Στη νέα μελέτη οι επιστήμονες συνέκριναν τα προφίλ στους βιοδείκτες 44.000 Σουηδών, που τους παρακολουθούσαν για 35 χρόνια, για να βρουν διαφορές μεταξύ των αιωνόβιων και των υπολοίπων. Αναλύοντας δώδεκα βιοδείκτες αίματος, αναζήτησαν τα βιολογικά χαρακτηριστικά της μακροζωίας. Οι αιωνόβιοι φάνηκε πως δεν είχαν ακραία υψηλές ή χαμηλές τιμές, σε συγκεκριμένες αιματολογικές εξετάσεις.
Το μυστικό για μακροζωία: Νέα έρευνα αποκαλύπτει το κοινό στους βιοδείκτες που έχουν όσοι ζουν 100 χρόνια
Οι αιωνόβιοι, που κάποτε ήταν σπάνιοι, γίνονται ολοένα και περισσότεροι. Είναι μια δημογραφική ομάδα που αναπτύσσεται σε ταχύτατους ρυθμούς σε παγκόσμια κλίμακα και πιο συγκεκριμένα με τους αριθμούς να διπλασιάζονται περίπου κάθε δέκα χρόνια από τη δεκαετία του 1970 και ύστερα. Το πόσο μπορούν να ζήσουν οι άνθρωποι και τι καθορίζει μια μακροχρόνια και ποιοτική ζωή, ήταν πάντα θέμα ενδιαφέροντος. Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης συζήτησαν και έγραψαν για τη διαδικασία της γήρανσης πριν από 2.300 χρόνια.
Σήμερα, εξακολουθούμε να γοητευόμαστε με τη μακροζωία, καθώς νιώνουμε την επιθυμία να κατανοήσουμε τα βιολογικά της θεμέλια. Ενώ προηγούμενες έρευνες έχουν εντοπίσει βασικούς βιοδείκτες αίματος—όπως η χαμηλότερη CRP, οι δείκτες νεφρικής και ηπατικής λειτουργίας εντός ορίων, η ισχυρή δραστηριότητα αντιοξειδωτικών ενζύμων, τα αυξημένα επίπεδα βιταμινών και η παρουσία της πρωτεΐνης BPIFB4—το να κατανοήσουμε το πώς συνδέονται με τη μακροζωία, παραμένει πρόκληση.
Η πρόσφατη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο GeroScience, κάνει ένα σημαντικό βήμα προς τα εμπρός εξετάζοντας την αλληλεπίδραση της γενετικής προδιάθεσης και των παραγόντων του τρόπου ζωής μέσα από ένα τεράστιο σύνολο δεδομένων, αποκαλύπτοντας λεπτές αλλά σημαντικές παραλλαγές βιοδεικτών που σχετίζονται με την αιωνόβια ζωή.
Οι Έλληνες που φτάνουν τα 100
Σύμφωνα με τα στοιχεία της εθνικής απογραφής του 2011, η Ελλάδα είχε περίπου 2.488 αιωνόβιους, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 0,02% του συνολικού πληθυσμού της εκείνη την εποχή. Αξιοσημείωτο είναι ότι η Ικαρία, μέρος της Ελλάδας, αναγνωρίζεται ως «Μπλε Ζώνη», μια περιοχή όπου οι κάτοικοι συχνά ζουν σημαντικά περισσότερο από το μέσο όρο. Περισσότερο από το 30% των Ικαριωτών φτάνουν τα 90 τους και πολλοί ζουν μέχρι τα 100, συχνά χωρίς χρόνιες ασθένειες και άνοια.
Εξετάσεις αίματος: Πώς μπορούν οι βιοδείκτες να προβλέψουν τη μακροζωία, σύμφωνα με προηγούμενες μελέτες
Προηγούμενες έρευνες έχουν εντοπίσει αρκετούς βιοδείκτες αίματος που σχετίζονται με την εξαιρετική μακροζωία:
- Δείκτες φλεγμονής: Τα χαμηλότερα επίπεδα C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP) έχουν συνδεθεί με την εξαιρετική μακροζωία, υποδηλώνοντας μειωμένη συστηματική φλεγμονή σε άτομα με μεγάλη διάρκεια ζωής.
- Δείκτες νεφρικής και ηπατικής λειτουργίας: Τα βέλτιστα επίπεδα κρεατινίνης, κυστατίνης C και χολινεστεράσης σχετίζονται με καλύτερη νεφρική και ηπατική λειτουργία, αντίστοιχα, και έχουν παρατηρηθεί σε άτομα με παρατεταμένη διάρκεια ζωής.
- Αντιοξειδωτικά ένζυμα: Οι αυξημένες δραστηριότητες αναγωγάσης της γλουταθειόνης (GSR) και καταλάσης στα ερυθρά αιμοσφαίρια έχουν παρατηρηθεί μεταξύ των αιωνόβιων, υποδηλώνοντας ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό αμυντικό σύστημα.
