Η επόμενη μεγάλη πανδημία είναι προ των πυλών. Αυτό δεν είναι ένα φανταστικό σενάριο αλλά μια τρομακτική αλήθεια. Είναι ήδη στον ορίζοντα η νόσος Χ και ενδέχεται να είναι πολύ χειρότερη, σκοτώνοντας εκατομμύρια περισσότερους ανθρώπους από την προηγούμενη πανδημία.
Δεν γνωρίζουμε ακόμη με βεβαιότητα ποια μορφή θα πάρει η νόσος Χ, απλώς η άφιξή της, σύμφωνα με τους ειδικούς της παγκόσμιας υγείας, δεν είναι απλώς μια υπόθεση αλλά μια πιθανότητα.
Η αξιοσημείωτη επιτυχία της επιστημονικής προσπάθειας κατά της Covid-19 δείχνει τι μπορεί να επιτευχθεί όταν είμαστε ενωμένοι. Αλλά στην επόμενη πανδημία, πρέπει να είμαστε πολύ καλύτεροι και πολύ πιο γρήγοροι.
Γκ. Μαγιορκίνης: Με πανδημική συνεργασία θα αντιμετωπίσουμε νέους ιούς
Η νόσος Χ απαιτεί στοχευμένη αντιμετώπιση. Για την καταπολέμηση της νόσου Χ – όπως την αποκαλεί δυσοίωνα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας – θα χρειαστούμε για άλλη μια φορά εμβόλια, που θα κατασκευαστούν και θα παραδοθούν σε χρόνο ρεκόρ. Όμως, όπως έχουν τα πράγματα, δεν υπάρχει καμία απολύτως εγγύηση ότι θα συμβεί. Αντίθετα, μπορεί κάλλιστα να κοιτάξουμε την υγιεινομική κρίση της Covid-19, και να καταλάβουμε ότι αυτή ήταν η… εύκολη.
Σήμερα, είναι πολύ εύκολο να ξεχάσουμε ότι οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο ήταν επικίνδυνα απροετοίμαστες για μια παγκόσμια υγιειονομική κρίση. Οι προοπτικές ήταν ζοφερές: οι μολύνσεις και οι θάνατοι αυξάνονταν και τα νοσοκομεία ήταν σε οριακό σημείο. Η πανδημία είχε μειώσει την οικονομική δραστηριότητα περισσότερο από οποιαδήποτε ύφεση.
ΠΟΥ:«Η επόμενη παγκόσμια απειλή υγείας ίσως δεν βρίσκεται πολύ μακριά»
Νόσος Χ: Ο μαζικός εμβολισμός θα έχει αποτέλεσμα;
Ο μαζικός εμβολιασμός ήταν η μόνη αξιόπιστη λύση, αλλά κανένα εμβόλιο για τον κορωνοϊό δεν είχε εγκριθεί ποτέ, πόσο μάλλον για την Covid-19. Ακόμη χειρότερα, το ιστορικό ποσοστό επιτυχίας για οποιαδήποτε νέα εμβόλια ήταν αρκετά περιορισμένο.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι θα μπορούσε ακόμα να μεταλλαχθεί σε νέες παραλλαγές που είναι πιο μολυσματικές και ανθεκτικές. Αυτό σημαίνει ότι σύντομα θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε νέους μεταλλαγμένους ιούς ανθεκτικούς σε όλα τα αντιιικά φάρμακα και εμβόλια που έχουμε καταφέρει να αναπτύξουμε μέχρι στιγμής. Αλλά ακόμη και οι μεταλλαγμένες παραλλαγές του Covid-19 είναι ωχρές σε σύγκριση με τις άλλες ιογενείς απειλές εκεί έξω.
Η πανδημία γρίπης του 1918-1919 σκότωσε τουλάχιστον 50 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, διπλάσιους από αυτούς που σκοτώθηκαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα, θα μπορούσαμε να περιμένουμε έναν παρόμοιο αριθμό θανάτων από έναν από τους πολλούς ιούς που υπάρχουν ήδη.
