Γιατί κάποιοι άνθρωποι νιώθουν έντονη δυσφορία με ήχους όπως το μάσημα και το ροχαλητό; Η μισοφωνία δεν είναι απλώς μία ενόχληση. Τι αποκαλύπτει για την υγεία, τον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά;
Αυτισμός: Το τρόφιμο που καταστέλλει τα συμπτώματα, σύμφωνα με έρευνα
Τι είναι η μισοφωνία και πώς επηρεάζει την υγεία μας – Με ποιες παθήσεις συνδέεται
Οι περισσότεροι από εμάς κατανοούμε τη δυσφορία που νιώθουμε όταν κάποιος τρίζει τα νύχια του στον πίνακα. Ωστόσο, όσοι έχουν μισοφωνία βιώνουν εξίσου έντονες αντιδράσεις σε καθημερινούς ήχους, όπως με τον ήχο που βγαίνει όταν πίνουμε νερό ή τσάι, με το ροχαλητό, την αναπνοή και το μάσημα. Έρευνα του 2023 υποδεικνύει ότι η μισοφωνία είναι πιο διαδεδομένη από ό,τι πιστεύαμε, ενώ ευρωπαϊκές μελέτες υποστηρίζουν τη γενετική συσχέτισή της με το άγχος, την κατάθλιψη και τη μετατραυματική διαταραχή στρες (PTSD).
Τι είναι η μισοφωνία;
Η μισοφωνία είναι μια νευρολογική πάθηση όπου συγκεκριμένοι ήχοι πυροδοτούν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, όπως θυμό, άγχος ή αποστροφή. Συνηθισμένοι παράγοντες πυροδότησης είναι καθημερινοί θόρυβοι, όπως το μάσημα, η αναπνοή ή επαναλαμβανόμενοι ήχοι. Αυτοί οι ήχοι, που συχνά περνούν απαρατήρητοι από τους άλλους, προκαλούν σημαντική δυσφορία στα άτομα με μισοφωνία.
Ο όρος «μισοφωνία» προέρχεται από τις λέξεις «μίσος» και «φωνή», και δίνει έμφαση στην αποστροφή που αισθάνονται τα άτομα για ορισμένους θορύβους. Η πάθηση συνήθως εμφανίζεται στην παιδική ή εφηβική ηλικία και μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές αποφυγής, επηρεάζοντας αρνητικά τις κοινωνικές συναναστροφές και την καθημερινότητα.
Παρότι η ακριβής αιτία της μισοφωνίας παραμένει υπό διερεύνηση, θεωρείται μια νευροφυσιολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από αυξημένη ευαισθησία σε συγκεκριμένα ακουστικά ερεθίσματα. Η αντιμετώπιση συχνά περιλαμβάνει γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, με στόχο να βοηθήσει τα άτομα να διαχειριστούν τις αντιδράσεις τους και να μειώσουν τον αντίκτυπο της πάθησης στη ζωή τους.
Μισοφωνία: Συμπτώματα
Η μισοφωνία εκδηλώνεται με μια σειρά συναισθηματικών, σωματικών και συμπεριφορικών συμπτωμάτων ως αντίδραση σε συγκεκριμένους ήχους. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι:
Συναισθηματικές αντιδράσεις:
- Ευερεθιστότητα ή θυμός: Το άκουσμα ορισμένων ήχων μπορεί να προκαλέσει αισθήματα ενόχλησης ή έντονο θυμό.
- Άγχος ή πανικός: Η προσμονή ή η έκθεση σε ήχους που πυροδοτούν μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο άγχος ή κρίσεις πανικού.
- Αποστροφή: Ορισμένα άτομα βιώνουν έντονα αισθήματα αποστροφής για συγκεκριμένους θορύβους.
Σωματικές αντιδράσεις:
- Αυξημένος καρδιακός ρυθμός: Η έκθεση σε ήχους που τους πυροδοτούν μπορεί να επιταχύνει τους χτύπους της καρδιάς.
- Μυϊκή ένταση: Τα άτομα μπορεί να αισθάνονται τους μύες τους να σφίγγονται.
- Εφίδρωση: Κάποιοι άνθρωποι ιδρώνουν ως αντίδραση σε ήχους που τους πυροδοτούν.
- Εξάψεις ή αίσθημα ζέστης: Μπορεί να εμφανιστεί αίσθηση θερμότητας ή ερυθρότητας στο πρόσωπο και το σώμα.
- Ναυτία ή ζάλη: Σε ορισμένες περιπτώσεις, η έκθεση σε συγκεκριμένους ήχους μπορεί να προκαλέσει ναυτία ή ζάλη.
Συμπεριφορικές αντιδράσεις:
- Αποφυγή: Τα άτομα με μισοφωνία αποφεύγουν σκόπιμα καταστάσεις όπου αναμένονται ήχοι που πυροδοτούν.
- Διαφυγή: Απομακρύνονται άμεσα από το περιβάλλον μόλις ακούσουν τον ήχο που τους πυροδοτεί.
