Μαζί με άλλα σημαντικά μόρια στο σώμα, όπως οι πρωτεΐνες, οι υδατάνθρακες, τα ένζυμα και τα αμινοξέα, τα λιπίδια είναι ζωτικής σημασίας για την κανονική λειτουργία του οργανισμού.
Τα λιπίδια -όπως η χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια– είναι λιπαρές ενώσεις που παίζουν ουσιαστικό ρόλο σε μια σειρά από λειτουργίες του σώματος. Επιπλέον, αποτελούν μέρος των δομικών στοιχείων που απαιτούνται για τη δημιουργία ζωντανών κυττάρων.
Τώρα, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ λένε ότι ορισμένα λιπίδια θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως δείκτες για την υγεία, τις ασθένειες και τη γήρανση. Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Metabolism.
Τι είναι τα λιπίδια;
Τα λιπίδια είναι λιπαρές ή ελαιώδεις ενώσεις που δεν διαλύονται στο νερό. Αποτελούν την κυτταρική μεμβράνη κάθε κυττάρου στο σώμα και είναι ζωτικής σημασίας για πολλές κυτταρικές διεργασίες. Υπάρχουν διαφορετικές κατηγορίες λιπιδίων, όπως τα λιπαρά οξέα, τα τριγλυκερίδια, οι στερόλες και τα φωσφολιπίδια.
Τα πιο ευρέως γνωστά λιπίδια είναι η χοληστερόλη, η οποία βοηθά το σώμα να δημιουργήσει ορμόνες και τη χολή που απαιτείται για την πέψη, και τα τριγλυκερίδια, τα οποία το σώμα χρησιμοποιεί για ενέργεια. Περίπου το 95% όλων των λιπιδίων που βρίσκονται στα τρόφιμα είναι τριγλυκερίδια.
Μερικές από τις κύριες λειτουργίες των λιπιδίων περιλαμβάνουν:
- την αποστολή νευρικών σημάτων
- την προστασία ζωτικών οργάνων
- την απορρόφηση βιταμινών
- την παραγωγή ορμονών
- την κίνηση και αποθήκευση ενέργειας
- την παροχή δομικής υποστήριξης για τις κυτταρικές μεμβράνες
- την ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος
- την βοήθεια στην πέψη.
Αν και τα λιπίδια χρειάζονται για να διατηρηθεί το σώμα υγιές, η υπερβολική ποσότητα ορισμένων τύπων λιπιδίων μπορεί να προκαλέσει προβλήματα.
Για παράδειγμα, η υπερβολική συσσώρευση λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας (LDL) ή «κακής» χοληστερόλης στην κυκλοφορία του αίματος μπορεί να φράξει τις αρτηρίες, θέτοντας ένα άτομο σε υψηλότερο κίνδυνο για καρδιαγγειακή νόσο.
Και η υψηλή πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών από τα τριγλυκερίδια μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης ενός ατόμου, καθώς και να οδηγήσει σε καταστάσεις που σχετίζονται με το βάρος, όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης τύπου 2.
Τα λιπίδια δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς
Σύμφωνα με τον Δρ. Michael Snyder, καθηγητή γενετικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και επικεφαλής συγγραφέα αυτής της μελέτης, αν και τα λιπίδια είναι σημαντικά σε πολλές βιολογικές διεργασίες, εξακολουθούν να είναι σχετικά ελάχιστα κατανοητά.
«Τα λιπίδια δεν έχουν μελετηθεί πολύ καλά. Συμμετέχουν σχεδόν σε όλα, αλλά επειδή είναι τόσο ετερογενή και υπάρχουν τόσα πολλά, μάλλον δεν ξέρουμε τι πραγματικά κάνουν τα περισσότερα από αυτά», είπε ο ίδιος στο Medical News Today.
Για αυτήν τη μελέτη, ο Δρ. Synder και η ομάδα του έκαναν μια εις βάθος έρευνα γύρω από τα λιπίδια, δηλαδή όλους τους διαφορετικούς τύπους λιπιδίων που μπορούν να εξαχθούν από το πλάσμα ενός ατόμου.
Επειδή τα λιπίδια επηρεάζονται από το τι τρώει ένα άτομο και τα μικρόβια που βρίσκονται στο έντερο, μπορούν να υποστούν αλλαγές και να έχουν αντίκτυπο στη συνολική υγεία του σώματος.
Για παράδειγμα, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2022 διαπίστωσε ότι η άσκηση μπορεί να έχει θετική επίδραση στα λιπίδια που επηρεάζονται από τη γήρανση, βοηθώντας πιθανώς στην πρόληψη της γνωστικής έκπτωσης.
