Οι περιπτώσεις καρκίνου ειδικά του παχέος εντέρου σε μικρότερες ηλικίες αυξάνονται, με το 1/5 των ασθενών να είναι κάτω των 55. Οι αλλαγές στη διατροφή, οι περιβαλλοντικοί ρύποι και οι συνήθειές μας φαίνεται να συμβάλλουν στην αύξηση αυτή ωστόσο υπάρχουν πολλοί ακόμα παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί.
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο τρίτος πιο συχνός τύπος καρκίνου παγκοσμίως. Σύμφωνα με την Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία, το 2018 υπολογίστηκαν 7.320 περιπτώσεις καρκίνου του παχέος εντέρου στην Ελλάδα, οι οποίες προκάλεσαν τον θάνατο 3.400 ανθρώπων.
Παρότι οι περισσότερες διαγνώσεις γίνονται σε ανθρώπους άνω των 50 ετών, ο ένας στους πέντε νέους ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι κάτω των 55, σύμφωνα με μια ανάλυση της Wall Street Journal που αξιοποίησε δεδομένα του Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου Αμερικής. Αυτός ο αριθμός είναι σχεδόν διπλάσιος συγκριτικά με το 1995.
Καρκίνος του παχέος εντέρου: Ποια είναι τα πρώιμα συμπτώματα
Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση υπό την ηγεσία της Αμερικανικής Εταιρείας Καρκίνου διαπίστωσε ότι «17 από τους 34 πιο κοινούς καρκίνους» — συμπεριλαμβανομένων αυτών του λεπτού εντέρου, του παγκρέατος και των νεφρών — εμφανίζονται πιο συχνά σε νεότερους ανθρώπους. Κάποιοι από αυτούς του τύπους καρκίνου είχαν λιγότερα καταγεγραμμένα περιστατικά στο παρελθόν, αλλά πλέον ο αριθμός αυτός αυξάνεται.
Ενώ τα ποσοστά θνησιμότητας σε ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου άνω των 65 ετών μειώνονται, για τους νεότερους ηλικιακά ασθενείς αυξάνονται. «Οι επιστήμονες λένε ότι αυτοί οι πρώιμοι καρκίνοι μπορεί να είναι πιο θανατηφόροι επειδή συχνά δεν ανιχνεύονται μέχρι να είναι αργά για να θεραπευθούν», σύμφωνα με το Vox, καθώς οι κολονοσκοπήσεις δεν συνιστώνται πριν από την ηλικία των 45 ετών.
Καρκίνος: Τι γνωρίζουμε για τους παράγοντες κινδύνου
Γνωρίζουμε εδώ και πολύ καιρό ότι το περίσσειο βάρος και η άσκηση είναι σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν τον κίνδυνο ανάπτυξης διαφορετικών τύπων καρκίνου. Η αύξηση της παχυσαρκίας σε παγκόσμια κλίμακα από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 έχει παίξει πιθανώς σημαντικό ρόλο στην αύξηση των καρκίνων σε μικρότερες ηλικίες, ιδιαίτερα αυτών στο γαστρεντερικό σύστημα.
Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία, νέες έρευνες δείχνουν ότι άλλοι παράγοντες — όπως τα τρόφιμα που καταναλώνουμε, άλλες συνήθειες όπως ο ύπνος και οι περιβαλλοντικοί ρύποι — μπορεί επίσης να συντελούν στον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Αυτοί οι παράγοντες κινδύνου δεν είναι τόσο καλά κατανοητοί όσο η παχυσαρκία ή η έλλειψη άσκησης, αλλά οι επιστήμονες προσπαθούν να τους συμπεράνουν περισσότερα.
Η κακή διατροφή και η παχυσαρκία αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο
Επιστήμονες διαπίστωσαν ότι συγκεκριμένες δίαιτες, ειδικά αυτές που περιέχουν υπερβολικά επεξεργασμένα τρόφιμα, συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο για γαστρεντερικούς καρκίνους, ανεξάρτητα από τον Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI) ενός ατόμου. Η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ επίσης σχετίζεται με μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου σε νεότερη ηλικία.
