Οι νευροεπιστήμονες έχουν εντοπίσει τις περιοχές του εγκεφάλου όπου αποθηκεύονται οι αναμνήσεις. Θα μπορούσε να μας επιτρέψει να ανακτήσουμε τις αναμνήσεις από κάποιον που έχει πεθάνει;
Όταν πεθαίνει ένα αγαπημένο μας πρόσωπο, αφήνει πίσω του προσωπικά αντικείμενα, αλλά τι συμβαίνει με όλες τις εμπειρίες της ζωής του; Θα μπορούσαμε ποτέ να ανακτήσουμε τις αναμνήσεις από τον εγκέφαλο ενός ανθρώπου που έχει πεθάνει; Η ανάκτηση ορισμένων τμημάτων αναμνήσεων μπορεί να είναι εφικτή, αλλά πιθανότατα θα είναι τεχνικά απαιτητική, δήλωσε ο Don Arnold, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, σύμφωνα με το Live Science.
Με την τρέχουσα τεχνολογία, η διαδικασία ανάκτησης αναμνήσεων θα μπορούσε να έχει ως εξής: Πρώτα, εντοπίζεται το σύνολο των εγκεφαλικών κυττάρων ή νευρώνων που έχουν κωδικοποιήσει μια συγκεκριμένη ανάμνηση και αναλύεται πώς αυτά συνδέονται μεταξύ τους. Στη συνέχεια, ενεργοποιούνται αυτοί οι νευρώνες για να δημιουργηθεί ένα περίπου νευρωνικό δίκτυο, ένας αλγόριθμος μηχανικής μάθησης που μιμείται τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου.
Εγκέφαλος: «Είμαι νευροεπιστήμονας – Η συνήθεια των 10 λεπτών που προστατεύει το μυαλό»
Η σχέση ανάμεσα στον ιππόκαμπο και τις αναμνήσεις
«Οι αναμνήσεις κωδικοποιούνται από ομάδες νευρώνων», δήλωσε ο Arnold. Οι βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες αναμνήσεις σχηματίζονται στον ιππόκαμπο. Άλλα μέρη του εγκεφάλου αποθηκεύουν διαφορετικές πτυχές μιας ανάμνησης, όπως τα συναισθήματα και οι αισθητηριακές λεπτομέρειες, σύμφωνα με την Cleveland Clinic.
Τι είναι οι εγχαράξεις (engrams);
Οι ομάδες νευρώνων που συνδέονται με μια μεμονωμένη ανάμνηση αφήνουν ένα φυσικό ίχνος στον εγκέφαλο που ονομάζεται εγχάραξη (engram), ανέφερε ο Arnold. Οι νευροεπιστήμονες έχουν εντοπίσει εγχαράξεις στους ιππόκαμπους εγκεφάλων ποντικών. Για παράδειγμα, σε μια μελέτη του 2012 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, οι ερευνητές εντόπισαν τα συγκεκριμένα εγκεφαλικά κύτταρα που συνδέονταν με μια ανάμνηση εμπειρίας που προκαλούσε φόβο.
«Αν οι επιστήμονες είχαν ένα πλήρες μοντέλο του ανθρώπινου εγκεφάλου (κάτι που προς το παρόν δεν υπάρχει), θα μπορούσαν θεωρητικά να εντοπίσουν τη θέση της ανάμνησης που θέλουν να ανακτήσουν», δήλωσε ο Arnold. Ωστόσο, οι ανθρώπινες αναμνήσεις μπορεί να είναι σύνθετες, ιδιαίτερα οι μακροπρόθεσμες που μπορεί να συνδέονται με τοποθεσίες, σχέσεις ή δεξιότητες, σύμφωνα με την Cleveland Clinic.
Η ανάκτηση αναμνήσεων από τον εγκέφαλο ενός νεκρού ανθρώπου περιπλέκεται περαιτέρω, επειδή τα διακριτά τμήματα μιας ανάμνησης είναι διασκορπισμένα σε διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου. Για παράδειγμα, οι αισθητηριακές λεπτομέρειες που μπορεί να αποθηκεύονται στον βρεγματικό λοβό και τον αισθητηριακό φλοιό.