Άλλη έρευνα, που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 2022, συζήτησε πώς η λιπιδομική -η μελέτη του λιπιδίου- θα μπορούσε ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει στο σχεδιασμό θεραπειών για φλεγμονώδεις ασθένειες, όπως ο νευροεκφυλισμός και οι αυτοάνοσες παθήσεις.
Πώς αλλάζει η λιπιδομική
Για αυτή τη μελέτη, ο Δρ. Synder και η ομάδα του διεξήγαγαν μια ανάλυση περισσότερων από 100 συμμετεχόντων, πολλοί από τους οποίους διέτρεχαν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη παρακολουθούνταν για έως και 9 χρόνια και παρείχαν δείγματα αίματος κάθε 3 μήνες όταν ήταν υγιείς και κάθε λίγες ημέρες κατά τη διάρκεια οποιασδήποτε ασθένειας.
Χρησιμοποιώντας φασματομετρία μάζας, οι ερευνητές περιέγραψαν περίπου 800 διαφορετικούς τύπους λιπιδίων και τις συσχετίσεις τους με τη γήρανση, την αντίσταση στην ινσουλίνη, τις ιογενείς λοιμώξεις και άλλους παράγοντες.
Βρήκαν επίσης ότι η λιπιδομική κάθε ατόμου έχει μια χαρακτηριστική υπογραφή που παραμένει σταθερή με την πάροδο του χρόνου, αλλά ορισμένοι τύποι λιπιδίων αλλάζουν προβλέψιμα ανάλογα με την υγεία του ατόμου.
«Δεν το γνωρίζαμε, αλλά φαίνεται εύλογο ότι η λιπίδομική μας είναι πολύ μεταβλητή και επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τη διατροφή. Στο τέλος, φαίνεται πολύ σταθερή και προσωπική. Αλλάζει ανάλογα με τις συνθήκες υγείας», ανέφερε ο Δρ. Synder.
Για παράδειγμα, οι επιστήμονες βρήκαν πάνω από 200 λιπίδια που ποικίλλουν κατά τη διάρκεια μιας αναπνευστικής ιογενούς λοίμωξης. Εντόπισαν επίσης λιπίδια που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διάγνωση της αντίστασης στην ινσουλίνη, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε διαβήτη τύπου 2.
Και επειδή οι συμμετέχοντες στη μελέτη αντιπροσώπευαν ένα ευρύ φάσμα ηλικιών από 20 έως 79 ετών, οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης τις αλλαγές στη λιπιδομική ενός ατόμου με τη γήρανση.
Για παράδειγμα, παρατήρησαν ότι τα περισσότερα λιπίδια, συμπεριλαμβανομένης της χοληστερόλης, αυξάνονται με τη γήρανση, αλλά μερικοί τύποι λιπιδίων, όπως τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, μειώνονται.
Ο Δρ. Synder τόνισε ότι το να γνωρίζουμε πώς αλλάζουν τα λιπίδια κατά τη διάρκεια της γήρανσης είναι πολύ σημαντικό γιατί μπορεί να βοηθήσει τους γιατρούς να παρακολουθούν πώς γερνούν οι άνθρωποι.
«Πολλά λιπίδια είναι δείκτες φλεγμονής και παρακολουθούν πώς αυτές οι αλλαγές μπορούν να είναι πολύτιμες για τις μετρήσεις υγείας. Μπορούμε να αναζητήσουμε ακραίες περιπτώσεις -άτομα που έχουν δείκτες που μπορεί να είναι διαφορετικοί από τους περισσότερους άλλους. Αυτά μπορεί να είναι δείκτες ασθένειας», κατέληξε ο ειδικός.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ποια λιπίδια επηρεάζουν την υγεία της καρδιάς
Οι επιστήμονες επισημαίνουν πως είναι σημαντικό να μάθουμε περισσότερα για τα λιπίδια, επειδή μπορεί να έχουν αντίκτυπο στον κίνδυνο ενός ατόμου για άλλες παθήσεις, όπως καρδιαγγειακές παθήσεις.
Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη λιπιδίων που μπορούν να επηρεάσουν τις καρδιαγγειακές παθήσεις. Γνωρίζουμε ότι η χοληστερόλη είναι πιθανώς ο υπ’ αριθμόν ένα παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις, ιδιαίτερα ασθένειες που σχετίζονται με τη συσσώρευση πλάκας χοληστερόλης και περιλαμβάνουν καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό επεισόδιο και περιφερική αρτηριακή νόσο.
Έτσι, ο εντοπισμός των τύπων λιπιδίων που ενέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο θα μπορούσε να είναι σημαντικός για την αξιολόγηση του κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου και ακόμη και για τη μελλοντική θεραπευτική ανάπτυξη.