Το συκώτι μας εργάζεται σκληρά καθημερινά για να μας διατηρεί υγιείς. Κάνουμε, όμως, τίποτα για να το προστατεύσουμε; Η κακή διατροφή και το αλκοόλ, είναι λίγοι από τους πολλούς παράγοντες που μπορούν να βλάψουν το ήπαρ. Ποια είναι τα συμπτώματα και οι αιτίες που προκαλούν πρόβλημα στο συκώτι;
Λίπος στο συκώτι: Καινοτόμος θεραπεία αναστρέφει τη συσσώρευση και αποτρέπει τις βλάβες
Ποιες είναι οι αιτίες που προκαλούν πρόβλημα στο συκώτι και ηπατική βλάβη και πώς θα το προστατέψουμε
Το συκώτι είναι ένα από τα πιο εργατικά όργανα του σώματός μας, και συχνά το παραβλέπουμε μέχρι να εμφανιστούν προβλήματα. Σε αυτό το άρθρο θα μάθουμε τι είναι το ήπαρ, θα δούμε ποια συμπτώματα εμφανίζονται όταν υπάρχει πρόβλημα στο συκώτι, τις αιτίες της ηπατικής νόσου, τις διαθέσιμες θεραπείες και μερικές συμβουλές για την πρόληψη και την αντιμετώπιση.
Τι είναι το ήπαρ (συκώτι);
Το συκώτι είναι ένα ζωτικό όργανο που ζυγίζει περίπου 1,8 κιλά και βρίσκεται κάτω από το δεξιό υποχόνδριο, σύμφωνα με τη Mayo Clinic. Βοηθά με την πέψη, την απομάκρυνση των άχρηστων ουσιών και την παραγωγή παραγόντων πήξης του αίματος. Πέρα από αυτές τις λειτουργίες, το ήπαρ εκτελεί πολλές άλλες απαραίτητες εργασίες.
Οι ηπατικές παθήσεις, ορισμένες κληρονομικές, μπορεί να προκληθούν από διάφορες αιτίες, όπως ιογενείς λοιμώξεις, κατάχρηση αλκοόλ και παχυσαρκία. Η μη αντιμετωπισμένη ηπατική βλάβη μπορεί να εξελιχθεί σε κίρρωση, μια σοβαρή ουλώδη κατάσταση που μπορεί τελικά να οδηγήσει σε απειλητική για τη ζωή ηπατική ανεπάρκεια. Ωστόσο, η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί συχνά να επιτρέψει στο ήπαρ να ανακάμψει.
Τι κάνει το συκώτι;
Αυτός ο «εργάτης» δεν λαμβάνει τον σεβασμό που του αξίζει. Αλλά μέρα και νύχτα, το ήπαρ διασπά την τροφή, καταπολεμά τις λοιμώξεις και φιλτράρει τις επιβλαβείς ουσίες από το αίμα σας. Η ζωή είναι αδύνατη χωρίς αυτό. Ευτυχώς, συχνά μπορείτε να επιβραδύνετε, να σταματήσετε ή ακόμα και να αντιστρέψετε τη βλάβη του ήπατος.
Πώς εξελίσσονται τα προβλήματα
Πολλές αιτίες προκαλούν βλάβη στο ήπαρ, η οποία τείνει να επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου. Ανεξάρτητα από την αιτία, η εξέλιξη είναι συνήθως η ίδια. Αρχικά, το συκώτι σας διογκώνεται. Στη συνέχεια, εμφανίζονται ουλές. Με θεραπεία, το ήπαρ σας μπορεί να επουλωθεί.
Χωρίς θεραπεία, όμως, με την πάροδο του χρόνου, οι ουλές γίνονται μόνιμες (αυτή είναι η κίρρωση) και το συκώτι σας δυσκολεύεται να λειτουργήσει σωστά. Τέλος, επέρχεται η ηπατική ανεπάρκεια, μια απειλητική για τη ζωή πάθηση. Σημαίνει ότι το ήπαρ σας έχει σταματήσει να λειτουργεί ή βρίσκεται σε αυτό το στάδιο.
