Ανοσοθεραπεία και στοχεύουσες θεραπείες είναι οι σύγχρονες προσεγγίσεις που αλλάζουν την θεραπευτική του καρκίνου. Τι αναμένεται στο μέλλον.
H ετερογένεια του καρκίνου απαιτεί ο κάθε ασθενής να αντιμετωπίζεται με εξειδικευμένη για αυτόν θεραπεία. Επομένως, η εφαρμογή της Ιατρικής Ακριβείας αποτελεί σημαντική προτεραιότητα στην Ογκολογία.
Δύο είναι οι βασικές κατηγορίες φαρμάκων που εντάσσονται στις σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις: η ανοσοθεραπεία και οι στοχεύουσες θεραπείες, αναφέρουν στο oloygeia.gr οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Θάνος Δημόπουλος (Καθηγητής Ογκολογίας – Αιματολογίας, τ. Πρύτανης) και Μιχάλης Λιόντος (Επίκουρος Καθηγητής Θεραπευτικής Ογκολογίας) που συνοψίζουν τα νεότερα δεδομένα στη θεραπεία του καρκίνου, με αφορμή την 4η Φεβρουαρίου, Παγκόσμια Ημέρα Καρκίνου.
Οι τρεις βασικές ανοσοθεραπευτικές προσεγγίσεις
Κατ΄ αρχήν η ανοσοθεραπεία, δηλαδή θεραπευτικές πρακτικές που επανακινητοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς έναντι των καρκινικών κυττάρων.
Τρεις βασικές ανοσοθεραπευτικές προσεγγίσεις παρουσιάζουν ιδιαίτερο κλινικό ενδιαφέρον, αναφέρει ο κ. Δημόπουλος:
- τα μονοκλωνικά αντισώματα έναντι των σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος
- οι κυτταρικές θεραπείες
- τα εμβόλια
Αναφορικά με τα ανοσοθεραπευτικά αντισώματα είναι πλέον εγκεκριμένα για μια πλειάδα νεοπλασμάτων, π.χ. μελάνωμα, καρκίνος πνεύμονα, καρκίνος ενδομητρίου, καρκίνος νεφρού, ουροθηλιακός καρκίνος κ.ά.
Από τις κλινικές μελέτες αλλά και την καθημερινή κλινική πρακτική είναι εμφανές ότι τα φάρμακα αυτά προσφέρουν μακροχρόνια ύφεση σε ένα ποσοστό ασθενών με μεταστατική νόσο, αλλάζοντας ριζικά τη φυσική ιστορία του καρκίνου, τονίζουν οι δύο Καθηγητές.
Τα τελευταία χρόνια όμως γίνεται κατανοητό ότι τα ανοσοθεραπευτικά αντισώματα είναι περισσότερο αποτελεσματικά αν χορηγηθούν πριν την χειρουργική αντιμετώπιση της νόσου (προεγχειρητική θεραπεία). Μέσα από μια σειρά κλινικών μελετών έχουμε πλέον τις πρώτες εγκρίσεις για προεγχειρητική χορήγηση ανοσοθεραπείας στον καρκίνο του πνεύμονα και του παχέος εντέρου ενώ θετικά δεδομένα υπάρχουν και για άλλους όγκους.
Κυτταρικές θεραπείες
Σύμφωνα με τους δύο Καθηγητές, οι κυτταρικές θεραπείες δεν έχουν λάβει ως τώρα κάποια έγκριση για χρήση σε συμπαγή νεοπλάσματα. Αφορούν τη χρήση Τ-λεμφοκυττάρων που είτε απομονώνονται από τον όγκο (TILs) είτε τροποποιούνται ex vivo ώστε να εκφράζουν υποδοχείς που στοχεύουν συγκεκριμένα αντιγόνα των καρκινικών κυττάρων (CAR-T κύτταρα).
Οι θεραπείες αυτές έχουν αρκετές ιδιαιτερότητες καθώς έχουν μεγάλο κόστος και χρειάζονται τεχνολογικά προηγμένες εγκαταστάσεις για να παραχθούν, αναφέρουν. Όμως τα CAR-T κύτταρα αυτές έχουν λάβει έγκριση και για ποικίλες αιματολογικές κακοήθειες (λευχαιμίες, λεμφώματα, πολλαπλούν μυέλωμα) με ιδιαίτερα εντυπωσιακά αποτελέσματα, ενώ η πρώτη θεραπεία με TILs αναμένεται να εγκριθεί μέσα στη χρονιά για ασθενείς με μελάνωμα που έχουν υποτροπιάσει υπό τις καθιερωμένες θεραπείες.
mRNA εμβόλια την επόμενη πενταετία
Τέλος, ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι εξελίξεις στον τομέα των θεραπευτικών εμβολίων για τον καρκίνο. Η αποτελεσματικότητα των mRNA εμβολίων στη νόσο COVID, έδωσε ιδιαίτερη ώθηση στην έρευνα που διεξαγόταν όλα τα προηγούμενα χρόνια για τη χρήση mRNA εμβολίων στη θεραπεία του καρκίνου, τονίζει ο κ. Δημόπουλος.