- Επίπεδα βιταμινών: Υψηλότερες συγκεντρώσεις βιταμινών Α και Ε έχουν βρεθεί σε υγιείς αιωνόβιους, υποδηλώνοντας ότι αυτές οι βιταμίνες παίζουν ρόλο στην προώθηση της μακροζωίας.
- Πρωτεΐνη BPIFB4: Μια παραλλαγή του γονιδίου BPIFB4 που σχετίζεται με τη μακροζωία έχει συνδεθεί με βελτιωμένη καρδιαγγειακή υγεία και ανοσολογική λειτουργία, συμβάλλοντας στην παρατεταμένη διάρκεια ζωής.
Τα μυστικά της μακροζωίας
Το να καταλάβουμε ποια είναι τα μυστικά που κρύβονται πίσω από τη μακροζωία είναι δύσκολο και χρονοβόρο. Περιλαμβάνει την αποκάλυψη της πολύπλοκης αλληλεπίδρασης της γενετικής προδιάθεσης και των παραγόντων του τρόπου ζωής και πώς αυτοί αλληλεπιδρούν σε όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου. Η πρόσφατη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο GeroScience, αποκάλυψε ορισμένους κοινούς βιοδείκτες, συμπεριλαμβανομένων των επιπέδων χοληστερόλης και γλυκόζης, σε άτομα που ζουν πάνω από 90 χρόνια.
Οι ενενηντάχρονοι και οι αιωνόβιοι έχουν εδώ και καιρό ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους επιστήμονες, καθώς μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε πώς να ζήσουμε περισσότερο, και ίσως επίσης πώς να γερνάμε με καλύτερη υγεία. Μέχρι στιγμής, οι μελέτες των αιωνόβιων ήταν συχνά μικρής κλίμακας και επικεντρωμένες σε μια επιλεγμένη ομάδα, για παράδειγμα, αποκλείοντας τους εκατονταετείς που ζουν σε οίκους ευγηρίας.
Σάκχαρο: 8 τροφές που το μειώνουν φυσικά και αποτρέπουν τον διαβήτη
Η νέα μελέτη βασίστηκε σε εκτεταμένο σύνολο δεδομένων
«Η δική μας είναι η μεγαλύτερη μελέτη που συγκρίνει τα προφίλ βιοδεικτών που μετρήθηκαν σε όλη τη διάρκεια της ζωής μεταξύ ατόμων με εξαιρετικά μεγάλη διάρκεια ζωής και των συνομηλίκων τους με μικρότερη διάρκεια ζωής μέχρι σήμερα. Συγκρίναμε τα προφίλ βιοδεικτών ατόμων που έζησαν πάνω από την ηλικία των 100 ετών και των συνομηλίκων τους με μικρότερη διάρκεια ζωής, και διερευνήσαμε τη σχέση μεταξύ των προφίλ και της πιθανότητας να γίνουν εκατονταετείς», δήλωσε η Dr. Karin Modig, αναπληρώτρια καθηγήτρια Επιδημιολογίας στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα, σύμφωνα με το The Conversation.
Η έρευνα περιλάμβανε δεδομένα από 44.000 Σουηδούς που υποβλήθηκαν σε αξιολογήσεις υγείας στις ηλικίες 64-99 ετών – ήταν ένα δείγμα της λεγόμενης κοόρτης Amoris. Αυτοί οι συμμετέχοντες παρακολουθήθηκαν στη συνέχεια μέσω σουηδικών δεδομένων μητρώου για έως και 35 χρόνια. Από αυτά τα άτομα, οι 1.224, ή το 2,7%, έζησαν μέχρι τα 100. Η συντριπτική πλειοψηφία (85%) των εκατονταετών ήταν γυναίκες.
Περιλήφθηκαν δώδεκα βιοδείκτες αίματος που σχετίζονται με τη φλεγμονή, τον μεταβολισμό, τη λειτουργία του ήπατος και των νεφρών, καθώς και τον πιθανό υποσιτισμό και αναιμία. Όλοι αυτοί έχουν συσχετιστεί με τη γήρανση ή τη θνησιμότητα σε προηγούμενες μελέτες. Ο βιοδείκτης που σχετίζεται με τη φλεγμονή ήταν το ουρικό οξύ – ένα απόβλητο στο σώμα που προκαλείται από την πέψη ορισμένων τροφών.
Στη μελέτη εξετάστηκαν επίσης δείκτες που συνδέονται με τη κατάσταση και τη λειτουργία του μεταβολισμού, συμπεριλαμβανομένης της ολικής χοληστερόλης και της γλυκόζης, και δείκτες που σχετίζονται με τη λειτουργία του ήπατος, όπως η αλανινοτρανσαμινάση (Alat), η ασπαρταμινοτρανσαμινάση (Asat), η αλβουμίνη, η γάμμα-γλουταμυλτρανσφεράση (γ-GT), η αλκαλική φωσφατάση (Alp) και η γαλακτική αφυδρογονάση (LDH).
