Τα εμβόλια έχουν θεραπεύσει αμέτρητες παιδικές ασθένειες και έδωσαν τέλος στην πανδημία της Covid-19. Τώρα, θα μπορούσαν να τεθούν στη διάθεση των επιστημόνων για τη θεραπεία και την πρόληψη της νόσου Αλτσχάιμερ.
Μετά από δεκαετίες αποτυχημένων δοκιμών, αναποτελεσματικών φαρμάκων και δισεκατομμυρίων δολαρίων, μια νέα ομάδα εμβολίων προσφέρει μια αχτίδα ελπίδας για τους σημερινούς και τους μελλοντικούς πάσχοντες από τη νευροεκφυλιστική κατάσταση που πλήττει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.
Ενώ υπήρξαν πρόσφατες ανακαλύψεις με την έγκριση της ενδοφλέβιας θεραπείας Leqembi και του φαρμάκου donanemab που πρόκειται να εγκριθεί σύντομα, οι θεραπείες αυτές απαιτούν πολύωρες εγχύσεις πολλές φορές το μήνα και μπορεί να κοστίζουν έως και 26.000 δολάρια ετησίως. Επιπλέον, τα αποτελέσματα είναι -στην καλύτερη περίπτωση- οριακά, δίνοντας στους ασθενείς μερικούς επιπλέον μήνες υγείας.
Στα εμβόλια το μέλλον της νόσου Αλτσχάιμερ
Την τελευταία δεκαετία, οι ερευνητές έχουν επικεντρώσει την προσοχή τους στα εμβόλια, τα οποία είναι φθηνότερα, πιο προσιτά και έχουν πιο κατάλληλα χρονοδιαγράμματα χορήγησης.
Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν τουλάχιστον έξι κλινικές δοκιμές είτε ολοκληρωμένες είτε σε εξέλιξη που δοκιμάζουν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων για τη θεραπεία και την πρόληψη της νόσου Αλτσχάιμερ. Ενώ δύο εμβόλια έδειξαν πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα και εξετάστηκαν άμεσα από τον FDA για έγκριση, οι ασθενείς πιθανότατα θα πρέπει να περιμένουν μερικά χρόνια για να έχουν πρόσβαση σε αυτά.
Τα περισσότερα από τα νεότερα εμβόλια χρησιμοποιούν ανοσοθεραπεία, αυξάνοντας τη δραστηριότητα των Β κυττάρων -ανοσοκυττάρων που είναι προετοιμασμένα να κυνηγούν και να καταπολεμούν συγκεκριμένους εισβολείς. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι τα εμβόλια θα στρατολογήσουν με επιτυχία τα «μαχητικά» κύτταρα του σώματος για να εντοπίσουν και να καταστρέψουν τις πλάκες αμυλοειδούς και τις συγκεντρώσεις της πρωτεΐνης tau.
Ορισμένα από τα εμβόλια είναι έως και 98% αποτελεσματικές στην πυροδότηση αυτής της «μαχητικής» ανοσολογικής απόκρισης, σύμφωνα με τις μικρές δοκιμές που έχουν διεξαχθεί μέχρι στιγμής. Η Δρ. Reisa Sperling, ερευνήτρια της νόσου Αλτσχάιμερ στο Mass General Brigham στη Βοστώνη, δήλωσε στο Reuters ότι η ανάπτυξη εμβολίων είναι η σωστή κατεύθυνση για την πρόληψη της νόσου.
