Ο χρόνος κυλά σε μια συνεχή ροή -ωστόσο οι αναμνήσεις μας χωρίζονται σε ξεχωριστά επεισόδια, τα οποία γίνονται μέρος της προσωπικής μας ιστορίας. Το πώς τα συναισθήματα διαμορφώνουν τη διαδικασία σχηματισμού μνήμης είναι ένα μυστήριο που η επιστήμη μόλις πρόσφατα άρχισε να ξετυλίγει.
Η τελευταία ένδειξη προέρχεται από ψυχολόγους του UCLA, οι οποίοι ανακάλυψαν ότι τα κυμαινόμενα συναισθήματα που προκαλούνται από τη μουσική βοηθούν στη δημιουργία ξεχωριστών και ανθεκτικών αναμνήσεων.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Nature Communications, χρησιμοποίησε μουσική για να χειραγωγήσει τα συναισθήματα των εθελοντών που εκτελούσαν απλές εργασίες σε έναν υπολογιστή. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η δυναμική των συναισθημάτων των ανθρώπων διαμόρφωσε τις κατά τα άλλα ουδέτερες εμπειρίες σε αξιομνημόνευτα γεγονότα.
«Οι αλλαγές στα συναισθήματα που προκαλούνται από τη μουσική δημιούργησαν όρια μεταξύ των επεισοδίων που διευκόλυνε τους ανθρώπους να θυμούνται τι είχαν δει και πότε», είπε ο κύριος συγγραφέας Mason McClay, διδακτορικός φοιτητής ψυχολογίας στο UCLA. «Πιστεύουμε ότι αυτό το εύρημα έχει μεγάλες θεραπευτικές υποσχέσεις για τη βοήθεια ατόμων με PTSD και κατάθλιψη».
Πώς λειτουργεί η μνήμη και οι αναμνήσεις μας
Καθώς ο χρόνος ξετυλίγεται, οι άνθρωποι πρέπει να ομαδοποιούν πληροφορίες, καθώς υπάρχουν πάρα πολλά να θυμούνται (και όχι όλα χρήσιμα). Δύο διαδικασίες φαίνεται να εμπλέκονται στη μετατροπή των εμπειριών σε αναμνήσεις με την πάροδο του χρόνου: Η πρώτη ενσωματώνει τις αναμνήσεις μας, συμπιέζοντας και συνδέοντάς τις σε εξατομικευμένα επεισόδια. Η άλλη διευρύνεται και διαχωρίζει κάθε ανάμνηση καθώς η εμπειρία υποχωρεί στο παρελθόν.
Υπάρχει μια συνεχής διελκυστίνδα μεταξύ της ενσωμάτωσης αναμνήσεων και του διαχωρισμού τους, και αυτή η ώθηση και το ανάσυρση είναι που βοηθά στο σχηματισμό ξεχωριστών αναμνήσεων. Αυτή η ευέλικτη διαδικασία βοηθά ένα άτομο να κατανοήσει και να βρει νόημα στις εμπειρίες του, καθώς και να διατηρήσει πληροφορίες.
«Είναι σαν να βάζεις αντικείμενα σε κουτιά για μακροχρόνια αποθήκευση», είπε ο συγγραφέας David Clewett, επίκουρος καθηγητής ψυχολογίας στο UCLA. «Όταν χρειάζεται να ανακτήσουμε μια πληροφορία, ανοίγουμε το κουτί που την περιέχει. Αυτό που δείχνει αυτή η έρευνα είναι ότι τα συναισθήματα φαίνεται να είναι ένα αποτελεσματικό πλαίσιο για να κάνουμε αυτού του είδους την οργάνωση και να κάνουμε τις αναμνήσεις πιο προσιτές».
Πώς διεξήχθη για την επιρροή της μουσικής στη μνήμη και τα συναισθήματα
Για την έρευνα, οι επιστήμονες προσέλαβαν συνθέτες για να δημιουργήσουν μουσική ειδικά σχεδιασμένη για να προκαλεί συναισθήματα χαράς, ανησυχίας, λύπης ή ηρεμίας ποικίλης έντασης. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη άκουγαν τη μουσική ενώ φαντάζονταν μια αφήγηση που συνόδευε μια σειρά από ουδέτερες εικόνες στην οθόνη του υπολογιστή, όπως μια φέτα καρπούζι, ένα πορτοφόλι ή μια μπάλα ποδοσφαίρου. Χρησιμοποίησαν επίσης το ποντίκι του υπολογιστή για να παρακολουθούν τις αλλαγές στα συναισθήματά τους σε ένα νέο εργαλείο που αναπτύχθηκε για την παρακολούθηση των συναισθηματικών αντιδράσεων στη μουσική.
Στη συνέχεια, αφού εκτέλεσαν μια εργασία που είχε σκοπό να τους αποσπάσει την προσοχή, στους συμμετέχοντες έδειξαν ξανά ζεύγη εικόνων με τυχαία σειρά. Για κάθε ζευγάρι, ρωτήθηκαν ποια εικόνα είχαν δει πρώτη και μετά με πόση χρονική διαφορά ένιωσαν ότι είχαν δει τα δύο αντικείμενα. Οι συμμετέχοντες θυμήθηκαν ότι ζεύγη αντικειμένων που είχαν δει αμέσως πριν και μετά από μια αλλαγή της συναισθηματικής κατάστασης -υψηλής, χαμηλής ή μέτριας έντασης- είχαν εμφανιστεί πιο μακριά χρονικά σε σύγκριση με εικόνες που δεν κάλυπταν κάποια συναισθηματική αλλαγή.