Πρόβλημα στο συκώτι: Συμπτώματα
Στα αρχικά στάδια, πιθανώς δεν θα παρατηρήσετε προβλήματα στο συκώτι. Καθώς όμως η πάθηση επιδεινώνεται, το δέρμα σας μπορεί να αισθάνεται φαγούρα και να μελανιάζει εύκολα. Τα μάτια και το δέρμα σας μπορεί να φαίνονται κιτρινωπά, μια πάθηση που οι γιατροί αποκαλούν ίκτερο. Η κοιλιά σας μπορεί να πονάει και μπορεί να χάσετε την όρεξή σας ή να αισθάνεστε ναυτία. Τα πόδια, οι αστράγαλοι και η κοιλιά σας μπορεί επίσης να πρηστούν.
Μερικά κοινά συμπτώματα ηπατικής νόσου περιλαμβάνουν τα:
- Ίκτερος (Κίτρινη χρώση του δέρματος και των ματιών).
- Χολόσταση
- Ηπατομεγαλία (Διόγκωση του ήπατος)
- Πυλαία υπέρταση
- Οισοφαγικοί κιρσοί
- Ασκίτης (Συσσώρευση υγρού στην κοιλιακή κοιλότητα).
- Ηπατική εγκεφαλοπάθεια
- Ηπατική ανεπάρκεια
Οξεία ηπατική ανεπάρκεια
Οι περισσότερες ηπατικές παθήσεις είναι χρόνιες, εξελίσσονται αργά με την πάροδο των ετών. Ωστόσο, ορισμένες φορές εμφανίζονται ξαφνικά. Ενώ τα συμπτώματα είναι παρόμοια — όπως ίκτερος, πόνος και στομαχικές διαταραχές — η οξεία ηπατική ανεπάρκεια εκδηλώνεται μέσα σε λίγες εβδομάδες ή ακόμη και ημέρες και μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή. Επομένως, αναζητήστε αμέσως ιατρική βοήθεια εάν εμφανίσετε συμπτώματα.
Αίτια ηπατικής βλάβης
Ορισμένα ηπατικά προβλήματα σχετίζονται με ασθένειες και άλλες καταστάσεις υγείας. Άλλα σχετίζονται με τον τρόπο ζωής σας, τον οποίο μπορείτε να ελέγξετε σε κάποιο βαθμό — όπως η ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνετε και η συχνότητα (ή η απουσία) άσκησης. Αν και σπάνια, η εγκυμοσύνη μπορεί να συμβάλει σε ηπατικά προβλήματα.
- Υπερδοσολογία ακεταμινοφαίνης: Η υπερβολική ποσότητα ακεταμινοφαίνης (Tylenol/παρακεταμόλη) είναι μια κύρια αιτία. Αναζητήστε άμεση ιατρική βοήθεια εάν υποψιάζεστε υπερδοσολογία.
- Ιοί: Ηπατίτιδα Α, Β και Ε, καθώς και άλλοι ιοί όπως ο Epstein-Barr, ο κυτταρομεγαλοϊός και ο ιός του απλού έρπητα.
- Φάρμακα: Ορισμένα συνταγογραφούμενα φάρμακα (αντιβιοτικά, ΜΣΑΦ, αντισπασμωδικά) και φυτικά συμπληρώματα (κάβα, εφέδρα, κ.λπ.).
- Τοξίνες: Δηλητηριώδη μανιτάρια (π.χ., Amanita phalloides) και χημικές ουσίες όπως το τετραχλωριούχο άνθρακα.
- Αυτοάνοσες ασθένειες: Αυτοάνοση ηπατίτιδα.
- Αγγειακές παθήσεις: Όπως το σύνδρομο Budd-Chiari.