Vaxxinity: «Πιο προηγμένη» ανοσοθεραπεία
Όταν ακούμε ανοσοθεραπεία, συνήθως σκεφτόμαστε τον καρκίνο, αλλά το εμβόλιο της εταιρείας Vaxxinity, που ονομάζεται UB-311, είναι ένα ενεργό εμβόλιο ανοσοθεραπείας που στοχεύει τη συσσώρευση τοξικών αμυλοειδών στον εγκέφαλο που σχετίζεται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Το εμβόλιο της Vaxxinity για τη νόσο Αλτσχάιμερ έχει ολοκληρώσει τη δοκιμή Φάσης 2, ωστόσο, η εταιρεία δεν μπόρεσε να βρει έναν διεθνή συνεργάτη για να βοηθήσει στη χρηματοδότηση μιας μεγαλύτερης, επιβεβαιωτικής δοκιμής. Τον Μάιο του 2022, η Vaxxinity έλαβε την διαδικασία fast track για το εμβόλιο, το οποίο χαιρετίζει ως την «πιο προηγμένη» ανοσοθεραπεία. Με τη διαδικασία fast track του FDA, επιταχύνεται η διαδικασία αναθεώρησης προκειμένου να κυκλοφορήσουν γρηγορότερα στην αγορά τα πρωτοποριακά φάρμακα.
Δημοσιεύοντας τα αποτελέσματα από τη δοκιμή του εμβολίου τον Αύγουστο του 2023, η Vaxxinity είπε ότι το εμβόλιο αποδείχθηκε ασφαλές και ανεκτό μεταξύ των 43 συμμετεχόντων που είχαν ήπια νόσο Αλτσχάιμερ. Τα δεδομένα έδειξαν ότι υπήρχε ανταπόκριση αντισωμάτων 97%εκατό και οι επιστήμονες είδαν μια τάση επιβράδυνσης της γνωστικής έκπτωσης στα άτομα που έλαβαν το εμβόλιο σε σύγκριση με αυτά που έλαβαν εικονικό φάρμακο.
Οι παρενέργειες του εμβολίου ήταν ήπιες και περιελάμβαναν ερεθισμό, πόνο και οίδημα στο σημείο της ένεσης,. Έξι ασθενείς εμφάνισαν ελαφρά εγκεφαλική αιμορραγία, η οποία είναι μια ανεπιθύμητη ενέργεια που είναι κοινή με τις θεραπείες έγχυσης, αλλά η εταιρεία ανέφερε ακόμη ότι η ασφάλεια του εμβολίου ήταν συγκρίσιμη με αυτή του εικονικού φαρμάκου.
Axon Neuroscience: Θετικά αποτελέσματα δοκιμών και αναζήτηση συνεργάτη για μελλοντικές μελέτες
Όπως το UB-311, το ενεργό ανοσοθεραπευτικό εμβόλιο της Axon Neuroscience ολοκλήρωσε τη δοκιμή Φάσης 2 με θετικά αποτελέσματα, αλλά δεν μπόρεσε να βρει συνεργάτη για να βοηθήσει στην κλινική ανάπτυξη.
Η δοκιμή ήταν μια διετής μελέτη για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας του εμβολίου, το οποίο, ανάλογα με το χρόνο έγκρισης, θα μπορούσε να είναι το πρώτο εμβόλιο με στόχευση tau που προσφέρεται σε ασθενείς. Ενώ η έρευνα για τα εμβόλια κατά των αμυλοειδών υπάρχει εδώ και δεκαετίες, τα εμβόλια που στοχεύουν τις πρωτεΐνες tau είναι αρκετά νέα.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το εμβόλιο επέδειξε εξαιρετική ασφάλεια και «ισχυρή» παραγωγή αντισωμάτων σε άτομα με ήπια νόσο Αλτσχάιμερ. Η εταιρεία ανέφερε ότι δεν υπήρχε διαφορά στις ανεπιθύμητες ενέργειες μεταξύ της ομάδας που έλαβε εικονικό φάρμακο και της ομάδας που έλαβε το εμβόλιο.