Οι συμμετέχοντες είχαν επίσης χειρότερη μνήμη για τη σειρά των αντικειμένων που κάλυπταν συναισθηματικές αλλαγές σε σύγκριση με αντικείμενα που είχαν δει ενώ βρίσκονταν σε πιο σταθερή συναισθηματική κατάσταση. Αυτά τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι μια αλλαγή στο συναίσθημα που προέκυψε από την ακρόαση μουσικής διώχνει τις νέες αναμνήσεις.
Τι συμπέραναν οι επιστήμονες
«Αυτό μας λέει ότι έντονες στιγμές συναισθηματικής αλλαγής και σασπένς, όπως οι μουσικές φράσεις στο “Bohemian Rhapsody” των Queen, θα μπορούσαμε να τις ανακαλούμε ως ότι διήρκεσαν περισσότερο από λιγότερο συναισθηματικές εμπειρίες παρόμοιας διάρκειας», είπε ο Δρ. McClay και πρόσθεσε: «Μουσικοί και συνθέτες που συνδυάζουν συναισθηματικά γεγονότα για να πουν μια ιστορία μπορεί να εμποτίζουν τις αναμνήσεις μας με μια πλούσια χρονική δομή και μεγαλύτερη αίσθηση του χρόνου».
Η κατεύθυνση της αλλαγής στο συναίσθημα είχε επίσης σημασία. Η ενσωμάτωση της μνήμης ήταν η καλύτερη -δηλαδή, οι αναμνήσεις των διαδοχικών στοιχείων ήταν πιο κοντά μεταξύ τους με την πάροδο του χρόνου και οι συμμετέχοντες ήταν καλύτεροι στο να ανακαλούν την ανάκλησή τους- όταν η στροφή ήταν προς πιο θετικά συναισθήματα. Από την άλλη πλευρά, μια στροφή προς πιο αρνητικά συναισθήματα (από πιο ήρεμα σε πιο λυπημένα, για παράδειγμα) έτεινε να διαχωρίζει και να διευρύνει τη νοητική απόσταση μεταξύ των νέων αναμνήσεων.
Οι συμμετέχοντες ερωτήθηκαν επίσης την επόμενη μέρα για να αξιολογήσουν τη μακροπρόθεσμη μνήμη τους και έδειξαν καλύτερη μνήμη για αντικείμενα και στιγμές που άλλαζαν τα συναισθήματά τους, ειδικά εάν βίωναν έντονα θετικά συναισθήματα. Αυτό υποδηλώνει ότι το να νιώθεις πιο θετικοί και γεμάτοι ενέργεια μπορεί να συνδυάζει διαφορετικά στοιχεία μιας εμπειρίας στη μνήμη.
Χρησιμότητα της μουσικής ως τεχνικής παρέμβασης
Οι ειδικοί τονίζουν τη χρησιμότητα της μουσικής ως τεχνικής παρέμβασης. «Οι περισσότερες μουσικές θεραπείες για διαταραχές βασίζονται στο γεγονός ότι η ακρόαση μουσικής μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς να χαλαρώσουν ή να αισθανθούν απόλαυση, γεγονός που μειώνει τα αρνητικά συναισθηματικά συμπτώματα», ανέφεραν χαρακτηριστικά.
Τα οφέλη της ακρόασης μουσικής σε αυτές τις περιπτώσεις είναι επομένως δευτερεύοντα και έμμεσα. Εδώ, οι επιστήμονες έναν πιθανό μηχανισμό με τον οποίο η συναισθηματικά δυναμική μουσική θα μπορούσε να αντιμετωπίσει άμεσα τα προβλήματα μνήμης που χαρακτηρίζουν τέτοιες διαταραχές.
Ο Δρ. Clewett είπε ότι αυτά τα ευρήματα θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να επανενσωματώσουν τις αναμνήσεις που έχουν προκαλέσει διαταραχή μετατραυματικού στρες.
«Εάν οι τραυματικές αναμνήσεις δεν αποθηκευτούν σωστά, το περιεχόμενό τους θα “χυθεί όταν ανοίξει η πόρτα της ντουλάπας”, συχνά χωρίς προειδοποίηση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα συνηθισμένα γεγονότα, όπως τα πυροτεχνήματα, μπορούν να προκαλέσουν αναδρομές τραυματικών εμπειριών, όπως η επιβίωση από βομβιστική επίθεση ή πυροβολισμό», σημείωσε ο ειδικός και κατέληξε:
«Πιστεύουμε ότι μπορούμε να αναπτύξουμε θετικά συναισθήματα, πιθανώς χρησιμοποιώντας μουσική, για να βοηθήσουμε τα άτομα με PTSD να βάλουν αυτήν την αρχική μνήμη σε ένα κουτί και να την επανενσωματώσουν, ώστε τα αρνητικά συναισθήματα να μην διαχυθούν στην καθημερινή ζωή».