Μπορούν τα κατοικίδια να κατανοήσουν πραγματικά την ανθρώπινη γλώσσα ή απλώς ανταποκρίνονται στην εκπαίδευση και τα μοτίβα; Τι αναφέρουν οι ειδικοί για αυτό;
Τρίχες σκύλου: Πώς τις αφαιρούμε από τα ρούχα με γρήγορο τρόπο
Κατοικίδια: Κατανοούν την ανθρώπινη γλώσσα;
Τα κατοικίδια δεν είναι μόνο υπέροχοι σύντροφοι, αλλά μπορούν να έχουν θετική επίδραση και στην υγεία μας. Έρευνες δείχνουν ότι η αλληλεπίδραση με ένα κατοικίδιο μπορεί να μειώσει το άγχος, να ρίξει την αρτηριακή πίεση και να βελτιώσει τη διάθεση. Η παρουσία ενός ζώου συντροφιάς μπορεί να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα, ενώ το χάιδεμα ή το παιχνίδι με ένα κατοικίδιο αυξάνει την παραγωγή ορμονών που σχετίζονται με την ευεξία, όπως η ωκυτοκίνη και η σεροτονίνη.
Επιπλέον, τα κατοικίδια ενθαρρύνουν τη σωματική δραστηριότητα, ιδιαίτερα στην περίπτωση των σκύλων, καθώς οι τακτικές βόλτες συμβάλλουν στην καλύτερη φυσική κατάσταση.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν διάφορες έρευνες για τα ζώα συντροφιάς ώστε να δοθεί μια απάντηση στο αν καταλαβαίνουν όσα τους λέμε. Υπάρχουν πολλά διάσημα παραδείγματα ζώων που φαίνεται να καταλαβαίνουν την ανθρώπινη γλώσσα. Αλλά υπάρχει κάποια πραγματική επιστημονική βάση πίσω από αυτά;
Απίστευτο : Σκύλος βλέπει τηλεόραση και θέλει να φροντίσει τα νεογέννητα (video)
Το παράδειγμα του διάσημου αλόγου που έλυνε μαθηματικά προβλήματα
Στις αρχές του 20ού αιώνα, ένα διάσημο άλογο με το όνομα Clever Hans περιόδευε στη Γερμανία. Το άλογο εντυπωσίαζε το κοινό καθώς ο εκπαιδευτής του παρουσίαζε την υποτιθέμενη ικανότητα του ζώου να καταλαβαίνει Γερμανικά, να λέει την ώρα και ακόμα και να λύνει μαθηματικά προβλήματα.
Αλλά όταν μια ανεξάρτητη ομάδα ερεύνησε την υπόθεση του Clever Hans, κατέληξαν ότι η επίδειξη ήταν απάτη. Αποδείχθηκε ότι το άλογο απλώς ανταποκρινόταν σε ασυνείδητα σωματικά σήματα από τον εκπαιδευτή του και δεν καταλάβαινε πραγματικά την ανθρώπινη γλώσσα ή δεν μπορούσε να επιτελέσει μαθηματικά επιτεύγματα.
Σήμερα, οι ερευνητές εξακολουθούν να δοκιμάζουν τα όρια της ικανότητας των ζώων να κατανοούν τους ανθρώπους, αλλά παραδείγματα όπως ο Clever Hans δείχνουν πόσο δύσκολη μπορεί να είναι αυτή η προσπάθεια. Οπότε, ξέρουμε αν κάποια ζώα μπορούν πραγματικά να καταλάβουν την ανθρώπινη γλώσσα;
Μελέτες για τη γλώσσα των ζώων
Οι μελέτες για τη γλώσσα των ζώων με πρωτεύοντα θηλαστικά, πουλιά, δελφίνια και άλλα ζώα γνώρισαν άνθηση τη δεκαετία του 1960 και του 1970, αλλά οι σκεπτικιστές άρχισαν να επικρίνουν αυτήν την έρευνα, λέγοντας ότι τα ζώα απλώς μιμούνταν τους εκπαιδευτές τους όπως ο Clever Hans. Παρόλο που πολλά ζώα είναι ικανά να εντοπίζουν ενδείξεις από τα συμφραζόμενα, όπως η γλώσσα του σώματος και ο τόνος της φωνής, είναι λιγότερο σαφές αν καταλαβαίνουν τη σημασία των λέξεων ή πιο σύνθετα χαρακτηριστικά της γλώσσας όπως η γραμματική.
