Τρώτε υγιεινά, ασκείστε και παίρνετε φάρμακα, αλλά εξακολουθείτε να έχετε υψηλή χοληστερίνη; Μπορεί να οφείλεται σε κάποιους κρυφούς παράγοντες που ίσως να μην γνωρίζετε. Μάθετε ποιοι είναι και πώς μπορείτε να τους αντιμετωπίσετε. Ακόμα, δείτε 5 κοινούς μύθους για τη χοληστερίνη και τη διαχείρισή της.
Φραγμένες αρτηρίες: Τι να κάνετε για να τις «ξεβουλώσετε» και να προλάβετε την αθηροσκλήρωση
Οι πιθανές αιτίες που μπορεί να έχετε ακόμη υψηλή χοληστερίνη, ενώ ακολουθείτε σωστή διατροφή και παίρνετε φάρμακα
Μπορεί να ακολουθείτε μια υγιεινή διατροφή, να ασκείστε τακτικά και να παίρνετε και φάρμακα για τη χοληστερίνη αλλά τα επίπεδα της χοληστερίνης στο αίμα σας να παραμένουν υψηλά. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που μπορεί να συμβαίνει αυτό, και πολλοί από αυτούς είναι πιο συνηθισμένοι από όσο μπορεί να πιστεύετε. Στο άρθρο αυτό θα μάθουμε για τις πιθανές αιτίες της υψηλής χοληστερίνης και για την υψηλή χοληστερίνη στο αίμα που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία.
Θα μιλήσουμε για τις διατροφικές συνήθειες, για την επίδραση της σωματικής άσκησης, για τα φάρμακα που επηρεάζουν τη χοληστερίνη αλλά και για τις επιπτώσεις του καπνίσματος στην καρδιαγγειακή υγεία μας. Τέλος, θα επαληθεύσουμε ή θα καταρρίψουμε κοινούς μύθους σχετικά με τη χοληστερίνη και θα μοιραστούμε μαζί σας πληροφορίες για τη διαχείρισή της, βασισμένες στις πιο έγκυρες πηγές.
Τι είναι η χοληστερίνη;
Η χοληστερίνη, ένα ζωτικό λιπίδιο, που έχει πολλούς ρόλους στο σώμα. Βοηθά με τη δημιουργία κυττάρων -και πιο συγκεκριμένα τις κυτταρικές μεμβράνες- και την παραγωγή ορμονών. Σύμφωνα με το Cleveland Clinic, παρότι το ήπαρ παράγει αρκετή χοληστερίνη για να καλύψει τις ανάγκες του σώματος, δεν είναι η μόνη πηγή χοληστερίνης στο αίμα μας. Η πρόσληψη της χοληστερίνης γίνεται και μέσω της διατροφής μας.
Το σώμα διαθέτει ένα σύστημα με το οποίο απομακρύνει την περίσσεια χοληστερίνη, αλλά αυτό το σύστημα μπορεί να υπερφορτωθεί και να δυσλειτουργήσει, με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα. Παρότι η χοληστερίνη είναι απαραίτητη για τη ζωή, τα υπερβολικά υψηλά επίπεδα μπορεί να είναι επιβλαβή. Σύμφωνα με το Cleveland Clinic, το να κατανοούμε τις λειτουργίες του σώματός μας που συσχετίζονται με τη χοληστερίνης αλλά και τους διαφορετικούς τύπους χοληστερίνης είναι σημαντικά για την αντιμετωπίσουμε.
Υψηλή χοληστερίνη: Αίτια
Η χοληστερίνη ταξιδεύει στο αίμα και συνδέεται με πρωτεΐνες, σχηματίζοντας έτσι τις λιποπρωτεΐνες. Αυτές οι λιποπρωτεΐνες κατηγοριοποιούνται με βάση τον τύπο της χοληστερίνης που μεταφέρουν. Η λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (LDL χοληστερόλη), που συχνά αποκαλείται «κακή» χοληστερίνη, μεταφέρει χοληστερόλη σε όλο το σώμα, αλλά μπορεί να συσσωρευτεί στα τοιχώματα των αρτηριών, προκαλώντας έτσι τη σκλήρυνση και τη στένωσή τους.
