Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο παίρνουν ασπιρίνη κάθε μέρα για να αποτρέψουν καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό. Αλλά για μερικούς, η λήψη του φαρμάκου μπορεί να είναι επικίνδυνη.
Οι γιατροί συνταγογραφούν ασπιρίνη εδώ και δεκαετίες, κυρίως σε ασθενείς που έχουν ήδη ιστορικό καρδιακών ασθενειών και προβλημάτων στα αιμοφόρα αγγεία- -την πιο κοινή αιτία θανάτου παγκοσμίως. Επίσης, μέχρι πρόσφατα οι γιατροί συνταγογραφούσαν ημερήσιες δόσεις σε ασθενείς χωρίς καρδιαγγειακή νόσο -μια πορεία δράσης που είχε εγκριθεί από την Ομάδα Προληπτικών Υπηρεσιών των ΗΠΑ, μια ανεξάρτητη ομάδα ειδικών που κάνουν συστάσεις για προληπτικά φάρμακα.
Το συγκεκριμένο φάρμακο παραμένει μια κρίσιμη γραμμή άμυνας έναντι μιας δεύτερης καρδιακής προσβολής. Όμως πέρυσι, η Ειδική Ομάδα Προληπτικών Υπηρεσιών άλλαξε τις συστάσεις της αφού δύο μεγάλες κλινικές μελέτες έδειξαν ότι ως προληπτικό μέτρο, οι κίνδυνοι της ασπιρίνης πιθανότατα υπερτερούν των οφελών της για άτομα ηλικίας 60 έως 69 ετών -ακόμα και αν διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό.
Ωστόσο, εκατομμύρια άνθρωποι συνεχίζουν να χρησιμοποιούν το φάρμακο. Μόνο στις ΗΠΑ, μια μελέτη του 2019 διαπίστωσε ότι περίπου ένας στους πέντε ανθρώπους άνω των 40 ετών παίρνει ασπιρίνη κάθε μέρα. Πολλοί από αυτούς άρχισαν να παίρνουν το φάρμακο χωρίς τη σύσταση γιατρού -κάτι που οι ειδικοί προειδοποιούν ότι θα μπορούσε να τους θέσουν σε μεγαλύτερο κίνδυνο αιμορραγίας στον εγκέφαλο και το έντερο. Εν τω μεταξύ, εκατομμύρια άλλοι που το χρειάζονται δεν το παίρνουν.
Πώς προστατεύει η ασπιρίνη από τα εμφράγματα
Στις αρχές του 1900, ο καρδιολόγος Lawrence Craven παρατήρησε ότι οι ασθενείς που έπαιρναν ασπιρίνη είχαν λιγότερα εμφράγματα. Από τότε, αρκετές κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι μια ασπιρίνη την ημέρα κρατά μακριά τα καρδιακά επεισόδια. Μια σημαντική μελέτη του 1989 σε περισσότερους από 22.000 γιατρούς χωρίς καρδιακή νόσο ή ιστορικό εγκεφαλικού έδειξε ότι οι συμμετέχοντες που έπαιρναν ασπιρίνη είχαν 44% λιγότερα εμφράγματα.
Η ασπιρίνη, που επίσημα ονομάζεται ακετυλοσαλικυλικό οξύ, εμποδίζει τα κύτταρα που ονομάζονται αιμοπετάλια να ενωθούν και να σχηματίσουν θρόμβους. Σε ασθενείς με καρδιακή νόσο, τα αιμοπετάλια μπορεί να συσσωρευτούν ανώμαλα, διακόπτοντας το οξυγόνο στους ιστούς και προκαλώντας καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό.
Το φάρμακο αραιώνει το αίμα, καθιστώντας τα αιμοπετάλια λιγότερο κολλώδη. Αυτό συμβαίνει επειδή το φάρμακο μπλοκάρει ένα ένζυμο που ονομάζεται κυκλοοξυγενάση και βρίσκεται στην επιφάνεια των αιμοπεταλίων, εμποδίζοντάς το να ξεκινήσει την παραγωγή ορμονοειδών μορίων (προσταγλανδίνες) που είναι υπεύθυνα για την ενοποίηση των αιμοπεταλίων κατά τη διάρκεια ενός τραυματισμού.
Οι ιδιότητες της ασπιρίνης για την αραίωση του αίματος, ωστόσο, κάνουν τους χρήστες της πιο πιθανό να εμφανίσουν σοβαρή αιμορραγία. Οι ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο αιμορραγίας δεν πρέπει να λαμβάνουν το φάρμακο, συμφωνούν οι ειδικοί, και ο κίνδυνος αιμορραγίας αυξάνεται καθώς οι ασθενείς μεγαλώνουν.
Γιατί η καθημερινή λήψη ασπιρίνης δεν είναι καλή για όλους
Για άτομα ηλικίας 40 έως 59 ετών, η Ομάδα Προληπτικών Υπηρεσιών των ΗΠΑ συνιστά σε οποιονδήποτε με αυξημένο κίνδυνο καρδιακής προσβολής να συνεργαστεί με τον γιατρό του για να αξιολογήσει τους κινδύνους και τα οφέλη από την καθημερινή λήψη ασπιρίνης. Αλλά μετά την ηλικία των 60 ετών, η επιτροπή συνιστά στους ασθενείς να μην λαμβάνουν ασπιρίνη ως πρωταρχικό προληπτικό μέτρο.
