Ο καρκίνος του μαστού είναι η συχνότερη κακοήθεια στις γυναίκες. Περίπου 1 στις 8 γυναίκες θα αναπτύξει καρκίνο του μαστού κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής της. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, περισσότερες από 350.000 νέες διαγνώσεις καρκίνου του μαστού γίνονται κάθε χρόνο και 90.000 γυναίκες πεθαίνουν από τη νόσο.
Στην Ελλάδα, βάσει του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Globocan 2020), το 2020 σημειώθηκαν 7.772 νέα περιστατικά καρκίνου του μαστού ενώ για το ίδιο έτος, οι θάνατοι από καρκίνο του μαστού έφτασαν τους 2.333.
Η πιθανότητα προσβολής από καρκίνο του μαστού αυξάνεται όσο μεγαλώνει μια γυναίκα, και ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση, μέχρι την ηλικία των 75 ετών και μετά αρχίζει να μειώνεται. 1 στους 4 καρκίνους του μαστού διαγιγνώσκεται σε γυναίκες κάτω των 50 ετών.
Λιγότερο από 5% όλων των καρκίνων του μαστού διαγιγνώσκονται σε γυναίκες κάτω των 35 ετών. Παρ` ότι όμως είναι πιο σπάνιος στις νέες γυναίκες, είναι πιο επιθετικός από ότι στις ηλικιωμένες, αποτελώντας τη συχνότερη αιτία θανάτου στις ηλικίες 35-45 ετών.
Εκτός από το θετικό κληρονομικό ιστορικό και την γνωστή ύπαρξη γονιδιακών μεταλλάξεων (BRCA 1 ή 2), οι αιτίες που προκαλούν καρκίνο του μαστού δεν είναι σαφείς.
Οι παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του μαστού
Η καθυστερημένη πρώτη εγκυμοσύνη (μετά τα 30), η παράλειψη του θηλασμού, η εκτεταμένη χρήση ορμονών (ειδικά μετά την εμμηνόπαυση), η λιπαρή διατροφή, η έλλειψη άσκησης, αποτελούν κάποιους από τους προδιαθεσικούς, και σε καμία περίπτωση απόλυτους, παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού.
Παρόλη την πρώτη θέση σε συχνότητα του καρκίνου του μαστού, βρίσκεται στην τρίτη θέση από πλευράς θνητότητας. Σημαντικότατο ρόλο σε αυτό διαδραματίζει η έγκαιρη διάγνωση καθώς και οι πολλές και πλέον όλο και περισσότερο στοχευμένες θεραπείες, ακόμα και στα προχωρημένα στάδια της νόσου.
Μέσω των προγραμμάτων πρόληψης για δωρεάν προληπτικό έλεγχο με μαστογραφία «Σπύρος Δοξιάδης» σε γυναίκες άνω των 50 ετών, με την ονομασία «Φώφη Γεννηματά», των δράσεων της ομάδας αιγαίου και του κινητού μαστογράφου της Ελληνικής αντικαρκινικής εταιρίας, καθώς και των δράσεων ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των ομάδων ασθενών, υπάρχει σημαντική αύξηση της διάγνωσης του καρκίνου του μαστού σε πρώιμα στάδια, όταν και η πιθανότητα ίασης είναι σημαντικά αυξημένη.
Η αυτοεξέταση, η διερεύνηση οποιουδήποτε νέου ψηλαφητού ογκιδίου, ο τακτικός μαστογραφικός έλεγχος από την ηλικία των 40 ετών, η ανεύρεση ειδικού για την αξιολόγηση του απεικονιστικού ελέγχου σε συνδυασμό με την κλινική εξέταση, αποτελούν το σημαντικότερο βήμα προς την πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού σε πρώιμο στάδιο.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού
Ακόμα και στα πρώιμα στάδια, η ιστολογία και τα χαρακτηριστικά των καρκινικών κυττάρων, καθορίζουν τη στρατηγική αντιμετώπισης. Η χημειοθεραπεία, η ανοσοθεραπεία, η στοχευτικές θεραπείες, η ορμονοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία καθώς και το χειρουργείο, αποτελούν τα στοιχεία της θεραπευτικής αντιμετώπισης.