- Μηχανισμοί αντιμετώπισης: Χρησιμοποιούν ωτοασπίδες, ακουστικά ή μουσική για να καλύψουν τους ήχους που τους πυροδοτούν.
- Μίμηση ήχων: Ορισμένα άτομα βρίσκουν ανακούφιση με το να μιμούνται τον ήχο που τους ενοχλεί.
Τα πρώτα παιδιά και τα μοναχοπαίδια κινδυνεύουν έως και 48% από δύο κοινά προβλήματα – Ποια είναι
Τι προκαλεί μισοφωνία;
Η ακριβής αιτία της μισοφωνίας παραμένει υπό διερεύνηση, αλλά αρκετοί παράγοντες θεωρείται ότι συμβάλλουν στην ανάπτυξή της. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η μισοφωνία δεν κατατάσσεται επί του παρόντος ως ξεχωριστή διαταραχή σε κύρια διαγνωστικά εγχειρίδια, όπως το DSM-5 ή το ICD-11. Ωστόσο, η συνεχιζόμενη έρευνα διερευνά τους υποκείμενους μηχανισμούς της για την καλύτερη κατανόηση και αποτελεσματικότερη διαχείρισή της.
Νευρολογικοί παράγοντες
Διαφορές στο πώς επεξεργάζονται οι ήχοι: Τα άτομα με μισοφωνία ενδέχεται να έχουν ατυπικές συνδέσεις μεταξύ του ακουστικού συστήματος και του λιμβικού συστήματος, το οποίο επεξεργάζεται τα συναισθήματα. Αυτή η αυξημένη συνδεσιμότητα θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπερβολικές συναισθηματικές αντιδράσεις σε συγκεκριμένους ήχους.
Ψυχολογικοί παράγοντες
Εμπειρίες που δημιουργούν συνειρμούς: Αρνητικές εμπειρίες με συγκεκριμένους ήχους, ιδίως κατά την παιδική ηλικία, μπορεί να οδηγήσουν τα άτομα να συνδέσουν αυτούς τους ήχους με δυσάρεστα συναισθήματα, πυροδοτώντας τη μισοφωνία.
Γενετικοί παράγοντες
Οικογενειακή προδιάθεση: Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι η μισοφωνία μπορεί να εμφανίζεται οικογενειακώς, υποδηλώνοντας πιθανή γενετική προδιάθεση.
Πώς επηρεάζει η μισοφωνία την υγεία
Ο ψυχίατρος του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ, Dirk Smit, και οι συνεργάτες του, ανέλυσαν γενετικά δεδομένα από το Psychiatric Genomics Consortium, την UK Biobank και τη βάση δεδομένων 23andMe. Διαπίστωσαν ότι τα άτομα που δηλώνουν ότι έχουν μισοφωνία είχαν αυξημένη πιθανότητα να φέρουν γονίδια που σχετίζονται με ψυχιατρικές διαταραχές, καθώς και με εμβοές.
Οι ασθενείς με εμβοές – η εμβοές είναι η επίμονη, οξεία αίσθηση βουητού στα αυτιά – παρουσιάζουν επίσης αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης ψυχολογικών συμπτωμάτων κατάθλιψης και άγχους. «Υπήρχε επίσης αλληλοκάλυψη με τη γενετική της μετατραυματικής διαταραχής στρες (PTSD)», δήλωσε ο Smit στο PsyPost.
«Αυτό σημαίνει ότι τα γονίδια που προδιαθέτουν σε μετατραυματικό στρες αυξάνουν επίσης την πιθανότητα εμφάνισης μισοφωνίας, γεγονός που θα μπορούσε να υποδηλώνει ένα κοινό νευροβιολογικό σύστημα που επηρεάζει και τις δύο παθήσεις. Επιπλέον, υποδηλώνει ότι οι θεραπευτικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται για το PTSD θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και στη μισοφωνία».
Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η μισοφωνία και αυτές οι άλλες παθήσεις μοιράζονται κοινούς μηχανισμούς, αλλά υποδηλώνει ότι ορισμένοι γενετικοί παράγοντες κινδύνου μπορεί να είναι παρόμοιοι. Παλαιότερες έρευνες είχαν δείξει ότι τα άτομα που βιώνουν μισοφωνία είναι πιο πιθανό να εσωτερικεύσουν τη δυσφορία τους.
Η έρευνα του Smit και της ομάδας του, που δημοσιεύθηκε το 2023, επιβεβαίωσε αυτή την παρατήρηση, καταδεικνύοντας ισχυρούς συσχετισμούς με χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως η ανησυχία, η ενοχή, η μοναξιά και ο νευρωτισμός. Οι αντιδράσεις σε έναν ήχο που προκαλεί πυροδότηση μπορεί να κυμαίνονται από απλό εκνευρισμό και θυμό έως έντονη δυσφορία που επηρεάζει την καθημερινότητα.