Η έκθεση σε τοξίνες από το περιβάλλον και από καθημερινά προϊόντα, όπως χημικά σε καλλυντικά και προϊόντα μαλλιών, ή φορμαλδεΰδη σε οικοδομικά υλικά, θεωρείται πλέον πως αυξάνουν τον κίνδυνο για διάφορους τύπους καρκίνου σε νεότερους ασθενείς, ιδιαίτερα εάν η έκθεση συνέβη σε καθοριστικά στάδια της ζωής τους. Η έλλειψη ή η διαταραχή του ύπνου μπορεί επίσης να είναι παράγοντας κινδύνου για καρκίνους του μαστού, του παχέος εντέρου, των ωοθηκών και του προστάτη.
«Ο ύπνος και ο κιρκάδιος ρυθμός είναι σημαντικοί παράγοντες της υγείας», δήλωσε ο Andrew Chan, ο οποίος ηγείται ενός διεθνούς ερευνητικού έργου για τον καρκίνο με πρώιμη έναρξη. «Οι άνθρωποι σήμερα πιθανώς κοιμούνται λιγότερο ή έχουν πιο διαταραγμένο ύπνο για διάφορους λόγους. Μπορεί να αλλάξει αυτό τη βιολογία μας με τρόπο που είναι επιβλαβές;»
Οι ερευνητές για τον καρκίνο αναλύουν το μικροβίωμα, δηλαδή το σύνολο των βακτηρίων που βρίσκονται στο έντερο ενός ατόμου. Ορισμένα είδη βακτηρίων του μικροβιώματος συνδέονται με την ανάπτυξη γαστρεντερικών καρκίνων, αλλά οι ερευνητές εξακολουθούν να προσπαθούν να κατανοήσουν αν αυτές οι αλλαγές είναι αιτίες ή συνέπειες της νόσου.
Οι αυξήσεις των περιπτώσεων καρκίνου και των θανάτων σε μικρότερες ηλικίες είναι περισσότερες στις πλουσιότερες χώρες. Παρόλα αυτά και οι αναπτυσσόμενες χώρες αντιμετωπίζουν μερικούς από τους ίδιους περιβαλλοντικούς ρύπους και κινδύνους, κυρίως τα μικροπλαστικά. Ήδη υπάρχουν ενδείξεις για υψηλότερα ποσοστά θανάτων από άλλες ασθένειες που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Καθώς η οικονομία των φτωχώτερων χωρών αναπτύσσεται, αναμένεται να αντιμετωπίσουν περισσότερα προβλήματα υγείας που εμφανίζονται κυρίως στις ήδη ανεπτυγμένες χώρες — συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου.
«Αυτό θα είναι ένα πρόβλημα που θα αντιμετωπίσουμε καθώς η οικονομία μας αναπτύσσεται», δήλωσε η Bhawna Sirohi, διευθύντρια ιατρικής ογκολογίας στο Balco Medical Center στη Raipur Ινδίας, νωρίτερα φέτος. «Είναι ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε εμείς εδώ στην Ασία, ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Δύση, ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε παντού».
Γιατί έχουν διαφορετικές γενιές διαφορετικούς κινδύνους για καρκίνο;
Σύμφωνα με τη μετα-ανάλυση της Αμερικανικής Εταιρείας Καρκίνου, οι άνθρωποι που γεννήθηκαν το 1975 έχουν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του λεπτού εντέρου σε σχέση με εκείνους που γεννήθηκαν το 1955. Για όσους γεννήθηκαν το 1990, τα ποσοστά αυτά έχουν αυξηθεί σχεδόν τέσσερις φορές σε σχέση με εκείνους που γεννήθηκαν στα μέσα του 20ού αιώνα. Αυτή η γενική τάση παρατηρείται επίσης στους καρκίνους των νεφρών, του ήπατος, του παγκρέατος και του μυελού των οστών.
Αυτές οι διαφορές ανάμεσα στις γενιές πιθανώς υποστηρίζουν ότι οι πρόσφατες περιβαλλοντικές αλλαγές και οι ευρέως διαδεδομένες αλλαγές στις διατροφικές μας συνήθειες μπορεί να συμβάλλουν στην αύξηση των καρκίνων στις μικρότερες ηλικίες. Μια μελέτη του 2020 στο περιοδικό Gastroenterology διαπίστωσε ότι ο κίνδυνος για γαστρεντερικούς καρκίνους είχε μετρηθεί στο παρελθόν με βάση το οικογενειακό ιστορικό, αλλά τρεις στους τέσσερις νέους ασθενείς με καρκίνο δεν έχουν τέτοιο ιστορικό.
Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αύξηση μπορεί να «προέρχεται από διαγενεακές διαφορές στη διατροφή, τις περιβαλλοντικές εκθέσεις και τους παράγοντες του τρόπου ζωής».
Συστηματικές ανασκοπήσεις της υπάρχουσας έρευνας, συμπεριλαμβανομένης μιας που δημοσιεύθηκε στο Frontiers in Nutrition το 2022, έχουν εντοπίσει την κατανάλωση πολλών τηγανητών τροφίμων, επεξεργασμένων τροφίμων, τροφίμων πλούσιων σε λιπαρά, καθώς και ζαχαρούχων ποτών και επιδορπίων, καθώς και τη χαμηλή κατανάλωση φολικού οξέος (Β9) και φυτικών ινών, ως παράγοντες κινδύνου. Οι άνθρωποι καταναλώνουν όλο και περισσότερα από αυτά τα προϊόντα με την πάροδο των χρόνων.
Χημικά και μικροπλαστικά: Πιθανοί παράγοντες εμφάνισης καρκίνου στις μικρότερες ηλικίες
Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι οι αλλαγές στο περιβάλλον μας, όπως η διάδοση των μικροπλαστικών και των χημικών ουσιών που συνδέονται με ορισμένους καρκίνους και μπορεί να επιτρέπουν σε άλλους να μετασταθούν πιο εύκολα, θα μπορούσαν να είναι ένας ακόμη παράγοντας. Από τα δοχεία τροφίμων μέχρι τα συνθετικά ρούχα, εκτιθέμεθα και καταναλώνουμε αυτές τις μικροσκοπικές σωματίδια κάθε μέρα.
Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πέρυσι από ερευνητική ομάδα από τη Νέα Ζηλανδία, η αύξηση των καρκίνων στους νέους ενήλικες ταιριάζει χρονικά με την υπερπολλαπλάσια αύξηση των μικροπλαστικών στο περιβάλλον. Έρευνες σε κυτταρικά μοντέλα και μοντέλα τρωκτικών έχουν υποδείξει ότι τα μικροπλαστικά μπορεί να προάγουν την ανάπτυξη όγκων.
Αν και απαιτείται περισσότερη έρευνα, ήδη γνωρίζουμε ότι αυτά τα υλικά περιέχουν χημικές ουσίες που μπορούν να διαταράξουν τις ορμόνες και να αποτελέσουν κίνδυνο για την υγεία μας. Με την ίδια λογική, οι επιστήμονες υποψιάζονται ολοένα και περισσότερο ότι η έκθεση σε παράγοντες κινδύνου σε συγκεκριμένες ηλικίες — είτε ενδομήτρια, στην νεαρή παιδική ηλικία ή στην αναδυόμενη ενηλικίωση — μπορεί να παίζουν σημαντικό ρόλο στον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου σε νεαρή ηλικία.
Προκαταρκτικά ευρήματα υποστηρίζουν την θεωρία πως η κατανάλωση περισσότερων ζαχαρούχων ποτών στην εφηβεία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου σε νεαρή ηλικία στις γυναίκες, σύμφωνα με μελέτη.
Καρκίνος του παχέος εντέρου: Αυτές οι 3 τροφές αυξάνουν τον κίνδυνο
Η κατανόηση των αιτίων πίσω από την αύξηση του καρκίνου σε νεότερες ηλικίες απαιτεί περισσότερη έρευνα και ευαισθητοποίηση. Εκτός από τη διατροφή και την άσκηση, παράγοντες όπως τα μικροπλαστικά και η διαταραχή του ύπνου φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο. Αν εστιάσουμε σε έναν υγιεινό τρόπο ζωής και στην πρόληψη, μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο και να βελτιώσουμε την υγεία μας.
Πηγές: Vox, cancerhellas.org, The Wall Street Journal