Στις αρχές του 1882, ο φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε έλαβε ένα μηχάνημα που ονομαζόταν «Malling-Hansen Writing Ball», ένα υπέροχο μικρό gadget καλυμμένο με κλειδιά. Η όραση του στοχαστή είχε χειροτερέψει, σε σημείο που δεν μπορούσε πλέον να γράφει με το χέρι. Τον Μάρτιο του ίδιου έτους μπόρεσε να συνεχίσει να γράφει χάρη σε αυτό το νέο όργανο.
Σύμφωνα με το The Conversation, ο φίλος του, συνθέτης Heinrich Köselitz, παρατήρησε μια κάποια στιλιστική αλλαγή στα κείμενά του από εκείνη την εποχή και μετά, καθώς ο λόγος του έγινε πιο λακωνικός, ενώ φάνηκε να επηρεάστηκε και το περιεχόμενο της φιλοσοφίας του.
Ενσαρκωμένη γνώση
Αυτή η αλλαγή μπορεί να εξηγηθεί από νέες θεωρίες σχετικά με την ενσαρκωμένη γνώση. Η σύγχρονη γνωστική επιστήμη δείχνει ότι οι κινητικές και αισθητηριακές πτυχές της συμπεριφοράς μας έχουν συνέπειες που φτάνουν πιο μακριά από ό,τι μπορούμε να υποψιαστούμε. Το μυαλό μας δεν είναι γεμάτο με ασώματες ιδέες. Πρέπει να λάβουμε υπόψη το σώμα και τις αισθήσεις μας για να εξηγήσουμε φαινόμενα που κατά τα άλλα είναι ανεξήγητα.
Σε μια μελέτη που διεξήχθη σχεδόν πριν από δύο δεκαετίες, στους συμμετέχοντες παρουσιάστηκαν λέξεις που έφεραν θετική χροιά (όπως «γλυκιά») ή αρνητική (όπως «σκουπίδια»). Οι συμμετέχοντες έπρεπε να υποδείξουν εάν μια λέξη ήταν «καλή» ή «κακή» μετακινώντας ένα joystick. Οι μισοί κλήθηκαν να υποδείξουν ότι μια λέξη ήταν «καλή» τραβώντας το joystick προς το σώμα τους και οι άλλοι μισοί να την υποδείξουν σπρώχνοντάς το μακριά.
Για να υποδείξουν ότι μια λέξη ήταν «κακή», οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να κάνουν την αντίθετη κίνηση από το «καλό». Παρατηρήθηκε λοιπόν μια σταθερή συσχέτιση μεταξύ νοήματος και κίνησης: οι πιο γρήγορες απαντήσεις παρήχθησαν από τους συμμετέχοντες που έλαβαν την οδηγία να υποδείξουν το «καλό» τραβώντας το joystick προς το μέρος τους και να δηλώσουν «κακό» σπρώχνοντάς το μακριά.
Αυτή η άμεση εμπλοκή του σώματος και των αισθήσεων στις νοητικές διαδικασίες μπορεί να εξηγήσει πώς η γραφή με το χέρι (σε αντίθεση με άλλους τύπους γραφής) μας βοηθά να μάθουμε γράμματα και λέξεις, πράγμα που επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσματα διαφόρων μελετών.
Ικανότητα μνήμης
Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2021 συνέκρινε τη βραχυπρόθεσμη και τη μεσοπρόθεσμη ανάκληση λέξεων είτε πληκτρολογώντας είτε γράφοντας με το χέρι. Η ανάκληση ήταν καλύτερη το άτομο είχε μάθει τις λέξεις γράφοντάς τις με μολύβι και χαρτί.
Σε μια άλλη μελέτη, μια μικρή ομάδα ενηλίκων έμαθε νέα σύμβολα (από μια γλώσσα ασιατικής προέλευσης) που στη συνέχεια έπρεπε να αναπαράγουν με μολύβι ή στο πληκτρολόγιο. Όταν ολοκλήρωσαν την εκμάθηση των συμβόλων, δεν υπήρχαν διαφορές στην ανάκληση μεταξύ των δύο μεθόδων, αλλά οι χρήστες του πληκτρολογίου ξέχασαν ένα σημαντικό μέρος από αυτά που είχαν μάθει καθώς περνούσε ο καιρός.
Ορισμένοι ειδικοί προτείνουν ότι η μάθηση με μολύβι και χαρτί είναι καλύτερη επειδή είναι πιο «ενσωματωμένη». Αυτό σημαίνει ότι περιλαμβάνει ένα σύνολο πιο πολύπλοκων αισθητηριοκινητικών διεργασιών, ειδικών για κάθε γράμμα. Αυτή η πολυπλοκότητα αφήνει ένα πιο ξεχωριστό αποτύπωμα στις αναμνήσεις μας και, ως εκ τούτου, διευκολύνει την απομνημόνευση και την ανάκληση των πραγμάτων.