Το όλο νόημα ενός ιού είναι να αναπαραχθεί όσο το δυνατόν περισσότερες φορές σε όσο το δυνατόν περισσότερους ξενιστές. Έτσι, συνεχώς μεταλλάσσονται και προσκολλώνται σε διαφορετικά ζώα. Στην πραγματικότητα, ορισμένοι από τους πιο επικίνδυνους ιούς – όπως η ευλογιά, η ιλαρά, ο Έμπολα και ο HIV – προήλθαν από ζώα και αργότερα έγιναν εξαιρετικά μεταδοτικοί μεταξύ των ανθρώπων.
Ένα εκατομμύριο άγνωστοι ιοί
Σήμερα, υπάρχουν περισσότεροι ιοί που αναπαράγονται και μεταλλάσσονται έντονα από όλες τις άλλες μορφές ζωής στον πλανήτη μας μαζί. Δεν αποτελούν όλα απειλή για τον άνθρωπο, φυσικά.
Μέχρι στιγμής, οι επιστήμονες γνωρίζουν 25 οικογένειες ιών, καθεμία από τις οποίες περιλαμβάνει εκατοντάδες ή χιλιάδες διαφορετικούς ιούς, οποιοσδήποτε από τους οποίους θα μπορούσε να εξελιχθεί για να προκαλέσει πανδημία.
Ακόμη χειρότερα, εκτιμούν ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άγνωστοι ιοί που μπορεί να είναι σε θέση να μεταπηδήσουν από το ένα είδος στο άλλο, να μεταλλαχθούν δραματικά και να σκοτώσουν εκατομμύρια ανθρώπους.
Γιατί εκπλαγήκαμε όταν η Covid-19 χτύπησε το 2020;
Δεν ήταν σαν να δεχόμασταν επίθεση από το πουθενά. Μάλιστα, οι προειδοποιητικές βολές είχαν ήδη εκτοξευθεί. Οι επιστήμονες γνώριζαν ότι η Covid – ή κάτι παρόμοιο – ήταν πιθανό να φτάσει νωρίτερα παρά αργότερα, επειδή ο ρυθμός των πανδημιών είχε επιταχυνθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Σε αντίθεση με μια επιδημία, η οποία συμβαίνει σε μια μεμονωμένη χώρα ή περιοχή, μια πανδημία εξαπλώνεται σε πολλές χώρες και ακόμη και ηπείρους. Η Covid-19 ήταν στην πραγματικότητα το έβδομο ξέσπασμα μιας πανδημίας από τη χιλιετία. Είχε προηγηθεί:
- η SARS το 2002–4,
- η γρίπη των πτηνών H5N1 το 2004,
- η γρίπη των χοίρων H1N1 το 2009,
- ο MERS το 2012, ο
- Έμπολα το 2014–16 και
- ο Ζίκα το 2015–16.
Αυτό που σταμάτησε αυτά τα κρούσματα να προκαλέσουν παγκόσμιο όλεθρο ήταν συνήθως ένας ή περισσότεροι από αυτούς τους παράγοντες: η κακή μολυσματικότητα (MERS), ένα σχετικά χαμηλό ποσοστό θνησιμότητας (γρίπη των χοίρων) ή μια ταχεία, συντονισμένη διεθνής απόκριση (SARS). Με άλλα λόγια, καλή τύχη και καλή προετοιμασία.
Eris: Βρισκόμαστε στην αρχή ενός νέου κύματος covid-19;
Κατά μία έννοια, σταθήκαμε τυχεροί με τον Covid-19, παρά το γεγονός ότι προκάλεσε 20 εκατομμύρια ή περισσότερους θανάτους σε όλο τον κόσμο. Το θέμα είναι ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που μολύνθηκαν από τον ιό κατάφερε να αναρρώσει. Ο Έμπολα, από την άλλη, έχει ποσοστό θνησιμότητας περίπου 67%. Η γρίπη των πτηνών δεν είναι πολύ πίσω στο 60%. Ακόμη και ο MERS έφτασε το 34%.
Επομένως, σίγουρα δεν μπορούμε να πιστέψουμε ότι η επόμενη πανδημία θα περιοριστεί εύκολα.
Οι πανδημίες αυξάνονται, γιατί;
Φανταστείτε ότι η νόσος Χ είναι τόσο μολυσματική όσο η ιλαρά με το ποσοστό θνησιμότητας του Έμπολα. Κάπου στον κόσμο, επαναλαμβάνεται και αργά ή γρήγορα, κάποιος θα αρχίσει να νιώθει άρρωστος. Η αύξηση των εστιών είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσουμε για να ζούμε στον σύγχρονο κόσμο.