Στη δοκιμή 196 ατόμων, η θεραπεία αποδείχθηκε εξαιρετικά αποτελεσματική στην πρόκληση ισχυρής ανοσολογικής απόκρισης, με το 98% των ασθενών να παράγουν αντισώματα κατά της πρωτεΐνης tau. Το εμβόλιο έδειξε ισχυρό σήμα αποτελεσματικότητας, που αποδεικνύεται από σημαντική επιβράδυνση της κλινικής και λειτουργικής έκπτωσης. Η δοκιμή διαπίστωσε ότι το εμβόλιο επιβράδυνε την εξέλιξη της νευροεκφυλιστικής διαδικασίας που παρατηρείται στη νόσο Αλτσχάιμερ σε αυτή που παρατηρείται πιο τυπικά σε υγιείς ανθρώπους.
Janssen/AC Immune: Θα μπορούσε να θεραπεύσει και να αποτρέψει τη νόσο Αλτσχάιμερ
Ένα εμβόλιο από την AC Immune και την Janssen Pharmaceuticals της Johnson & Johnson επιδιώκει επίσης να στοχεύσει την πρωτεΐνη tau. Το εμβόλιο κατά του pTau στοχεύει στη μείωση της εξάπλωσης του tau στον εγκέφαλο ατόμων με νόσο Αλτσχάιμερ.
Μια κλινική δοκιμή Φάσης 1/2 με 57 ασθενείς που έπασχαν από πρώιμη νόσο Αλτσχάιμερ ολοκληρώθηκε μόλις τον Σεπτέμβριο, αλλά τα προκαταρκτικά δεδομένα δείχνουν ότι το εμβόλιο οδηγεί γρήγορα στην ισχυρή και ανθεκτική επαγωγή αντισωμάτων κατά του Tau και είναι γενικά καλά ανεκτό.
Το εμβόλιο δοκιμάστηκε σε τρεις διαφορετικές δόσεις, με πολλαπλές δόσεις που χορηγήθηκαν σε προκαθορισμένους χρόνους σε μια περίοδο 48 εβδομάδων. Ο μέσος όρος ηλικίας των συμμετεχόντων στη δοκιμή ήταν 65 έτη, γεγονός που υποδεικνύει ότι αυτό το εμβόλιο θα μπορούσε να γίνει τόσο θεραπευτικό όσο και προληπτικό μέτρο για τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Η εξαιρετική απόδοση του εμβολίου ανοίγει δυνητικά πολλά υποσχόμενους δρόμους για τη θεραπεία και την πρόληψη της νόσου Αλτσχάιμερ, η οποία θα μπορούσε να προσφέρει σημαντικό κοινωνικό αντίκτυπο.
AC Immune: Έλαβε την ονομασία Fast Track από τον FDA
Ένα δεύτερο εμβόλιο της AC Immune είναι ένα αντι-αμυλοειδές εμβόλιο που έλαβε την ονομασία fast track από τον FDA τον Ιούνιο του 2023. Η εταιρεία διενεργεί επί του παρόντος μια συνεχιζόμενη δοκιμή Φάσης 1/2 που περιλαμβάνει 140 άτομα. Το ενεργό εμβόλιο ανοσοθεραπείας στοχεύει το βήτα αντι-αμυλοειδές και στοχεύει να προκαλέσει την παραγωγή αντισωμάτων. Επί του παρόντος δοκιμάζεται σε έξι δόσεις σε άτομα με ήπια νόσο Αλτσχάιμερ.
Τον Ιανουάριο, η εταιρεία είπε ότι το φάρμακο προκάλεσε μια ανοσολογική απόκριση και δεν υπήρχαν ανησυχίες για την ασφάλεια, αποδεικνύοντας ότι το εμβόλιο ήταν γενικά καλά ανεκτό και οι συμμετέχοντες στη δοκιμή παρήγαγαν μια απόκριση αντισωμάτων μόλις δύο εβδομάδες μετά τη δεύτερη ένεση.
