«Δυνητικώς καρκινογόνος παράγοντας» αναμένεται να χαρακτηριστεί για πρώτη φορά στις 14 Ιουλίου, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ασπαρτάμη αποκαλύπτει στο oloygeia.gr η καθηγήτρια Θεοδώρα Ψαλτοπούλου.
Έντονη ανησυχία στο καταναλωτικό κοινό και προβληματισμό στην επιστημονική κοινότητα προκάλεσε η γνωστοποίηση ότι η ασπαρτάμη, ένα από τα πιο κοινά παγκοσμίως υποκατάστατα της ζάχαρης, που χρησιμοποιείται σε περισσότερα από 6.000 προϊόντα και ορισμένα φαρμακευτικά προϊόντα, θα ενταχθεί στη λίστα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με τις καρκινογόνες ουσίες.
Τα σενάρια που εξετάζονται, όπως αποκαλύπτει στο oloygeia.gr η Καθηγήτρια Θεραπευτικής –Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, είναι η μείωση των μέγιστων επιτρεπόμενων επιπέδων ασπαρτάμης στα τρόφιμα, η απόσυρση ορισμένων προϊόντων, ενώ η διατήρηση του ίδιου επιπέδου αποδεκτής ημερήσιας πρόσληψης είναι επίσης ένα ενδεχόμενο.
Όλα ξεκίνησαν στις 26 Ιουνίου 2023, όταν ο Διεθνής Οργανισμός Ερευνών για τον Καρκίνο (International Agency for Research on Cancer, IARC) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, γνωστοποίησε ότι στις 14 Ιουλίου θα ανακοινώσει επικαιροποιημένη αξιολόγηση κινδύνου αναφορικά με την ασπαρτάμη, ταυτόχρονα με την αξιολόγηση της Μικτής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τα πρόσθετα τροφίμων (γνωστή ως JECFA).
Η είδηση αυτή έφερε πλήθος αντιδράσεων και ανησυχιών στα μέσα επικοινωνίας και τα κοινωνικά δίκτυα, μετά τη σχετική αναπαραγωγή της από το πρακτορείο Reuters.
Το oloygeia.gr απευθύνθηκε στην Καθηγήτρια Θεραπευτικής –Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, για να μας εξηγήσει τι είναι και που χρησιμοποιείται η ασπαρτάμη, πόσο επικίνδυνη είναι, ποια είναι η αποδεκτή ημερήσια δόση, αν δικαιολογείται ο πανικός που έχει προκληθεί και τι μέλλει γενέσθαι.
Τι είναι η ασπαρτάμη
Η ασπαρτάμη είναι ένα γλυκαντικό χαμηλών θερμίδων και ένα από τα περισσότερο μελετημένα συστατικά στην προσφορά τροφίμων. Χρησιμοποιείται ευρέως ως υποκατάστατο ζάχαρης σε περισσότερα από 6.000 προϊόντα, που περιλαμβάνουν διάφορα τρόφιμα και ποτά (τσίκλες, καραμέλες, προϊόντα δημητριακών, παγωτά, ανθρακούχα αναψυκτικά, μπάρες, μπισκότα χωρίς ζάχαρη, κ.λπ.), καθώς και σε ορισμένα φαρμακευτικά προϊόντα, όπως σιρόπια για το βήχα και οδοντόκρεμες. Έχει αποτελέσει ένα χρήσιμο συμπλήρωμα σε ολοκληρωμένα προγράμματα ισορροπημένης διατροφής, άσκησης και τροποποιήσεων συμπεριφοράς για απώλεια βάρους, τονίζει η κυρία Ψαλτοπούλου.
Ποια είναι η αποδεκτή ημερήσια δόση;
Όπως εξηγεί στο oloygeia.gr η κυρία Ψαλτοπούλου, η ασφάλεια της ασπαρτάμης αξιολογήθηκε το 1981 από τη Μικτή Επιτροπή JECFA, η οποία έκτοτε καθόρισε την αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη (γνωστή ως ADI, acceptable daily intake) της ασπαρτάμης στα 40 χιλιοστογραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών έχει καθορίσει μια αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη για ασπαρτάμη 50 χιλιοστογραμμάρια (mg) ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα.
Η πλειονότητα των ανθρώπων δεν θα φτάσουν σε αυτά τα επίπεδα. Υπολογίζεται ότι ένα άτομο που ζυγίζει 68 κιλά θα υπερέβαινε την αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη εάν κατανάλωνε περισσότερα από 19 κουτιά αναψυκτικού διαίτης κατά μέσο όρο ή περισσότερα από 85 μεμονωμένα πακέτα ασπαρτάμης κάθε μέρα κατά τη διάρκεια της ζωής του.
To 2022, η γαλλική πληθυσμιακή επιδημιολογική μελέτη NutriNet-Santé σε 102.865 ενηλίκους, μετά από διάμεση παρακολούθηση 7,8 ετών, έδειξε σύνδεση υψηλής κατανάλωσης ασπαρτάμης με τον καρκίνο του μαστού και καρκίνους σχετιζόμενους με την παχυσαρκία.
Ασπαρτάμη: «Δυνητικώς καρκινογόνος παράγοντας»
Στα αποτελέσματα αξιολόγησης της 14ης Ιουλίου, αναμένεται μια ταξινόμηση για την ασπαρτάμη ως «δυνητικώς καρκινογόνος παράγοντας» (possibly carcinogenic to humans) γνωστή ως «κατηγορία 2Β» σύμφωνα με την IARC). Ένα κλίμα πανικού δεν βοηθά, καθώς σε ακόμα πιο τεκμηριωμένη κατηγορία (κατηγορία 2Α, «πιθανώς καρκινογόνος παράγοντας», probably carcinogenic to humans) έχουν συμπεριληφθεί η εργασία σε νυχτερινές βάρδιες και η κατανάλωση κόκκινου κρέατος.
Επισημαίνεται ότι οι ταξινομήσεις της IARC αντικατοπτρίζουν την ισχύ των επιστημονικών στοιχείων (της επιστημονικής τεκμηρίωσης) σχετικά με το εάν ένας παράγοντας μπορεί να προκαλέσει καρκίνο στους ανθρώπους, αλλά δεν υποδεικνύουν την πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου σε δεδομένο επίπεδο ή οδό έκθεσης.
Σε συνέχεια των ανωτέρω, έχουν αναδυθεί σενάρια, όπως η μείωση των μέγιστων επιτρεπόμενων επιπέδων ασπαρτάμης στα τρόφιμα, η απόσυρση ορισμένων προϊόντων, ενώ η διατήρηση του ίδιου επιπέδου αποδεκτής ημερήσιας πρόσληψης είναι επίσης ένα ενδεχόμενο, εξηγεί η κυρία Ψαλτοπούλου. Περισσότερο από ποτέ, φαίνεται επίκαιρη η θεώρηση του ιατρού, αλχημιστή και φιλοσόφου Παράκελσου (1493-1541) ότι «η δοσολογία, από μόνη της, κάνει μια ουσία δηλητήριο ή όχι», καταλήγει η Καθηγήτρια Θεοδώρα Ψαλτοπούλου.