- Πρώτον, συνδέεται όλο και περισσότερο μέσω της παγκοσμιοποίησης.
- Δεύτερον, όλο και περισσότεροι άνθρωποι στριμώχνονται σε πόλεις, όπου συχνά έρχονται σε στενή επαφή με άλλους.
- Και τρίτον, εκατομμύρια στρέμματα φυσικού οικοτόπου καταστρέφονται από τις πυρκαγιές από εμάς κάθε χρόνο. Αυτός ο λόγος είναι ιδιαίτερα σημαντικός, διότι περίπου τα τρία τέταρτα των αναδυόμενων μολυσματικών ασθενειών προέρχονται από ζώα και στη συνέχεια μεταδίδονται από είδος σε είδος μέχρι να μπορέσουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, να μολύνουν τον άνθρωπο.
Μέσω της αποψίλωσης των δασών, των σύγχρονων γεωργικών μεθόδων και της καταστροφής των υγροτόπων, δημιουργούμε τις ιδανικές συνθήκες για να πραγματοποιηθούν τα άλματα αυτών των ειδών.
Τι πρέπει να γίνει λοιπόν;
Το σημαντικότερο είναι ότι πρέπει να κάνουμε τα πρώτα βήματα για την αντιμετώπιση της επόμενης πανδημίας τώρα. Οι πανδημικοί ιοί έχουν πολλά κοινά με τους ιούς λογισμικού, τους οποίους οι περισσότεροι από εμάς παίρνουμε πολύ σοβαρά. Επενδύουμε λοιπόν στο κατάλληλο λογισμικό και το ενημερώνουμε τακτικά στα τηλέφωνα, τα tablet, τους φορητούς υπολογιστές και τους υπολογιστές μας.
Δεν καθόμαστε απλά και ελπίζουμε ότι δεν θα γίνουμε θύματα επίθεσης από ιούς υπολογιστών. Αντίθετα, οι περισσότεροι από εμάς ξοδεύουμε αρκετά χρήματα για να διασφαλίσουμε ότι δεν θα μας συμβεί.
Το 2020, η αγορά της κυβερνοασφάλειας παγκοσμίως αποτιμήθηκε σε κάτι λιγότερο από 170 δισεκατομμύρια δολάρια. με τους τρέχοντες ρυθμούς ανάπτυξης θα φτάσει σχεδόν τα 370 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2028. Αυτό είναι ένα εκπληκτικό χρηματικό ποσό. Ωστόσο, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι είμαστε έτοιμοι να ξοδέψουμε οτιδήποτε είναι εξ αποστάσεως συγκρίσιμο για την προστασία μας από πραγματικούς ιούς – αυτούς που θα μπορούσαν να μας σκοτώσουν.
Ακόμη και ο Covid-19 — ένας πιο ήπιος ιός από τη νόσο Χ — κατάφερε να μας αφήσει με λογαριασμό 16 τρισεκατομμυρίων δολαρίων τόσο για τη χαμένη παραγωγή όσο και για τις δαπάνες δημόσιας υγείας.
Γι’ αυτό πρέπει να ανακαλύψουμε – πριν από την επόμενη πανδημία – διαφορετικά πρωτότυπα εμβόλια για κάθε απειλητική οικογένεια ιών που γνωρίζουμε. Τότε θα έχουμε ένα προβάδισμα, γιατί θα μπορούσαμε να σχεδιάσουμε αυτά τα εμβόλια, στοχεύοντας τα πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της νόσου Χ.
Αδύνατο; Καθόλου!
Ο λόγος για τον οποίο υπήρξε μια τόσο ταχεία παγκόσμια ανταπόκριση στον Covid-19 ήταν επειδή τα πλαίσια είχαν ήδη αναπτυχθεί μια δεκαετία νωρίτερα ως μέρος της (αποτυχημένης) διαδικασίας ανάπτυξης εμβολίων κατά του SARS και του MERS. Έτσι, όταν εμφανίστηκε ο Covid-19, οι επιστήμονες είχαν ήδη ένα πρωτότυπο σχέδιο που θα μπορούσε να τροποποιηθεί για να αντιμετωπίσει τον νέο ιό.