Διανοητικοί πόροι
Ένα άλλο πλεονέκτημα της γραφής με το χέρι είναι ότι ασκεί λιγότερη πίεση στον εγκέφαλό μας. Η πληκτρολόγηση δημιουργεί μεγαλύτερη ζήτηση στους πνευματικούς μας πόρους, προκαλώντας δυσκολίες όταν πρόκειται για εργασίες απομνημόνευσης λέξεων.
Το αυξημένο νοητικό φορτίο οφείλεται στη μεγαλύτερη ταχύτητα με την οποία πληκτρολογούνται οι λέξεις. Αυτό, με τη σειρά του, σημαίνει ότι υπάρχουν περισσότερα μεμονωμένα στοιχεία προς επεξεργασία για μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο.
Η ιδέα της πολυπλοκότητας εμφανίζεται σε άλλες μελέτες για να εξηγήσει παρόμοιες διαφορές όταν γράφετε σε μια δεύτερη γλώσσα. Άλλοι συγγραφείς έχουν επίσης προτείνει ότι χρησιμοποιούνται περισσότεροι πνευματικοί πόροι επειδή η γραφή είναι πιο περίπλοκη όταν εκτελείται στο πληκτρολόγιο.
Σχεδιασμός και σύνθεση
Ο τρόπος που γράφουμε μπορεί επίσης να επηρεάσει υψηλότερα επίπεδα επεξεργασίας κειμένου στον εγκέφαλό μας. Θεωρείται ότι ο τύπος της γραφής καθορίζει το ρυθμό της γνωστικής επεξεργασίας -εάν η διαδικασία γραφής είναι αργή και δυσκίνητη, μπορεί να παρέμβει στις ανώτερες διαδικασίες από τις οποίες εξαρτάται, προκαλώντας τη λήθη ιδεών και σχετικών πληροφοριών.
Σε αρκετά πειράματα, έχει σημειωθεί βελτίωση στη συνολική γραπτή σύνθεση (ποιότητα, μήκος και ρευστότητα κειμένου) αφού οι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν ασκήσεις γραφής. Στο ίδιο πνεύμα, μια μελέτη έδειξε ότι οι μαθητές σχεδιάζουν τα κείμενά τους πιο προσεκτικά όταν χρησιμοποιούν μολύβι και χαρτί από ό,τι όταν χρησιμοποιούν πληκτρολόγιο.
Μεγαλύτερα και ποιοτικότερα κείμενα
Ωστόσο, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι τα πληκτρολόγια μάς έχουν επίσης φέρει πολλά πλεονεκτήματα. Για παράδειγμα, ορισμένες μετα-αναλύσεις που συνέκριναν χειρόγραφα κείμενα με αυτά που γράφτηκαν σε υπολογιστή βρήκαν ότι τα τελευταία είναι συχνά μεγαλύτερα και καλύτερα συντεθειμένα.
Επιπλέον, τα άτομα με προβλήματα αναλφαβητισμού είναι αυτά που αισθάνονται πιο έντονα αυτά τα οφέλη. Ωστόσο, ορισμένες από αυτές τις μελέτες δεν έχουν πειραματική αυστηρότητα, γεγονός που εγείρει αμφιβολίες για τη σαφήνεια και τη γενική χρησιμότητά τους.
Ένα μυαλό χωρίς σώμα
Η τετραλογία των ταινιών Matrix παρουσιάζει την ιδέα ενός μυαλού χωρίς σώμα. Αλλά ένα ασώματο μυαλό που υπάρχει μόνο στον εικονικό κόσμο μοιάζει πολύ με το σπήλαιο του Πλάτωνα. Οι πυρσοί που ρίχνουν σκιές στον τοίχο αντικαθίστανται από προσομοιώσεις υπολογιστή. Στην πραγματική ζωή, ωστόσο, το μυαλό εκτελεί τις λειτουργίες του παράλληλα με τη λειτουργία ολόκληρου του σώματος.
Είμαστε πιο κοντά σε ένα καθαρά συμβολικό, ασώματο μυαλό όταν γράφουμε στο πληκτρολόγιο (μια συσκευή που λειτουργεί με ελάχιστη αισθητηριακή συμμετοχή) παρά όταν χρησιμοποιούμε μολύβι και χαρτί, καθώς το γνωστικό μας σύστημα αντιδρά διαφορετικά ανάλογα με τις κινητικές και αισθητηριακές εισροές που βιώνουμε.
Επιπτώσεις για την εκπαίδευση
Τα αποτελέσματα αυτών των μελετών υποδεικνύουν ότι η κατάργηση της γραφής από το σχολείο -όπως φέρεται να έχει γίνει στη Φινλανδία- δεν είναι καλή ιδέα.
Προφανώς, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε πληκτρολόγια, ούτε καν κατά τη βρεφική ηλικία. Ωστόσο, πρέπει να είμαστε σε επιφυλακή για μελλοντικές μελέτες σχετικά με αυτό το θέμα και να ενεργήσουμε για τις επιπτώσεις τους στον τομέα της εκπαίδευσης όσο το δυνατόν συντομότερα.