Η μελέτη δοκιμάζει τώρα υψηλότερη δόση του εμβολίου και η δοκιμή θα διαρκέσει έως τον Ιούνιο του 2026. Η εταιρεία δεν έχει ακόμη δημοσιευμένα στοιχεία. Το εμβόλιο έχει ως στόχο να προσφέρει σημαντικά οφέλη στους ασθενείς, τους φροντιστές και τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης όσον αφορά την πιθανή ασφάλεια και ανεκτικότητα, τη δοσολογία χαμηλής συχνότητας, το χαμηλό συνολικό κόστος και τις ανθεκτικές αποκρίσεις.
Alzinova: Παράγει αντισώματα κατά των αμυλοειδών πλακών στον εγκέφαλο
Μια δοκιμή για ένα εμβόλιο που αναπτύσσεται από την Alzinova θα βρίσκεται σε εξέλιξη μέχρι το τέλος του επόμενου έτους, αλλά τα προκαταρκτικά δεδομένα δείχνουν ότι παράγει αντισώματα κατά της αμυλοειδούς πλάκας στον εγκέφαλο.
Το εμβόλιο δοκιμάζεται επί του παρόντος σε μια μελέτη Φάσης 1 διάρκειας 20 εβδομάδων σε 27 άτομα με πρώιμη νόσο Αλτσχάιμερ. Η εταιρεία είπε ότι το εμβόλιό της, ALZ-101, εξουδετερώνει την τοξική συσσώρευση β-αμυλοειδούς, η οποία είναι απαραίτητη για την εμφάνιση και την ανάπτυξη της νόσου Αλτσχάιμερ.
Η μελέτη περιλαμβάνει τρεις ομάδες συμμετεχόντων: Μία λαμβάνει τέσσερις δόσεις εικονικού φαρμάκου, μία λαμβάνει τέσσερις χαμηλές δόσεις του εμβολίου και μία λαμβάνει τέσσερις υψηλές δόσεις του εμβολίου, όλες σε διάστημα 16 εβδομάδων.
Το εμβόλιο φαίνεται να είναι γενικά καλά ανεκτό, αλλά δεν έχουν δημοσιευθεί ακόμη δεδομένα σε δοκιμές σε ανθρώπους. Η δοκιμή ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2021 και εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο του 2024, αλλά η εταιρεία θα μπορούσε να έχει προκαταρκτικά δεδομένα πριν από το τέλος του 2023. Σε ποντίκια, κουνέλια και πρωτεύοντα πλην του ανθρώπου, το εμβόλιο δημιούργησε μια ανοσολογική απόκριση και αποδείχθηκε ότι ήταν κλινικά καλά ανεκτό.
Εθνικά Ινστιτούτα Γήρανσης ΗΠΑ: Δοκιμές σε ανθρώπους τον Φεβρουάριο
Ένα εμβόλιο που χρηματοδοτήθηκε από τα Εθνικά Ινστιτούτα Γήρανσης των ΗΠΑ, το AV-1959D, ξεκίνησε να δοκιμάζεται τον Φεβρουάριο σε άτομα με πρώιμη νόσο Αλτσχάιμερ. Η δοκιμή Φάσης 1 περιλαμβάνει 48 συμμετέχοντες και εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί τον Φεβρουάριο του 2026.
Η δοκιμή θα εξετάσει την ασφάλεια και την ανεκτικότητα του εμβολίου σε τρεις δόσεις σε σύγκριση με εθελοντές που λαμβάνουν θεραπεία εικονικού φαρμάκου. Επειδή η δοκιμή μόλις ξεκίνησε, δεν υπάρχουν πληροφορίες για την ασφάλεια, την ανεκτικότητα ή την αποτελεσματικότητα του εμβολίου στους ανθρώπους.
Ωστόσο, το εμβόλιο με βάση το DNA έδειξε σε μελέτες σε ζώα ότι ήταν ασφαλές και αποτελεσματικό στην πρόληψη της συσσώρευσης αμυλοειδούς και του θανάτου των εγκεφαλικών κυττάρων που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.