Η ανάπτυξη κατάλληλων εμβολίων σε λιγότερο από ένα χρόνο ήταν κάτι σαν θαύμα. Ωστόσο, ακόμη και αυτή η ταχύτητα θα ήταν ανεπαρκής εάν η επόμενη πανδημία αποδειχτεί πολύ πιο θανατηφόρα από την προηγούμενη.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η νόσος Χ
Καλύτερα εμβόλια για όλους: Επειδή διαφορετικοί τύποι εμβολίων διεγείρουν διαφορετικές ανοσοαποκρίσεις, παρέχουν διαφορετικά επίπεδα προστασίας. Οι κατασκευαστικές ικανότητες ποικίλλουν πάρα πολύ από χώρα σε χώρα και περιοχή. Ορισμένες μορφές εμβολίων μπορεί να είναι κατάλληλες για παραγωγή μεγάλης κλίμακας, ενώ άλλες μπορεί να είναι πιο εύκολο να παραχθούν στον τρίτο κόσμο. Το είδαμε αυτό με τον Covid-19, όπου ήταν λογικό να χρησιμοποιούμε Pfizer-BioNTech και Moderna σε πλουσιότερα έθνη και Oxford-AstraZeneca σε φτωχότερα.
Να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις των σημερινών εμβολίων, τα οποία δεν είναι όλα ανθεκτικά, εύκολα στη μεταφορά ή φθηνά.
Να ενθαρρυνθούν οι ερευνητές να δοκιμάζουν νέες τεχνολογίες και προσεγγίσεις στο σχεδιασμό εμβολίων, που ενδεχομένως θα οδηγήσουν σε πιο αποτελεσματικά και αποδοτικά εμβόλια στο μέλλον.
Να γίνουν επενδύσεις: Τα εμβόλια δεν είναι η μόνη απάντηση, φυσικά. Χρειάζεται επειγόντως να γίνει επένδυση σε συστήματα τελευταίας τεχνολογίας για διεθνή επιτήρηση πιθανών απειλών ιών. Στην ιδανική περίπτωση, η νόσος Χ θα εξουδετερωθεί προτού αρχίσει να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο και να μεταλλάσσεται (κάτι που σίγουρα θα γίνει, αν δεν ελεγχθεί).
Να εξαλειφθεί ο εμβολιαστικός εθνικισμός του 2020: Για να παρέχουμε εμβόλια με χαμηλό κόστος, πρέπει να οικοδομήσουμε ικανότητες παραγωγής βιολογικών εμβολίων σε χώρες από κάθε ήπειρο και να οργανώσουμε ισχυρή εκπαίδευση. Στην ιδανική περίπτωση, οι χώρες που θα επιλεγούν θα ήταν αυτές με χαμηλό πληθυσμό. Γιατί; Διότι θα υπήρχαν λιγότερες πιθανότητες πολιτικών απαιτήσεων να «εμβολιάζουμε πρώτα τους δικούς μας ανθρώπους» αντί να θεραπεύσουμε αυτούς που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Ο εμβολιαστικός εθνικισμός του 2020, ελπίζει κανείς, θα γίνει παρελθόν.
Να υπάρχει ενιαίος φορέας αντιμετώπισης: Το λογικό επόμενο βήμα είναι να υπάρξει ένας ενιαίος παγκόσμιος φορέας υπεύθυνος για την ανταπόκρισή μας στη νόσο Χ. Το προφανές είναι να αναλάβει ο Συνασπισμός για Καινοτομίες Επιδημιολογικής Ετοιμότητας (CEPI), που συνεργάζεται στενά με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Τέλος, όλοι τους θα πρέπει να συμφωνήσουν να υπογράψουν μια Παγκόσμια Συνθήκη Πανδημίας. Αυτό θα επέτρεπε την ανοιχτή ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ επιστημόνων και κλινικών γιατρών και θα έδινε σαφή ευθύνη για την ανάπτυξη και την κατασκευή εμβολίων.
Δεν είναι καιρός για εφησυχασμό. Έχουμε ήδη βιώσει μια σχετικά μη θανατηφόρα πανδημία και οι κυβερνήσεις γνωρίζουν ότι η επόμενη μπορεί να είναι πολύ χειρότερη.
Με πληροφορίες από τη mail.online