Πλέον μετά από την ανακοίνωση θετικών αποτελεσμάτων ανοσογονικότητας και αποτελεσματικότητας τέτοια mRNA εμβόλια έχουν εισέλθει σε φάσης ΙΙΙ κλινικές δοκιμές και αποτελέσματά τους αναμένονται μέσα στην επόμενη πενταετία.
Πέρα από τα mRNA εμβόλια και άλλες τεχνολογίες θεραπευτικών εμβολίων είναι υπό διερεύνηση. Σε κάθε περίπτωση έχει γίνει όμως κατανοητό ότι τα εμβόλια είναι πιο αποτελεσματικά σε πρώιμα στάδια της νόσου και μάλιστα σε συνδυασμό με ανοσοθεραπευτικά αντισώματα.
Στοχεύουσες θεραπείες
Η δεύτερη κατηγορία φαρμάκων που έχει αλλάξει τη θεραπευτική του καρκίνου είναι οι στοχεύουσες θεραπείες.
Τα φάρμακα αυτά στοχεύουν ειδικά τα καρκινικά κύτταρα με δύο μηχανισμούς και προωθούν την καταστροφή τους.
Ο πρώτος περιλαμβάνει μικρομοριακούς αναστολείς που επεμβαίνουν εκλεκτικά σε μοριακούς μηχανισμούς που έχουν απορρυθμιστεί μόνο στα καρκινικά κύτταρα.
Ο δεύτερος μηχανισμός αφορά αντισώματα που συνδέονται με μόρια που εκφράζονται στην επιφάνεια κυρίως των καρκινικών κυττάρων.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν επιτρέψει τη δημιουργία αντισωμάτων που είτε είναι συνδεδεμένα με χημειοθεραπευτικά φάρμακα (ADCs- Antibody Drug Conjugates) ή προάγουν την προσέγγιση και ενεργοποίηση των Τ-λεμφοκυττάρων (Αμφιειδικά αντισώματα) με συνέπεια την εκλεκτική καταστροφή των καρκινικών κυττάρων. Τα αντισώματα αυτά έχουν δείξει αποτελέσματα και έχουν πάρει εγκρίσεις σε διάφορα νεοπλάσματα. Καθώς όμως, όλο και περισσότεροι ειδικοί στόχοι ανακαλύπτονται στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων είναι αναμενόμενο ότι η χρήση αυτών των αντισωμάτων θα διευρυνθεί.
Ο ρόλος των βιοδεικτών
Η επιτυχημένη εφαρμογή αυτών των θεραπειών είναι βέβαια σε μεγάλο βαθμό εφικτή χάρη στην αναγνώριση συγκεκριμένων βιοδεικτών που καθοδηγούν τις θεραπευτικές επιλογές των Ιατρών. Πρόκειται για χαρακτηριστικά του όγκου που αναγνωρίζονται με σύγχρονες μοριακές τεχνικές και παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την επιλογή και τον βαθμό αποτελεσματικότητας μιας στοχεύουσας θεραπείας.
Για τις περισσότερες νεότερες στοχεύουσες θεραπείες υπάρχουν συνοδευτικές εξετάσεις βιοδεικτών που υποβοηθούν στη λήψη της θεραπευτικής απόφασης για τον ασθενή.
Τα παραπάνω έχουν αλλάξει ριζικά την θεραπευτική του καρκίνου τα τελευταία χρόνια και αυτό είναι πλέον ορατό στην καθημερινή κλινική πρακτική καθώς σημαντικό ποσοστό ασθενών δεν λαμβάνει χημειοθεραπεία, αλλά κάποιας μορφής στοχεύουσα θεραπεία ή ανοσοθεραπεία, τονίζουν οι Καθηγητές του ΕΚΠΑ. Το ποσοστό αυτών των ασθενών, προσθέτουν, αναμένεται σίγουρα να αυξάνεται σταθερά τα επόμενα χρόνια καθώς νέοι θεραπευτικοί στόχοι και νέες ανοσοθεραπευτικές πρακτικές είναι υπό διερεύνηση.