Εξετάστηκαν επίσης η κρεατινίνη, η οποία συνδέεται με τη λειτουργία των νεφρών, και ο σίδηρος σε συνδυασμό με τη συνολική ικανότητα δέσμευσης σιδήρου (TIBC), η οποία συνδέεται με την αναιμία. Τέλος, διερευνήθηκε επίσης η αλβουμίνη, ένας βιοδείκτης που σχετίζεται με τη διατροφή.
Ποιες είναι οι τάσεις στους βιοδείκτες των αιωνόβιων
«Διαπιστώσαμε ότι, γενικά, όσοι έφτασαν τα εκατοστά γενέθλιά τους είχαν την τάση να έχουν χαμηλότερα επίπεδα γλυκόζης, κρεατινίνης και ουρικού οξέος από τη δεκαετία των εξήντα και μετά. Αν και οι μέσες τιμές δεν διέφεραν σημαντικά μεταξύ των εκατονταετών και των μη εκατονταετών για τους περισσότερους βιοδείκτες, οι εκατονταετείς σπάνια εμφάνιζαν εξαιρετικά υψηλές ή χαμηλές τιμές», δήλωσε.
Για παράδειγμα, πολύ λίγοι από τους αιωνόβιους είχαν επίπεδα γλυκόζης πάνω από 6,5 mmol/L όταν ήταν νεότεροι, ή επίπεδα κρεατινίνης πάνω από 125 µmol/L. Για πολλούς από τους βιοδείκτες, τόσο οι εκατονταετείς όσο και οι μη εκατονταετείς είχαν τιμές εκτός του εύρους που θεωρείται φυσιολογικό στις κλινικές οδηγίες. Αυτό πιθανώς συμβαίνει επειδή αυτές οι οδηγίες καθορίζονται με βάση έναν νεότερο και υγιέστερο πληθυσμό.
Κατά τη διερεύνηση των βιοδεικτών που συνδέονταν με την πιθανότητα να φτάσουν τα 100, διαπιστώθηκε ότι όλοι οι βιοδείκτες εκτός από δύο (alat και αλβουμίνη) από τους 12 βιοδείκτες έδειξαν σύνδεση με την πιθανότητα να γίνουν 100. Αυτό συνέβη ακόμη και μετά τη συνεκτίμηση της ηλικίας, του φύλου και του φορτίου της νόσου.
Τα άτομα στην χαμηλότερη από τις πέντε ομάδες για τα επίπεδα ολικής χοληστερόλης και σιδήρου είχαν μικρότερη πιθανότητα να φτάσουν τα 100 χρόνια σε σύγκριση με εκείνα με υψηλότερα επίπεδα. Εν τω μεταξύ, τα άτομα με υψηλότερα επίπεδα γλυκόζης, κρεατινίνης, ουρικού οξέος και δεικτών για τη λειτουργία του ήπατος μείωσαν επίσης την πιθανότητα να γίνουν εκατονταετείς.
Μεταβολισμός, διατροφή και η σύνδεση με τη μακροζωία
Σε απόλυτους όρους, οι διαφορές ήταν μάλλον μικρές για ορισμένους από τους βιοδείκτες, ενώ για άλλους οι διαφορές ήταν κάπως πιο ουσιαστικές. Για το ουρικό οξύ, για παράδειγμα, η απόλυτη διαφορά ήταν 2,5 1 ποσοστιαίες μονάδες. Αυτό σημαίνει ότι τα άτομα στην ομάδα με το χαμηλότερο ουρικό οξύ είχαν 4% πιθανότητα να γίνουν 100 ετών, ενώ στην ομάδα με τα υψηλότερα επίπεδα ουρικού οξέος μόνο το 1,5% έφτασε στην ηλικία των 100 ετών.
«Ακόμη και αν οι διαφορές που ανακαλύψαμε ήταν συνολικά μάλλον μικρές, υποδηλώνουν μια πιθανή σύνδεση μεταξύ της μεταβολικής υγείας, της διατροφής και της εξαιρετικής μακροζωίας. Η μελέτη, ωστόσο, δεν επιτρέπει συμπεράσματα σχετικά με το ποιους παράγοντες του τρόπου ζωής ή ποια γονίδια είναι υπεύθυνα για τις τιμές των βιοδεικτών», δήλωσε η ερευνήτρια.
«Ωστόσο, είναι λογικό να σκεφτούμε ότι παράγοντες όπως η διατροφή και η κατανάλωση αλκοόλ παίζουν ρόλο. Η παρακολούθηση των τιμών των νεφρών και του ήπατος, καθώς και της γλυκόζης και του ουρικού οξέος καθώς μεγαλώνετε, πιθανώς δεν είναι κακή ιδέα», συνέχισε.
Η τύχη μπορεί να παίζει ρόλο σε κάποιο σημείο για να γίνετε κι εσείς αιωνόβιοι. Αλλά το γεγονός ότι οι διαφορές στους βιοδείκτες μπορούσαν να παρατηρηθούν πολύ πριν από τον θάνατο υποδηλώνει ότι τα γονίδια και ο τρόπος ζωής μπορεί επίσης να παίζουν ρόλο.
Πηγές: Science Alert, PubMed, News Medical, Blue Zones, National Geographic