- Μεταβολικές ασθένειες: Η νόσος του Wilson και η οξεία λιπώδης νόσος του ήπατος κατά την εγκυμοσύνη.
- Καρκίνος: Καρκίνος του ήπατος ή καρκίνος που έχει εξαπλωθεί στο ήπαρ.
- Σοκ: Από σοβαρή λοίμωξη (σήψη).
- Θερμοπληξία: Ακραία σωματική δραστηριότητα σε υψηλή θερμοκρασία.
Παχυσαρκία
Καθώς αυξάνεται το μέσο βάρος του πληθυσμού, αυξάνονται και τα ποσοστά ηπατικών παθήσεων. Το επιπλέον βάρος αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης μη αλκοολικής λιπώδους νόσου του ήπατος, κατά την οποία το λίπος συσσωρεύεται στο συκώτι. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτή η πάθηση είναι αβλαβής. Ωστόσο, σε ορισμένα άτομα, επιδεινώνεται και οδηγεί σε κίρρωση και άλλα προβλήματα.
Αλκοόλ
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι επιβλαβής για τον οργανισμό. Η διαδικασία φιλτραρίσματος του αλκοόλ από το αίμα από το ήπαρ παράγει επιβλαβείς χημικές ουσίες. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ για μεγάλο χρονικό διάστημα βλάπτει το ήπαρ από αυτές τις χημικές ουσίες. Το πρώτο στάδιο της αλκοολικής βλάβης του ήπατος, όταν συσσωρεύεται επιπλέον λίπος, ονομάζεται αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος. Εάν συνεχίσετε να πίνετε, είναι πιθανό να αναπτύξετε αλκοολική ηπατίτιδα, κίρρωση και τελικά ηπατική ανεπάρκεια.
Φάρμακα και χημικές ουσίες
Χρήσιμα φάρμακα και συμπληρώματα μπορούν μερικές φορές να προκαλέσουν οξεία ηπατική βλάβη, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων αντιβιοτικών, της παρακεταμόλης και των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ) όπως η ιμπουπροφαίνη και η ναπροξένη.
Συνήθως, αυτό συμβαίνει μόνο όταν λαμβάνετε πολύ υψηλή δόση ή τα συνδυάζετε με αλκοόλ ή άλλα φάρμακα. Ναρκωτικές ουσίες επίσης προκαλούν βλάβη στο ήπαρ. Το ίδιο μπορεί να συμβεί με φυτικά φάρμακα και συμπληρώματα, καθώς και με ορισμένες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε καθαριστήρια και εργοστάσια.
Λοιμώξεις (ηπατίτιδα)
Η ηπατίτιδα (συμπεριλαμβανομένων των Α, Β και C) και άλλοι ιοί μπορούν να προκαλέσουν οξεία ή χρόνια βλάβη στο ήπαρ. Οι πιθανότητές σας να προσβληθείτε από ηπατίτιδα είναι υψηλότερες εάν κάνετε σεξ χωρίς προφύλαξη, έχετε πολλούς ερωτικούς συντρόφους ή ζείτε σε περιοχές όπου τα τρόφιμα ή το νερό δεν είναι ασφαλή.
CRP: Η πρωτεΐνη που δείχνει φλεγμονή – Τι σημαίνει αν είναι υψηλή και με ποιες ασθένειες συνδέεται
Αυτοάνοσες παθήσεις
Εάν το ανοσοποιητικό σας σύστημα υπερλειτουργεί, μπορεί να επιτεθεί σε υγιή μέρη του σώματός σας, συμπεριλαμβανομένου του ήπατος. Αυτό συμβαίνει με την αυτοάνοση ηπατίτιδα και την πρωτοπαθή χολική κίρρωση. Η θεραπεία για την καταστολή της αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος μπορεί να βοηθήσει.
