Για δεκαετίες, η διάγνωση του γλοιοβλαστώματος –ενός επιθετικού, δύσκολα θεραπεύσιμου καρκίνου στον εγκέφαλο– ήταν «θανατική ποινή» για τους ασθενείς.
Μόνο το 3% έως 5% των ανθρώπων που διαγιγνώσκονται με αυτόν τον τύπο όγκου στον εγκέφαλο θα είναι ζωντανοί τρία χρόνια αργότερα. Κατά μέσο όρο, οι ασθενείς ζουν περίπου 14 μήνες μετά τη διάγνωση. Τώρα, μια πειραματική θεραπεία που επαναπρογραμματίζει τα κύτταρα του ανοσοποιητικού ενός ατόμου για να επιτεθούν σε αυτούς τους όγκους δείχνει μια συναρπαστική προοπτική.
Τρεις μελέτες που δημοσιεύθηκαν την περασμένη εβδομάδα ανέφεραν εξαιρετικά θετικά αποτελέσματα με μια θεραπεία CAR-T που χορηγείται απευθείας στον εγκέφαλο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι όγκοι έχουν φαινομενικά εξαφανιστεί στις σαρώσεις εγκεφάλου ήδη από την επόμενη μέρα.
«Αυτό ήταν σοκαριστικά γρήγορο. Εξαιρετικά εντυπωσιακό», δήλωσε στο CNN ο Δρ. Otis Brawley, καθηγητής ογκολογίας στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins και πρώην επικεφαλής ιατρός της Αμερικανικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα».
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ωστόσο, οι όγκοι έχουν επιστρέψει και καμία από τις μελέτες -από το Κέντρο Καρκίνου του City of Hope στο Duarte της Καλιφόρνια. το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και το Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης- δεν έχει δείξει όφελος επιβίωσης για τους ασθενείς. Αλλά οι ερευνητές πιστεύουν ότι με κάποιες τροποποιήσεις, θα μπορέσουν σύντομα να το πετύχουν.
«Έκανε τους όγκους να συρρικνωθούν, άρα κάτι κάνει. Τώρα, αρχίζει το δύσκολο κομμάτι. Έχουμε ένα φάρμακο που έχει κάποια δραστηριότητα. Πρέπει να καταλάβουμε πώς μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε αυτή τη δραστηριότητα», πρόσθεσε ο Δρ. Brawley.
«Μου έδωσε ελπίδα»
Ο 72χρονος Τομ Φρέιζερ από το Ρότσεστερ της Νέας Υόρκης, εγγράφηκε στην πιλοτική μελέτη του CAR-T στο Mass General Brigham το περασμένο καλοκαίρι για τη θεραπεία ενός όγκου γλοιοβλαστώματος στον εγκέφαλό του που συνέχισε να αναπτύσσεται παρά τη χημειοθεραπεία και την ακτινοβολία. Τα αποτελέσματα της μελέτης δημοσιεύτηκαν την Τετάρτη στο New England Journal of Medicine.
Οι γιατροί συνέλεξαν αρχικά Τ-κύτταρα από το αίμα του και στη συνέχεια τα τροποποίησαν γενετικά σε ένα εργαστήριο, ώστε να αναγνωρίζουν και να συνδέονται με συγκεκριμένες πρωτεΐνες στην επιφάνεια των κυττάρων του όγκου του εγκεφάλου. Οι ερευνητές του Mass General έκαναν επίσης ένα δεύτερο βήμα: πρόσθεσαν μια άλλη τροποποίηση στα κύτταρα CAR-T για να βοηθήσουν το σώμα να ξεπεράσει τον καρκίνο.
Οι όγκοι είναι πονηροί επειδή μπορούν να επιλέξουν την ανοσολογική λειτουργία του σώματος για να διαφύγουν της ανίχνευσης, χρησιμοποιώντας σε αυτή την περίπτωση ένα διαφορετικό είδος Τ-κυττάρων, που ονομάζονται κατασταλτικά Τ-κύτταρα, τα οποία μειώνουν τις ανοσολογικές αποκρίσεις. Τα κύτταρα CAR-T που πήρε ο Φρέιζερ είχαν μια τροποποίηση που επαναπρογραμμάτισε τα κατασταλτικά Τ-κύτταρα προστατεύοντας τον όγκο για να γίνουν φονικά Τ-κύτταρα που θα τον καταπολεμούσαν.
