών στην ετικέτα και αυτών που περιείχαν πραγματικά, κάτι που είναι αρκετά ανησυχητικό. Αν αγοράσετε ένα συμπλήρωμα και λέει ότι περιέχει ένα συγκεκριμένο συστατικό, είναι σαν να παίζετε κορώνα-γράμματα αν αυτό είναι αλήθεια ή όχι». Επιπλέον, πολλές μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι τα συμπληρώματα είναι μολυσμένα με τοξικά βαρέα μέταλλα.
Βαρέα μέταλλα: Πώς να αποτοξινωθείτε – Τι να προσέξετε στα παιδιά
Τι είναι τα τοξικά βαρέα μέταλλα;
Τα τοξικά βαρέα μέταλλα, όπως ο μόλυβδος, ο υδράργυρος, το αρσενικό και το κάδμιο, είναι πυκνά μεταλλικά στοιχεία που μπορεί να είναι δηλητηριώδη ακόμη και σε χαμηλές συγκεντρώσεις. Αυτά τα μέταλλα μπορούν να συσσωρευτούν στο σώμα με την πάροδο του χρόνου, οδηγώντας σε διάφορα προβλήματα υγείας. Η έκθεση μπορεί να συμβεί μέσω μολυσμένου αέρα, νερού, τροφής ή επαγγελματικών κινδύνων.
Οι επιπτώσεις στην υγεία ποικίλλουν ανάλογα με το συγκεκριμένο μέταλλο και το επίπεδο έκθεσης, αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν νευρολογικές διαταραχές, βλάβη των νεφρών, αναπνευστικά προβλήματα και αναπτυξιακά προβλήματα στα παιδιά. Για παράδειγμα, η έκθεση σε μόλυβδο έχει συνδεθεί με γνωστικές διαταραχές, ενώ ο υδράργυρος μπορεί να επηρεάσει το νευρικό σύστημα.
Η χρόνια έκθεση σε αρσενικό συνδέεται με δερματικές βλάβες και αυξημένο κίνδυνο καρκίνου, και η έκθεση σε κάδμιο μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη των οστών και των νεφρών.
Τα συμπληρώματα διατροφής δεν παίρνουν έγκριση από οργανισμούς φαρμάκων
Παρόλο που ο FDA ρυθμίζει τα συμπληρώματα, δεν τα ελέγχει για ασφάλεια, ποιότητα και αποτελεσματικότητα όπως κάνει με τις εγκρίσεις φαρμάκων. Και παρότι τα συμπληρώματα βρίσκονται συνήθως στα φαρμακεία τόσο των διαδικτυακών όσο και των φυσικών καταστημάτων λιανικής πώλησης, ο FDA τα ρυθμίζει ως τρόφιμα, όχι ως φάρμακα.
Εναπόκειται στους κατασκευαστές να επισημάνουν σωστά τα προϊόντα τους, κάτι που ο FDA εξετάζει αφού κυκλοφορήσουν στην αγορά. Ο οργανισμός διατηρεί μια βάση δεδομένων με δυνατότητα αναζήτησης επιστολών προειδοποίησης που έχει στείλει σε εταιρείες που κατηγορούνται για προβλήματα όπως ψευδείς ισχυρισμοί ή κακές πρακτικές κατασκευής. Ο FDA ενθαρρύνει επίσης τους καταναλωτές να αναφέρουν προβλήματα με τα συμπληρώματα διατροφής.
Ενημερώστε τον γιατρό σας για τα συμπληρώματα διατροφής που παίρνετε
Μπορεί να μην θεωρείτε απαραίτητο να ενημερώσετε τον γιατρό σας για κάτι τόσο συνηθισμένο όσο οι καραμέλες βιταμίνης C που παίρνετε, αλλά ο FDA το ενθαρρύνει για έναν σημαντικό λόγο. Ορισμένα συμπληρώματα μπορεί να αλληλεπιδράσουν αρνητικά με φάρμακα που λαμβάνετε, και ο γιατρός σας μπορεί να σας βοηθήσει να καθορίσετε ποια συμπληρώματα είναι ασφαλή και κατάλληλα για τις ανάγκες σας.
Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι κάποιο φάρμακο ή συμπλήρωμα ενδέχεται να μην είναι κατάλληλο για ένα οργανισμό και η περιοδική αξιολόγηση της ομαλής συμβίωσής του με τον οργανισμό με αιματολογική μέτρηση των δεικτών της ηπατικής βιοχημείας κρίνεται, σε πολλές περιπτώσεις, απαραίτητη.
Τηρείτε τις οδηγίες χρήσης των συμπληρωμάτων διατροφής
Μην ενδίδετε στις τάσεις της υπερβολικής δοσολογίας που υπόσχονται γρήγορες ή έντονες αλλαγές. Αν και σπάνιο, η υπερδοσολογία συμπληρωμάτων διατροφής μπορεί να αποβεί μοιραία. Το Γραφείο Συμπληρωμάτων Διατροφής (ODS), μέρος των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας (NIH), έχει θεσπίσει ανώτατα ημερήσια όρια (ULs) για ασφαλή κατανάλωση. Για παράδειγμα, οι ενήλικες δεν πρέπει να καταναλώνουν περισσότερα από 100 μικρογραμμάρια βιταμίνης D ημερησίως.
«Τα συμπληρώματα, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, δεν πρέπει να περιέχουν περισσότερο από το UL σε οποιαδήποτε μεμονωμένη δόση», δήλωσε η Αμερικανή Joanne Slavin, PhD, καθηγήτρια στο τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, σύμφωνα με το Fortune. «Αλλά θα μπορούσατε να πάρετε 10 δόσεις – αυτό δεν μπορούμε να το ελέγξουμε».
Πηγές: Fortune, NIH (1), Public Health and Toxicology, Mayo Clinic (1), Mayo Clinic (2), FDA, ΝΙΗ (2)