Ωστόσο, η σημερινή έρευνα αρχίζει να δείχνει, σύμφωνα με το LiveScience, ότι με εκπαίδευση κάποια ζώα ίσως κατανοούν ορισμένα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης γλώσσας, όπως τον ήχο και τη σημασία συγκεκριμένων λέξεων.
«Οι άνθρωποι είναι μοναδικοί με πολλούς τρόπους και σίγουρα η γλώσσα είναι κάτι μοναδικό στους ανθρώπους», δήλωσε ο Simon W. Townsend, καθηγητής εξελικτικής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, στο Live Science.
«Αλλά νομίζω ότι όλο και περισσότερο, διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν πραγματικά αρκετές ομοιότητες μεταξύ των συστημάτων επικοινωνίας των ζώων και των ανθρώπων».
Μήπως είναι η γάτα σας ψυχοπαθής; Ερευνητές ανακάλυψαν το τεστ που το αποκαλύπτει
Μπορούν όλα τα πρωτεύοντα θηλαστικά να μάθουν την ανθρώπινη γλώσσα;
Ένα από τα πιο διάσημα πειράματα γλώσσας με ζώα αφορά την Koko, ένα θηλυκό γορίλα (western lowland gorilla) που έμαθε μια τροποποιημένη Αμερικανική Νοηματική Γλώσσα (ASL). Η Koko, που πέθανε το 2018, μπορούσε να χρησιμοποιήσει περίπου 1.000 νοήματα και να ανταποκρίνεται σε πάνω από 2.000 λέξεις στα Αγγλικά.
Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποίησαν ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην εκμάθηση ορισμένων τροποποιημένων νοημάτων και στην πλήρη γνώση της ASL, και η Koko δεν πλησίασε ποτέ τη «ρευστότητα» στη νοηματική γλώσσα. Οι επικριτές επίσης επισήμαναν ότι η Koko κάποιες φορές έκανε ακατανόητους συνδυασμούς νοημάτων και ότι οι εκπαιδευτές της βασίζονταν στις δικές τους ερμηνείες για να δώσουν νόημα στις κινήσεις της.
Σύμφωνα με τον συγκριτικό ψυχολόγο και γλωσσολόγο Michael Tomasello, ο τίτλος των πιο εξελιγμένων γλωσσικών ικανοτήτων σε πρωτεύοντα πηγαίνει στον Kanzi, έναν αρσενικό bonobo (Pan paniscus) που έζησε από το 1980 έως το 2025. Ο Kanzi επικοινωνούσε μέσω ενός lexigram board, δηλαδή ενός πληκτρολογίου με περίπου 200 αυθαίρετα σύμβολα που αντιστοιχούσαν σε αντικείμενα του περιβάλλοντός του.
Ο Townsend, ο οποίος είχε συνεργαστεί με τον Kanzi, αναφέρει ότι ο bonobo κατανοούσε καλά τα σύμβολα στο lexigram board και μπορούσε να τα χρησιμοποιήσει για να επικοινωνήσει με τους εκπαιδευτές του. Ο Kanzi χρησιμοποιούσε σύμβολα για ονόματα ανθρώπων, κοινά αντικείμενα, ενέργειες και τοποθεσίες και είχε ηχητικά σήματα για το «ναι» και το «όχι».
Μέχρι στιγμής, μελέτες έχουν δείξει ότι ο Kanzi μπορούσε να τοποθετεί τα σύμβολα με σειρά καλύτερη από την τυχαία επιλογή, αλλά ορισμένοι επικριτές αμφισβητούν την ικανότητα του bonobo στη γραμματική.
Σε μια μελέτη του 1993, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν ο bonobo άκουγε εντελώς νέες προτάσεις και μπορούσε να εκτελέσει το ζητούμενο περίπου 3 στις 4 φορές, καλύτερα από ένα παιδί 2,5 ετών.
Μπορούν τα σκυλιά να καταλάβουν τους ανθρώπους;
Τα περισσότερα ζώα δεν έχουν έναν εγγενή εξελικτικό λόγο για να ενδιαφέρονται για την ανθρώπινη γλώσσα. Όμως τα σκυλιά, που ζουν δίπλα στους ανθρώπους για τουλάχιστον 14.000 χρόνια, έχουν έναν ιδιαίτερο λόγο να ακούν τους ιδιοκτήτες τους και να ανταποκρίνονται σωστά.