Ποιες άλλες παθήσεις χαρακτηρίζονται από αισθητηριακή ευαισθησία και προκαλούνται από αντιδράσεις σε εξωτερικά ερεθίσματα;
Αρκετές παθήσεις σχετίζονται με αισθητηριακή ευαισθησία, όπου τα άτομα εμφανίζουν αυξημένες ή μειωμένες αντιδράσεις σε αισθητηριακά ερεθίσματα. Ορισμένες από αυτές είναι:
- Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ): Τα άτομα με ΔΑΦ συχνά παρουσιάζουν αισθητηριακές ευαισθησίες, αντιδρώντας έντονα σε συγκεκριμένους ήχους, φώτα, υφές ή άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα. Αυτές οι ευαισθησίες μπορεί να οδηγήσουν σε δυσφορία ή συμπεριφορές αποφυγής σε περιβάλλοντα με υπερβολική διέγερση.
- Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ): Ορισμένα άτομα με ΔΕΠΥ αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αισθητηριακή επεξεργασία, με αποτέλεσμα υπερβολικές ή ανεπαρκείς αντιδράσεις σε αισθητηριακά ερεθίσματα. Αυτό μπορεί να εκδηλωθεί ως δυσφορία σε θορυβώδη περιβάλλοντα ή υψηλή ανοχή σε αισθητηριακά ερεθίσματα.
- Μετατραυματική Διαταραχή Στρες (PTSD): Τα άτομα με μετατραυματικό στρες μπορεί να εμφανίσουν υπερεγρήγορση, μια αυξημένη κατάσταση αισθητηριακής ευαισθησίας, που οδηγεί σε υπερβολικές αντιδράσεις σε ερεθίσματα που θυμίζουν το τραυματικό γεγονός.
- Ινομυαλγία: Αυτή η κατάσταση χαρακτηρίζεται από διάχυτο πόνο και συχνά συνοδεύεται από αισθητηριακές ευαισθησίες. Τα άτομα με ινομυαλγία μπορεί να βρίσκουν ορισμένους ήχους, φώτα ή απτικές αισθήσεις υπερβολικά ενοχλητικές.
- Διαταραχή Αισθητηριακής Επεξεργασίας (SPD): Η διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας περιλαμβάνει δυσκολίες στην ανίχνευση, ρύθμιση, ερμηνεία και ανταπόκριση σε αισθητηριακές εμπειρίες. Τα άτομα με διαταραχή αισθητηριακής επεξεργασίας μπορεί να αντιδράσουν υπερβολικά ή ανεπαρκώς σε αισθητηριακά ερεθίσματα, επηρεάζοντας την καθημερινή τους λειτουργικότητα.
Μισοφωνία και ψυχολογία
«Έχει υποστηριχθεί… ότι η μισοφωνία βασίζεται στα συναισθήματα ενοχής που προκαλούνται από τον ερεθισμό και τον θυμό, και όχι στις συμπεριφορικές εκφράσεις του ίδιου του θυμού που προκαλούν τη δυσφορία», γράφουν ο Smit και η ομάδα του. Τα άτομα με αυτισμό (ΔΑΦ) ήταν λιγότερο πιθανό να εμφανίσουν μισοφωνία. Αυτό ήταν απροσδόκητο, καθώς τα άτομα με αυτισμό έχουν μειωμένη ανοχή στους ήχους.
«Τα αποτελέσματά μας υποδηλώνουν ότι η μισοφωνία και η διαταραχή αυτιστικού φάσματος είναι σχετικά ανεξάρτητες παθήσεις όσον αφορά τη γονιδιωματική παραλλαγή», αναφέρουν οι ερευνητές στην εργασία τους. «Εγείρει τη δυνατότητα ύπαρξης και άλλων μορφών μισοφωνίας, μιας μορφής που οδηγείται κυρίως από τη σύνδεση του θυμού ή άλλων αρνητικών συναισθημάτων με συγκεκριμένους ήχους πυροδοτησης, μετριαζόμενη από χαρακτηριστικά προσωπικότητας».
Ο Smit και οι συνεργάτες του επισημαίνουν ότι τα δεδομένα τους προέρχονταν κυρίως από τον ευρωπαϊκό πληθυσμό, επομένως οι ίδιες συσχετίσεις μπορεί να μην εμφανίζονται σε διαφορετικούς πληθυσμούς. Επιπλέον, η μισοφωνία δεν είχε διαγνωστεί ιατρικά στα δείγματα δεδομένων τους, αλλά αναφέρθηκε μόνο από τα ίδια τα άτομα, γεγονός που μπορεί να επηρέασε τα αποτελέσματα.
Κινητό: Ποια διαταραχή κρύβει η υπερβολική αποθήκευση ψηφιακών αρχείων – Οι ειδικοί αποκαλύπτουν
Ωστόσο, η μελέτη τους παρέχει επίσης ενδείξεις για το πού θα μπορούσε να επικεντρωθεί η περαιτέρω έρευνα για την αποκάλυψη του βιολογικού μηχανισμού που κρύβεται πίσω από τη μισοφωνία.
Πηγές: Science Alert, Cleveland Clinic, Children’s Hospital, American Psychiatric Association, Frontiers (1), Frontiers (2)