«Οι νευρώνες μέσα σε μια συγκεκριμένη εγχάραξη συνδέονται μέσω συνάψεων, των χώρων μεταξύ των νευρώνων όπου ταξιδεύουν ηλεκτροχημικά σήματα», σύμφωνα με την National Library of Medicine. Όταν μια ανάμνηση ενεργοποιείται, προκαλεί μια αλυσίδα πυροδοτήσεων συναπτικών συνδέσεων μεταξύ αυτών των ομάδων, οι οποίες μπορεί να βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου.
3 συμπληρώματα που προκαλούν νευρολογικές βλάβες – «Καταστρέφουν» τον εγκέφαλο
Αρχικά, οι νευρώνες που ήταν ενεργοί κατά τη διάρκεια του αρχικού γεγονότος σχηματίζουν μια εγχάραξη. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι αναμνήσεις μετακινούνται σε διαφορετικές θέσεις καθώς εδραιώνονται στον εγκέφαλο, ανέφερε ο Arnold σύμφωνα με το Live Science. «Υπάρχει μια αλληλουχία νευρώνων που κωδικοποιούν αυτά τα διαφορετικά στοιχεία, και καθένας από αυτούς συνδέεται μέσα σε αυτή την εγχάραξη», είπε.
Η απλή αφαίρεση των κυττάρων που σχηματίζουν την εγχάραξη δεν θα ήταν μια καλή μέθοδος ανάκτησης. «Η εγχάραξη δεν είναι πραγματικά η ανάμνηση — είναι απλώς το σημείο όπου αποθηκεύεται η ανάμνηση», δήλωσε ο Arnold. Έτσι, ακόμα κι αν βρείτε την εγχάραξη, είτε μέσω μοντελοποίησης είτε πειράματος σε κάποιον εν ζωή (κάτι που είναι απίθανο), θα ήταν δύσκολο να αναδημιουργηθεί το αρχικό γεγονός όπως το βίωσε το νεκρό άτομο.
«Η μνήμη είναι πολύ ανακατασκευαστική, πράγμα που σημαίνει ότι θυμόμαστε αποσπάσματα από ένα γεγονός, αλλά δεν έχουμε πραγματικά ολόκληρο το γεγονός», δήλωσε ο Charan Ranganath, διευθυντής του προγράμματος Μνήμης και Πλαστικότητας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Davis.
Είναι ένας οικονομικός τρόπος σχηματισμού αναμνήσεων, είπε, επειδή «ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί στοιχεία που ήδη γνωρίζει για να συμπληρώσει τα κενά και δεν χρειάζεται να δημιουργήσει μια νέα “καταγραφή” για κάθε μέρος της εμπειρίας». Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να θυμάται ότι έφαγε σοκολατένιο κέικ και έπαιξε κυνηγητό στο πέμπτο του πάρτι γενεθλίων. Αλλά δεν θυμάται άλλες λεπτομέρειες, όπως ποιοι φίλοι παρευρέθηκαν ή αν έβρεχε. Ωστόσο, διατηρεί τη γενική ανάμνηση της εμπειρίας αυτής.
Το καλύτερο μοντέλο νευρωνικού δικτύου θα απαιτούσε δια βίου εγκεφαλικές σάρωσεις ενός ατόμου, όπου θα θυμόταν επανειλημμένα γεγονότα, δήλωσε ο Ranganath. «Στη συνέχεια, ίσως, θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε το νευρωνικό δίκτυο για να αναδημιουργήσετε μια συγκεκριμένη ανάμνηση αφού πεθάνει κάποιος».
Είναι οι αναμνήσεις μια δυναμική διαδικασία;
Ωστόσο, αυτό προϋποθέτει ότι οι αναμνήσεις είναι μια στατική κατάσταση, όπως ένα αρχείο σε σκληρό δίσκο που αναπαράγει μια σειρά γεγονότων. Αντίθετα, «η μνήμη είναι δυναμική», πρόσθεσε ο Ranganath. «Εμείς εμπλουτίζουμε τις αναμνήσεις μας με κάθε είδους σημασία και προοπτική με έναν τρόπο που δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα το γεγονός», είπε.
«Δεν αναπαράγουμε το παρελθόν, απλώς φανταζόμαστε πώς θα μπορούσε να ήταν». Όλα αυτά, πρόσθεσε, αποτελούν μια προσπάθεια κατανόησης των εμπειριών μας ως κάτι περισσότερο από μια απλή σειρά γεγονότων. Έτσι, προς το παρόν, τουλάχιστον, «οι αναμνήσεις μιας ζωής πεθαίνουν μαζί με το άτομο που τις έζησε».
Πηγές: LiveScience, Nature, NIH