Προβλήματα χοληφόρων και αποφράξεις
Η πρωτοπαθής σκληρυντική χολαγγειίτιδα προκαλεί ουλές στους χοληφόρους πόρους που μεταφέρουν τη χολή από το ήπαρ στα έντερα. Με την πάροδο του χρόνου, μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ηπατική βλάβη. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με το σπάνιο σύνδρομο Budd-Chiari, όπου οι φλέβες του ήπατος αποφράσσονται. Οι χολόλιθοι που φράζουν τους χοληφόρους πόρους μπορούν να προκαλέσουν ίκτερο και άλλα προβλήματα. Η παρουσία ηπατικής νόσου αυξάνει επίσης την πιθανότητα εμφάνισης χολολίθων.
Καρκίνος του ήπατος
Διάφοροι τύποι καρκίνου μπορούν να επηρεάσουν το ήπαρ, αν και οι περισσότεροι εξαπλώνονται από άλλα μέρη του σώματος. Οι πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του ήπατος — δηλαδή του καρκίνου που ξεκινά στο ίδιο το ήπαρ — είναι αυξημένες όταν υπάρχει ήδη βλάβη από λιπώδη νόσο του ήπατος, κίρρωση, ηπατίτιδα, ηπατική ανεπάρκεια ή άλλες παθήσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο γιατρός μπορεί να συστήσει τακτικούς ελέγχους για έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου.
Γενετική προδιάθεση
Ορισμένα άτομα γεννιούνται με σπάνιες παθήσεις που μπορούν να προκαλέσουν ηπατική νόσο. Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν από τη βρεφική ηλικία ή ακόμη και 40-50 χρόνια αργότερα. Η ανεπάρκεια άλφα-1 αντιτρυψίνης (A1AD) σημαίνει ότι ο οργανισμός δεν παράγει αρκετή από μια ειδική πρωτεΐνη που προστατεύει από ηπατική βλάβη. Η αιμοχρωμάτωση προκαλεί υπερβολική συσσώρευση σιδήρου στο ήπαρ. Αντίστοιχα, ένα άτομο με τη νόσο του Wilson θα έχει υπερβολική ποσότητα χαλκού στο ήπαρ του.
Ηπατική νόσος: Διάγνωση
Ο γιατρός θα ξεκινήσει με εξετάσεις αίματος για να αξιολογήσει τη λειτουργία του ήπατος. Μπορεί να χρησιμοποιήσει υπερήχους, αξονικές τομογραφίες και μαγνητικές τομογραφίες για να το απεικονίσει και να ελέγξει για βλάβες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, απαιτείται βιοψία, κατά την οποία ο γιατρός λαμβάνει με βελόνα ένα μικρό δείγμα ιστού ήπατος για εξέταση.
Ηπατική νόσος: Θεραπεία
Η θεραπεία για την ηπατική νόσο ποικίλλει ανάλογα με την αιτία. Όπως σημειώνει η Cleveland Clinic, ορισμένες παθήσεις, όπως η ιογενής ηπατίτιδα, ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένα φάρμακα, όπως τα αντιιικά, ενώ οι αυτοάνοσες ηπατικές παθήσεις μπορεί να απαιτούν κορτικοστεροειδή και ανοσοκατασταλτικά.
Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής αποτελούν τη βάση της θεραπείας, ιδίως για παθήσεις που σχετίζονται με το λιπώδες ήπαρ, το αλκοόλ ή άλλες τοξίνες. Η μείωση του τοξικού φορτίου του ήπατος είναι κρίσιμη σε όλους τους τύπους ηπατικών παθήσεων.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντική, καθώς αυξάνει τις πιθανότητες πρόληψης μη αναστρέψιμης βλάβης. Δυστυχώς, δεν εντοπίζονται όλες οι περιπτώσεις έγκαιρα. Εάν εξελιχθεί κίρρωση ή ηπατική ανεπάρκεια, μπορεί να χρειαστούν επιπλέον θεραπείες για την αντιμετώπιση επιπλοκών όπως η πυλαία υπέρταση ή ο καρκίνος του ήπατος. Σε αυτά τα προχωρημένα στάδια, το συκώτι μπορεί να μην ανακάμψει και η μεταμόσχευση ήπατος μπορεί να είναι η μόνη επιλογή.