«Αυτή είναι μια σύσταση για την λήψη της ασπιρίνης σε άτομα που δεν έχουν στοιχεία καρδιαγγειακής νόσου. Στα άτομα που έχουν υποστεί καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό συνιστάται να πάρουν το φάρμακο», τονίζει στο National Geographic ο Μάικλ Μπάρι, καθηγητής ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και πρόεδρος της Ειδικής Ομάδας Προληπτικών Υπηρεσιών των ΗΠΑ.
Η ομάδα εργασίας άλλαξε τις συστάσεις της το 2022 μετά από δύο μεγάλες μελέτες που έδειξαν ότι ενώ το φάρμακο μείωσε τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού, αύξησε επίσης τον κίνδυνο μεγάλων αιμορραγικών συμβάντων των ασθενών, όπως αιμορραγία εγκεφάλου και αιμορραγία στο έντερο.
Αυτοί οι κίνδυνοι ουσιαστικά ακύρωσαν τα πιθανά οφέλη του φαρμάκου για ανθρώπους 60 ετών και άνω που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο απειλητικής για τη ζωή αιμορραγίας από τις νεότερες ομάδες. Ωστόσο, το φάρμακο είχε ένα μικρό καθαρό όφελος στην ηλικιακή ομάδα 40 έως 59 ετών.
Πώς σταθμίζονται οι κίνδυνοι και τα οφέλη
Η στάθμιση των κινδύνων και των οφελών δεν είναι πάντα τόσο απλή. Ο Ράνταλ Στάφορντ, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Στάνφορντ, λέει ότι «αναμφίβολα θα υπάρχει μια ομάδα που θα είναι κάπου στο ενδιάμεσο, όπου υπάρχει περισσότερη ασάφεια».
«Για άτομα άνω των 60 ετών που δεν έχουν υποστεί εγκεφαλικό ή καρδιακό επεισόδιο, αλλά διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να υποστούν στο μέλλον, μπορεί να υπάρχει ένας πληθυσμός που θα πρέπει να παίρνει ασπιρίνη», τονίζει ο ειδικός. Απαιτείται όμως περισσότερη έρευνα για να προσδιοριστεί ποιος ακριβώς ανήκει σε αυτήν την ομάδα.
Επίσης, οι νέες μελέτες έρχονται σε αντίθεση με στοιχεία δεκαετιών που έδειχναν ότι η ασπιρίνη είχε καθαρά οφέλη σε ενήλικες άνω των 60 ετών. Ο Eduardo Hernandez, πρόεδρος του Ινστιτούτου Καρδιολογίας του Τέξας και καθηγητής Ιατρικής στο Baylor College of Medicine, λέει ότι αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τώρα υπάρχουν άλλα προληπτικά μέτρα που παρέχουν τα ίδια οφέλη με την καθημερινή ασπιρίνη.
Για παράδειγμα, περισσότεροι ασθενείς χρησιμοποιούν φάρμακα για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης, όπως στατίνες, καθώς και φάρμακα για τη διαχείριση του διαβήτη. Επιπλέον, υπάρχει η θολή σχέση μεταξύ της ασπιρίνης και του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Ενώ έχει βρεθεί ότι η ασπιρίνη προλαμβάνει τον καρκίνο του παχέος εντέρου, ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι το φάρμακο μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο άλλων καρκίνων. Αυτό σημαίνει ότι οι γιατροί συνήθως συνταγογραφούν το φάρμακο μόνο σε άτομα με πολύ υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου.
Τι κάνουμε
Οι συστάσεις της Ειδικής Ομάδας Προληπτικών Υπηρεσιών των ΗΠΑ δεν αφορούν τη διακοπή της χαμηλής δόσης ασπιρίνης για ασθενείς που τη λαμβάνουν ήδη. Ο Δρ. Barry τονίζει ότι οι ασθενείς που θέλουν να σταματήσουν το φάρμακο πρέπει να μιλήσουν με τον γιατρό τους.
Από την άλλη πλευρά, οι ειδικοί λένε ότι ορισμένα άτομα με ιστορικό καρδιαγγειακών παθήσεων μπορεί να εξετάσουν το ενδεχόμενο να μιλήσουν με το γιατρό τους για να αρχίσουν να παίρνουν ασπιρίνη. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι σε χώρες υψηλού εισοδήματος, περίπου το 35% των ατόμων που θα ωφεληθούν από τη λήψη ασπιρίνης δεν το κάνουν.
Τελικά, λέει ο Δρ. Hernandez, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής έχουν πραγματικά μεγάλο αντίκτυπο στα αποτελέσματα των ασθενών. Όσοι ελπίζουν να αποτρέψουν τα καρδιακά επεισόδια θα πρέπει να τρώνε υγιεινά και να ασκούνται τακτικά, τονίζει. «Είναι εξίσου πολύτιμο ή πιο πολύτιμο από τη θεραπεία με ασπιρίνη».