Μετά από μια έγχυση 10 χιλιοστών περίπου 10 εκατομμυρίων κυττάρων CAR-T, ο όγκος του Φρέιζερ άρχισε να συρρικνώνεται. Σε μια μαγνητική τομογραφία την επόμενη μέρα, ήταν σχεδόν 20% μικρότερος και μέσα σε λίγες εβδομάδες, ήταν μόλις ανιχνεύσιμος. Δεν έχει δει καμία εξέλιξη του καρκίνου του εδώ και περίπου έξι μήνες, σύμφωνα με τους γιατρούς του. Μόλις έκανε την τρίτη του επέμβαση στον εγκέφαλο.
«Αυτά τα είδη ανταποκρίσεων δεν συμβαίνουν με κανένα άλλο είδος θεραπείας για το γλοιοβλάστωμα», δήλωσε η Δρ. Marcela Maus, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.
Ο Φρέιζερ είπε στο CNN ότι είχε το είδος των παρενεργειών που είχε προειδοποιηθεί να περιμένει από τη θεραπεία CAR-T, οι οποίες περιελάμβαναν πυρετό και υπερβολική κόπωση, «αλλά όσο περνούσε ο καιρός, μπορούσα να ξαναρχίσω τη ζωή μου, όπως να ασκούμαι, να περνώ χρόνο με την οικογένεια και τους φίλους και να ταξιδεύω. Μου έδωσε ελπίδα σαν άνθρωπο και ότι αυτό θα οδηγήσει σε θεραπεία!» δήλωσε ο Φρέιζερ.
Ελπιδοφόρα αποτελέσματα από τη δοκιμή και σε άλλους ασθενείς
Σε δύο άλλους ασθενείς οι όγκοι τους συρρικνώθηκαν μετά από μία μόνο θεραπεία, αλλά οι καρκίνοι τους επέστρεψαν ένα και δύο μήνες μετά τις εγχύσεις τους αντίστοιχα. Ωστόσο, οι ερευνητές λένε ότι είναι ενθαρρυμένοι από αυτό που είδαν.
«Αν και δύο από τους ασθενείς μας σημείωσαν πρόοδο πριν από έξι μήνες, πιστεύουμε ότι μπορούμε να κάνουμε διάφορους ελιγμούς για να προσπαθήσουμε να αυξήσουμε αυτή την ανθεκτικότητα», δήλωσε η Δρ. Maus, διευθύντρια του προγράμματος κυτταρικής ανοσοθεραπείας στο Mass General Cancer Center στη Βοστώνη. Εξηγεί μάλιστα πως εξετάζουν το ενδεχόμενο να παράσχουν χημειοθεραπεία πριν από τη θεραπεία CAR-T, για να προσπαθήσουν να βελτιώσουν το πρωτόκολλο.
Η Δρ. Maus τονίζει ότι αυτή ήταν απλώς μια πιλοτική μελέτη που σχεδιάστηκε για να βρει τη σωστή δόση που πρέπει να χορηγηθεί στους ασθενείς και να βεβαιωθεί ότι ήταν ασφαλής να χορηγηθεί σε άλλους. Η λήψη αυτού του είδους των αποκρίσεων στους τρεις πρώτους ασθενείς τους ήταν απροσδόκητη, είπε.
«Ήμασταν τόσο έκπληκτοι από το όσα συνέβησαν στον πρώτο ασθενή και πόσο γρήγορα, και από το ότι το ξαναείδαμε μετά άλλες δύο φορές», είπε η Δρ. Maus.
Οι εκδόσεις αυτής της θεραπείας, η οποία ονομάζεται επίσημα CAR-Tv3-TEAM-E, έχουν χρησιμοποιηθεί για καρκίνους του αίματος όπως η λευχαιμία και το λέμφωμα από το 2017. Τώρα, οι ερευνητές μαθαίνουν πώς να εφαρμόζουν την ίδια τεχνολογία σε συμπαγείς όγκους και τα αποτελέσματα φαίνονται πολλά υποσχόμενα -αλλά όχι μόνιμα. Αυτό δεν είναι θεραπεία.