Σύμβουλή 1: Σταματήστε το αλκοόλ
Ανεξάρτητα από τη σοβαρότητα της πάθησης, η διακοπή του αλκοόλ είναι ευεργετική για το συκώτι. Εάν δυσκολεύεστε να το κάνετε μόνοι σας, ζητήστε βοήθεια από τον γιατρό σας για να ενταχθείτε σε ένα πρόγραμμα υποστήριξης. Για την πρόληψη ηπατικών παθήσεων, συνιστάται περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ σε ένα ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και δύο για τους άνδρες.
Συμβουλή 2: Φάτε υγιεινά και ασκηθείτε
Εάν είστε υπέρβαροι, προσπαθήστε να χάσετε βάρος. Αυτό μπορεί να βελτιώσει την υγεία του ήπατος και ακόμη και να θεραπεύσει ορισμένους τύπους ηπατικής νόσου σε πρώιμο στάδιο. Η τακτική άσκηση είναι ωφέλιμη ανεξάρτητα από το βάρος. Ακολουθήστε μια ισορροπημένη διατροφή με πολλά δημητριακά ολικής αλέσεως, φρούτα, λαχανικά και άπαχες πρωτεΐνες. Επιλέξτε τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες και περιορίστε τις τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, όπως τα τηγανητά, καθώς και το αλάτι.
Συμβουλή 3: Διαβάστε τις ετικέτες στα φάρμακα
Ακολουθήστε τις οδηγίες σε όλα τα φάρμακα και προϊόντα που χρησιμοποιείτε. Μην υπερβαίνετε τη συνιστώμενη δοσολογία. Ποτέ μην συνδυάζετε φάρμακα με αλκοόλ, εκτός εάν σας το έχει επιτρέψει ο γιατρός ή ο φαρμακοποιός σας. Εάν έχετε ηπατικά προβλήματα, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας πριν πάρετε οποιοδήποτε νέο φάρμακο, συμπλήρωμα ή βιταμίνη.
Συμβουλή 4: Φροντίστε την υγεία σας
Πηγαίνετε τακτικά σε ιατρικές εξετάσεις, ώστε ο γιατρός σας να παρακολουθεί την υγεία σας. Ακολουθήστε τη συνιστώμενη θεραπεία για παθήσεις όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση και ο διαβήτης, οι οποίες μπορούν να επιδεινώσουν τα ηπατικά προβλήματα. Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας σχετικά με εμβολιασμούς, όπως τα εμβόλια για την ηπατίτιδα, για την προστασία του ήπατος.
Νεοπλασίες του ήπατος: Πρωτοποριακή μέθοδος με ραδιοεμβολισμό δίνει ελπίδες στους ασθενείς
Μεταμόσχευση ήπατος
Σε σοβαρές περιπτώσεις, όπως η ηπατική ανεπάρκεια, η μεταμόσχευση ήπατος μπορεί να είναι σωτήρια. Ο χειρουργός αφαιρεί το πάσχον ήπαρ και το αντικαθιστά με ένα υγιές. Ωστόσο, η μεταμόσχευση δεν απαιτεί απαραίτητα ολόκληρο το ήπαρ. Ορισμένες φορές, χρησιμοποιείται μέρος του ήπατος από ζωντανό δότη. Με τον καιρό, το μόσχευμα θα αναπτυχθεί στο πλήρες μέγεθος, ενώ και το ήπαρ του δότη θα αναγεννηθεί.
Πηγές: WebMD, Johns Hopkins, Mayo Clinic (1), Mayo Clinic (2), Cleveland Clinic