Τα σκυλιά είναι πολύ ευαίσθητα σε συγκεκριμένους ήχους και τόνους φωνής που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να επικοινωνούν. Στην πραγματικότητα, δείχνουν ενδιαφέρον για τις ανθρώπινες φωνές και χειρονομίες ήδη από 8 εβδομάδων. Είναι τόσο εξοικειωμένα με τις ανθρώπινες φωνές, που μπορούν να καταλάβουν πότε ο λόγος έχει παραμορφωθεί και έρευνες στη νευροεπιστήμη δείχνουν ότι τα σκυλιά ενδέχεται να έχουν νοητικές αναπαραστάσεις λέξεων, υποδηλώνοντας μια πιο βαθιά κατανόηση της γλώσσας, παρόμοια με των ανθρώπων.
Ορισμένα χαρισματικά σκυλιά ίσως καταλαβαίνουν ακόμη και βασική γραμματική. Ένα από αυτά ήταν η Chaser, ένα εκπαιδευμένο border collie, γνωστό ως «το εξυπνότερο σκυλί στον κόσμο», που έμαθε πάνω από 1.000 λέξεις. Σύμφωνα με μελέτη του 2011, μπορούσε να ξεχωρίσει εντολές δείχνοντας βασική κατανόηση της σύνταξης.
Ο Federico Rossano, αναπληρωτής καθηγητής γνωστικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο, χρησιμοποιεί πίνακες με κουμπιά, μια σειρά από κουμπιά που παίζουν ηχογραφημένες λέξεις όταν πατιούνται, για να ερευνήσει τις γλωσσικές δυνατότητες των τετράποδων φίλων μας.
Το 2024, ο Rossano έδειξε ότι τα σκυλιά ανταποκρίνονται στους πραγματικούς ήχους των λέξεων και όχι απλώς στο πλαίσιο, όπως το να βλέπουν τον ιδιοκτήτη τους να βάζει παπούτσια ενώ λέει πως είναι ώρα να βγουν έξω. Σε μια μελέτη με 59 σκύλους, τα ζώα άκουγαν έναν ερευνητή να πατά κουμπιά με λέξεις που σχετίζονταν με το «έξω», το «παιχνίδι» και το «φαγητό», καθώς και μια ανοηματική λέξη ως σύγκριση. Ο ερευνητής φορούσε ακουστικά ώστε οι αντιδράσεις και η γλώσσα του σώματος να μην επηρεάζουν τις αντιδράσεις των σκύλων.
Ακόμα και χωρίς αυτές τις ενδείξεις από τα συμφραζόμενα, η ομάδα διαπίστωσε ότι όταν τα σκυλιά άκουγαν τις ηχογραφήσεις που σχετίζονταν με το «έξω» ή το «παιχνίδι», άρχιζαν να εμφανίζουν αντίστοιχες συμπεριφορές, όπως το να τρέχουν προς την πόρτα ή να πιάνουν ένα παιχνίδι.
Η έρευνα αποτελεί ένα ενθαρρυντικό βήμα προς την κατεύθυνση του να δείξουμε ότι τα σκυλιά μπορούν να κατανοήσουν την ανθρώπινη ομιλία ακόμα και χωρίς τις συνοδευτικές ενδείξεις του πλαισίου. Ωστόσο, άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι τα σκυλιά δεν μπορούν να ξεχωρίσουν λέξεις που διαφέρουν μόνο κατά έναν ήχο, όπως το «sit» και το «set», πράγμα που δείχνει ότι ίσως υπάρχει ένα όριο στο πόσο μπορούν να κατανοήσουν.
Όπως και άλλοι ερευνητές στη γλώσσα των ζώων, ο Rossano έχει ακόμα πολλά ερωτήματα. Αυτή την περίοδο ερευνά αν τα σκυλιά χρησιμοποιούν τα κουμπιά για να αναφερθούν σε ανθρώπους ή αντικείμενα που δεν είναι παρόντα και αν συνδυάζουν κουμπιά για να αναφερθούν σε πράγματα που δεν ξέρουν το όνομά τους. Tα δύο αυτά επιτεύγματα θα υποδήλωναν πιο σύνθετες γνωστικές διεργασίες.
Το κοινό λάθος στο μπολ του σκύλου που μπορεί να αρρωστήσει τον ιδιοκτήτη
Ο Federico παραδέχεται ότι ξεκίνησε την έρευνα με κάποια σκεπτικισμό, αλλά η άποψή του για τις γλωσσικές ικανότητες των σκύλων έχει αλλάξει «100%» από τότε.
«Ίσως υπάρχει περισσότερος νους εκεί απ’ ό,τι τους αναγνωρίζουμε», κατέληξε.