Η πανώλη είναι μια οξεία λοιμώδης νόσος, που προκαλείται από το βακτήριο Yersinia pestis. Η νόσος μεταδίδεται στον άνθρωπο από το τσίμπημα ψύλλων.
Το βακτηρίδιο Yersinia pestis είναι ο αιτιολογικός παράγοντας της πανώλης. Ζει στους αρουραίους και μεταφέρεται από αρουραίο σε αρουραίο και από αρουραίο σε άνθρωπο, μέσω των ψύλλων. Από άνθρωπο σε άνθρωπο μπορεί να μεταδοθεί μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων.
Βέβαια δεν πρέπει να μπερδεύεται η πανώλη των ανθρώπων που σκότωσε χιλιάδες ανθρώπους στο μεσαίωνα, ούτε με τον ιό της πανώλης των μικρών μηρυκαστικών, που δεν μεταδίδεται στον άνθρωπο και δεν έχει καμία σχέση με τη δημόσια υγεία.
Η πανώλη που προσβάλλει τους ανθρώπους αντιμετωπίζεται με ειδική θεραπεία. Ωστόσο εάν δεν διαγνωστεί έγκαιρα μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο.
Πώς μεταδίδεται η πανώλη;
Το τσίμπημα ψύλλου, είναι ο πιο κοινός τρόπος μετάδοσης της πανώλης στον άνθρωπο. Οι ψύλλοι αυτοί, συνήθως προέρχονται από μικρά άγρια ζώα ή από κατοικίδια. Ένας άλλος πιθανός τρόπος μετάδοσης, είναι η άμεση επαφή κάποιου με τους ιστούς ενός άρρωστου ζώου.
Για παράδειγμα, ένας κυνηγός μπορεί να κολλήσει την ασθένεια, εάν το ζώο το οποίο σκότωσε είχε πανώλη. Η πνευμονική πανώλη μπορεί να μεταδοθεί από τα ζώα στους ανθρώπους ή μεταξύ ανθρώπων. Όταν ένας άνθρωπος ή ζώο βήχει ή φταρνίζεται, μικροσκοπικά σταγονίδια, τα οποία μεταφέρουν το μικρόβιο της πανώλης, μπορούν μέσω της εισπνοής, να προσβάλλουν ένα υγιές άτομο.
Συμπτώματα της πανώλης
Υπάρχουν τρεις τύποι πανώλης. Τα συμπτώματα ποικίλλουν για κάθε τύπο.
Βουβωνική πανώλη
Η βουβωνική πανώλη προκαλεί πρήξιμο των λεμφαδένων. Ένας πρησμένος λεμφαδένας ονομάζεται βουβώνας. Η λέξη «βουβωνική» περιγράφει αυτό το χαρακτηριστικό της νόσου.
Εάν ένα άτομο έχει βουβωνική πανώλη, εμφανίζονται βουβώνες στις μασχάλες, τη βουβωνική χώρα ή τον λαιμό. Οι βουβώνες είναι αρκετά επώδυνοι. Το μέγεθος τους κυμαίνεται από 1 έως 10 εκατοστά.
Άλλα συμπτώματα της βουβωνικής πανώλης μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Ξαφνικό υψηλό πυρετό και ρίγη
- Πονοκέφαλο
- Κόπωση
- Αδιαθεσία
- Αδυναμία
- Μυϊκούς πόνους
- Πληγές στο δέρμα
Σηψαιμική πανώλη
Η σηψαιμική πανώλη εμφανίζεται, όταν τα βακτήρια της πανώλης πολλαπλασιάζονται στο αίμα. Δεν είναι απαραίτητη η παρουσία βουβώνων.
Τα πρώιμα συμπτώματα είναι αρκετά αόριστα και περιλαμβάνουν:
- Ξαφνικό υψηλό πυρετό και ρίγη
- Αδυναμία
- Κοιλιακό πόνο, διάρροια και έμετο
Σε περίπτωση προχωρημένης νόσου και οργανικής ανεπάρκειας, μπορεί να αναπτυχθούν πιο σοβαρά συμπτώματα, όπως:
- Αιμορραγία από το στόμα, τη μύτη, τον πρωκτό ή κάτω από το δέρμα
- Σημάδια σοκ, όπως κρίσεις, εξανθήματα και χαμηλή αρτηριακή πίεση
- Νέκρωση ιστών (γάγγραινα), στα δάκτυλα, τα πόδια, τα αυτιά και τη μύτη
Πνευμονική πανώλη
Η πνευμονική πανώλη προσβάλλει τους πνεύμονες. Η ασθένεια μπορεί να ξεκινήσει στους πνεύμονες ή μπορεί να εξαπλωθεί από τους μολυσμένους λεμφαδένες στους πνεύμονες. Τα συμπτώματα μπορεί να αρχίσουν μέσα σε λίγες ώρες μετά την έκθεση, και να επιδεινωθούν γρήγορα.
Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Ξαφνικό υψηλό πυρετό και ρίγη
- Βήχα με αιματηρή βλέννα
- Δυσκολία ή ακανόνιστη αναπνοή
- Στομαχικό πόνο
- Εμετό
- Πονοκέφαλο
- Αδυναμία
Παράγοντες κινδύνου
Ο κίνδυνος να κολλήσετε το μικρόβιο της πανώλης, είναι πολύ χαμηλός. Παγκοσμίως, μόνο λίγα χιλιάδες άτομα παθαίνουν πανώλη κάθε χρόνο. Ωστόσο, κάτω από ορισμένες συνθήκες, αυξάνεται ο κίνδυνος μόλυνσης από τη Yersinia pestis. Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ περιστατικό πανώλης δεν έχει καταγραφεί στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες.
Τοποθεσία
Η πανώλη έχει αναφερθεί σε σχεδόν όλα τα μέρη του κόσμου. Οι πιο συχνές τοποθεσίες είναι η Μαδαγασκάρη, η Δημοκρατία του Κονγκό και το Περού. Στη Μαδαγασκάρη συνήθως υπάρχει μια επιδημία πανώλης κάθε χρόνο.
Η ασθένεια βρίσκεται κυρίως σε πληθυσμούς τρωκτικών και των ψύλλων τους σε αγροτικές και ημιαγροτικές περιοχές. Έχει επίσης εμφανιστεί σε πόλεις με συνωστισμό, κακή υγιεινή ή μεγάλους αριθμούς αρουραίων.
Εργασία
Άνθρωποι που εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους, όπως φάρμες, αγροκτήματα κλπ διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να μολυνθούν από το μικρόβιο της πανώλης, εάν έρθουν σε επαφή με άρρωστα ζώα. Επίσης, άτομα που εργάζονται σε κλινικές ζώων, έχουν υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης, εάν έρθουν σε επαφή με μολυσμένες γάτες και σκύλους.
Η πανώλη μπορεί να είναι θανατηφόρα;
Ο κίνδυνος θανάτου σε άτομα με κάποιον τύπο πανώλης στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι περίπου 11%. Οι περισσότεροι άνθρωποι με βουβωνική πανώλη επιβιώνουν με έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία.
Ο θάνατος είναι πιο πιθανό σενάριο σε άτομα με σηπτική πανώλη, επειδή η ασθένεια είναι δύσκολο να διαγνωστεί και επιδεινώνεται γρήγορα. Έτσι θεραπεία μπορεί να καθυστερήσει.
Η πνευμονική πανώλη είναι μία σοβαρή κατάσταση, η οποία επιδεινώνεται γρήγορα. Ο κίνδυνος θανάτου είναι υψηλός εάν η θεραπεία δεν ξεκινήσει εντός 24 ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων.
Πανώλη των αιγοπροβάτων – Τι λένε οι ειδικοί
Τελευταία καταγράφηκαν κρούσματα πανώλης σε αιγοπρόβατα στη Θεσσαλία και μέχρι στιγμής έχουν θανατωθεί πάνω από 2.500 ζώα.
«Πρόκειται για μεταδοτικό ιογενές νόσημα Υποχρεωτικής Δήλωσης που προσβάλλει μόνο τα πρόβατα και τις αίγες και απαιτεί τη λήψη άμεσων έκτακτων μέτρων», αναφέρει το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.
Διευκρινίζεται ότι η νόσος αφορά αποκλειστικά και μόνο στα αιγοπρόβατα και σε καμία περίπτωση δεν μεταδίδεται σε άλλα είδη ζώων.
Επιπλέον, τόσο από τους υπευθύνους των κτηνιατρικών υπηρεσιών όσο και από το επιστημονικό προσωπικό της Κτηνιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, κατέστη σαφές ότι δεν ενέχει κινδύνους για τη δημόσια υγεία η κατανάλωση γάλακτος και κρέατος, εφόσον τηρούνται οι προβλεπόμενοι κανόνες από την ΕΕ.
«Δεν έχει καμία σχέση με τον άνθρωπο, δε μεταδίδεται. Όμως με τα ζώα είναι ένα πρόβλημα, γιατί πολλά ζώα στην περιοχή της Θεσσαλίας είχαν προβλήματα, χρειάζεται μεγάλη προσοχή», δήλωσε πρόσφατα η πρόεδρος της ΕΙΝΑΠ, Ματίνα Παγώνη.
Η ειδική παθολόγος Αναστασία Μοσχοβάκη, τονίζει στο oloygeia.gr, ότι δεν θα πρέπει να μπερδεύουμε την πανώλη των ανθρώπων που εξολόθρευσε χιλιάδες ανθρώπους στο μεσαίωνα με την πανώλη των μικρών θηλαστικών που προσβάλλει κυρίως πρόβατα και δεν απειλεί τον άνθρωπο. Εξηγεί ωστόσο ότι παρά το γεγονός ότι δεν μολύνει τον άνθρωπο για λόγους απόλυτης ασφαλείας θα πρέπει το κρέας να μαγειρεύεται καλά και να τηρούνται όλοι οι κανόνες ασφάλειας τροφίμων.
Επίσης, σημειώνει, οι κτηνοτρόφοι και όσοι ασχολούνται με τα αιγοπρόβατα, θα πρέπει να τηρούν σχολαστικά τους κανόνες υγιεινής και προστασίας, δηλαδή καλό πλύσιμο χεριών χρήση γαντιών κ.τλ.