«Είμαστε ακόμα στα πρώτα στάδια», δήλωσε η Δρ. Christine Brown, αναπληρώτρια διευθύντρια του Ερευνητικού Εργαστηρίου Θεραπευτικών Τ-κυττάρων στο Κέντρο Καρκίνου του City of Hope. «Υπάρχουν ασθενείς που παρουσιάζουν πολύ ευνοϊκή ανταπόκριση, αλλά εξακολουθούμε να έχουμε πάρα πολλούς ασθενείς με καρκίνο που εξελίσσεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας».
Όγκοι που «έλιωσαν»
Η Δρ. Brown και η ομάδα της δημοσίευσαν πρόσφατα αποτελέσματα από τη μεγαλύτερη μέχρι τώρα μελέτη για τη χρήση του CAR-T σε προχωρημένους όγκους εγκεφάλου, η οποία περιλάμβανε 65 ασθενείς. Όλοι είχαν ήδη περάσει από τυπικές θεραπείες όπως χημειοθεραπεία, ακτινοβολία και χειρουργική επέμβαση. Τα τρία τέταρτα των συμμετεχόντων είχαν επανεμφανίσει τους όγκους του εγκεφάλου τουλάχιστον δύο φορές.
Μετά τη θεραπεία με CAR-T, δύο από τους συμμετέχοντες είχαν πλήρεις αποκρίσεις, που σημαίνει ότι οι όγκοι τους εξαφανίστηκαν. Ένα άτομο, του οποίου η περίπτωση αναφέρθηκε αρχικά το 2016, είχε εβδομάδες ζωής. Αλλά μετά από έξι εγχύσεις θεραπείας CAR-T απευθείας στο νωτιαίο υγρό που λούζει τον εγκέφαλο, οι όγκοι του «έλιωσαν», είπε η Δρ. Brown.
«Αυτό έθεσε πραγματικά τη βάση, ή το στάδιο, για να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε γιατί ανταποκρίθηκε τόσο έντονα και η θεραπεία λειτούργησε τόσο καλά», πρόσθεσε.
Η θεραπεία CAR-T που δοκιμάζεται στο City of Hope είναι ελαφρώς διαφορετική από αυτή που χρησιμοποιείται στο Mass General για να βοηθήσει τα Τ-κύτταρα να βρουν και να σκοτώσουν τον όγκο του εγκεφάλου. Η θεραπεία CAR-T στοχεύει μια πρωτεΐνη που δημιουργείται από όγκους που ονομάζεται υποδοχέας ιντερλευκίνης-13 α 2.
Ο άλλος ασθενής που είδε τον όγκο του να εξαφανίζεται τελείως είχε υποβληθεί σε τρεις χειρουργικές επεμβάσεις αφαίρεσης όγκου στη δεξιά πλευρά του εγκεφάλου του προτού οι γιατροί του πουν ότι δεν μπορούσαν να χειρουργήσουν. Μετά το CAR-T στο City of Hope το 2018, ο όγκος του έχει εξαφανιστεί και δεν είχε υποτροπή του καρκίνου του εδώ και 5,5 χρόνια.
Αλλά η Δρ. Brown τονίζει ότι αυτές οι δύο περιπτώσεις ήταν ακραίες. Η μελέτη της χρησιμοποίησε διαφορετικούς βραχίονες για να δοκιμάσει τη δοσολογία, τη χορήγηση φαρμάκων και τις παρενέργειες. Από τους 58 συμμετέχοντες που μπορούσαν να αξιολογηθούν στο τέλος της μελέτης, η κατάσταση περίπου των μισών σταθεροποιήθηκε για τουλάχιστον δύο μήνες.
Οι συμμετέχοντες στο τελευταίο σκέλος της μελέτης, στους οποίους είχαν εγχυθεί κύτταρα CAR-T στο νωτιαίο υγρό καθώς και στην κοιλότητα γύρω από τους όγκους του εγκεφάλου, είχαν συνολική επιβίωση περίπου 10,5 μηνών. Τυπικά, τα άτομα με υποτροπιάζοντες όγκους γλοιώματος θα μπορούσαν να επιβιώσουν περίπου έξι μήνες μετά την επανεμφάνιση του καρκίνου τους.
Σύμφωνα με τη Δρ. Brown, oι ερευνητές δεν θα γνωρίζουν εάν η θεραπεία τους επεκτείνει την επιβίωση μέχρι να δοκιμαστεί σε μια ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο δοκιμή.