Η απόφαση για τη σειρά που αυτά θα χρησιμοποιηθούν, εξαρτάται από το μέγεθος του όγκου, της διήθησης των περιοχικών μασχαλιαίων λεμφαδένων, καθώς και από το επίπεδο έκφρασης των ορμονικών υποδοχέων (οιστρογονικοί, προγεστερονικοί) και του υποδοχέα Her-2 στον όγκο. Στις περιπτώσεις που υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, ο έλεγχος για μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA 1 και 2, καλύπτεται πλέον από τον ΕΟΠΥΥ
Στοχευμένα μονοκλωνικά αντισώματα και έξυπνα μόρια
Στην πρώιμη ορμονοευαίσθητη, Ηer-2 αρνητική νόσο, οι σύγχρονες μοριακές υπογραφές (Oncotype Dx, Mamaprint) αναδεικνύουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τις ασθενείς που δεν χρειάζεται να λάβουν συμπληρωματική – μετεγχειρητική χημειοθεραπεία, αποφεύγοντας τις παρενέργειες αυτής, χωρίς έκπτωση στο τελικό αποτέλεσμα. Αυτές οι εξετάσεις καλύπτονται από το ΕΟΠΥΥ
Στις περιπτώσεις πρώιμου καρκίνου του μαστού με Her-2 θετική έκφραση, η περιεγχειρητική χημειοθεραπεία σε συνδυασμό με στοχευτικά μονοκλωνικά αντισώματα ειδικά για τη συγκεκριμένη νόσο, έχουν αυξήσει σημαντικά το διάστημα ελεύθερο νόσου, καθώς και τη συνολική επιβίωση των ασθενών
Στην τριπλά αρνητική (χωρίς έκφραση οιστρογονικών, προγεστερονικών υποδοχέων και Her-2) η σύγχρονη πρακτική ορίζει το συνδυασμό χημειοθεραπείας και ανοσοθεραπείας, με εξαιρετικά αποτελέσματα, ακόμα και σε αυτή τη «δύσκολη» κατηγορία.
Στις περιπτώσεις που «συνυπάρχει» και γενετική προδιάθεση με βλάβη στα γονίδια BRCA 1 ή 2, η νεότερη γονιδιακή στοχευτική θεραπεία, έχει αλλάξει το τοπίο.
Ακόμα και στη μεταστατική νόσο, οι σύγχρονες εξελίξεις, έχουν προσφέρει πολλά στοχευμένα φάρμακα, μονοκλωνικά αντισώματα, ανοσοθεραπεία, συζευγμένα «έξυπνα» μόρια που απελευθερώνουν χημειοθεραπευτικό φάρμακο σε συγκεκριμένο στόχο, αναστολείς που αναιρούν την αντίσταση στην ορμονοθεραπεία. Το αποτέλεσμα είναι η σημαντική βελτίωση της ποιότητας ζωής της ασθενούς, ο καλύτερος έλεγχος της νόσου καθώς και η σημαντική καθυστέρηση στο πέρασμα από τη στοχευτική θεραπεία στην κλασσική χημειοθεραπεία.
Μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια έχει γνωρίσει και η υποστηρικτική αγωγή. Νέας γενιάς αντιεμετικά φάρμακα, άλλα κατά της περιφερικής νευροπάθειας, της αιματολογικής, δερματικής, γαστρεντερικής τοξικότητας, οστικών μεταστάσεων, βοηθούν τα μέγιστα στη δυνατότητα λήψης της θεραπείας στις σωστές δόσεις, χωρίς καθυστερήσεις, φτάνοντας στο μέγιστο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες προς όφελος των ασθενών, είτε στη ριζική αντιμετώπιση της πρώιμης νόσου, είτε στο μεταστατικό στάδιο, καθιστώντας τη μία χρόνια νόσο.