Αντίθετα, η λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας (HDL χοληστερόλη), ή «καλή» χοληστερίνη, απομακρύνει την περίσσεια χοληστερόλη από το αίμα και τη μεταφέρει πίσω στο ήπαρ για επεξεργασία. Ένα λιπιδαιμικό προφίλ συνήθως μετρά επίσης τα τριγλυκερίδια, έναν τύπο λίπους, καθώς τα υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιακής νόσου.
Σύμφωνα με τη Mayo Clinic, αρκετοί παράγοντες που μπορούμε να ελέγξουμε εμείς οι ίδιοι, όπως η έλλειψη σωματικής άσκησης, η παχυσαρκία και η κακή διατροφή, συμβάλλουν σε ανθυγιεινά επίπεδα χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων. Παράλληλα, όμως, υπάρχουν και μη ελέγξιμοι παράγοντες, όπως είναι η γενετική προδιάθεση. Εδώ ας δώσουμε έμφαση στο ότι ενώ δεν είναι στο χέρι μας να ελέγχουμε αυτούς τους παράγοντες, μπορούν να παίξουν ρόλο και ενδεχομένως να εμποδίσουν την ικανότητα του σώματος να απομακρύνει την LDL χοληστερόλη.
Επιπλέον, ορισμένες ιατρικές παθήσεις, όπως η χρόνια νεφρική νόσος, ο διαβήτης, ο HIV/AIDS, ο υποθυρεοειδισμός και ο λύκος, μπορούν να οδηγήσουν σε επίπεδα χοληστερίνης έξω από τα φυσιολογικά όρια. Ακόμα, ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ορισμένων παθήσεων όπως η ακμή, ο καρκίνος, η υψηλή αρτηριακή πίεση, ο HIV/AIDS, οι ακανόνιστοι καρδιακοί ρυθμοί και οι μεταμοσχεύσεις οργάνων μπορούν επίσης να επηρεάσουν τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα μας.
Μειώστε τη χοληστερίνη χωρίς στατίνες – 3 τρόποι χωρίς φάρμακα που αποδίδουν σε 4 εβδομάδες
Πιθανές αιτίες που η χοληστερίνη σας παραμένει σε υψηλά επίπεδα στο αίμα
- Έχετε κληρονομήσει τη χοληστερίνη (οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία)
- Δεν προσέχετε τα «κρυφά» λιπαρά στη διατροφή σας
- Δεν έχετε σωστό πρόγραμμα άσκησης
- Παίρνετε φαρμακευτική αγωγή που επηρεάζει τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα
- Καπνίζετε
1. Κληρονομική χοληστερίνη
Η οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία είναι μια γενετική διαταραχή που μπορεί να κληρονομήσουμε από τον έναν ή και από τους δύο γονείς μας. Εμποδίζει το σώμα μας να επεξεργάζεται τη χοληστερίνη όπως θα έπρεπε. Όσοι έχουν οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία, την έχουν από τη στιγμή που γεννήθηκαν. Αυτό σημαίνει ότι ξεκίνησαν με υψηλά επίπεδα LDL χοληστερόλης (δηλαδή, της «κακής» χοληστερίνης), τα οποία συνέχισαν να αυξάνονται. Μπορεί να μην εμφανιστούν συμπτώματα μέχρι την ενηλικίωση.
Επειδή το σώμα σας δεν μπορεί να αποβάλλει τη χοληστερίνη, αυτή συσσωρεύεται στις αρτηρίες μας. Αυτό καθιστά τη ροή του αίματος πιο δύσκολη και τις αρτηρίες σας πιο άκαμπτες. Με τον καιρό, αυτό οδηγεί σε καρδιακές παθήσεις. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι με οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία έχουν 20 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρδιακές παθήσεις σε σχέση με εκείνους που δεν την έχουν.
Η χοληστερίνη μπορεί επίσης να συσσωρευτεί σε άλλα μέρη του σώματος σε όσους έχουν οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία. Μπορεί να εμφανιστεί:
- στο δέρμα: Οι εναποθέσεις χοληστερίνης μπορούν να δημιουργήσουν κηλίδες στα χέρια, τους αγκώνες και τα γόνατα, ή στο δέρμα γύρω από τα μάτια.
- στους τένοντες: Ο Αχίλλειος τένοντας και κάποιοι τένοντες στα χέρια μπορεί να γίνουν πιο παχείς.
- στα μάτια: Μπορεί να εμφανιστεί ένας λευκός ή γκριζωπός δακτύλιος γύρω από το χρωματιστό μέρος (ίριδα) του ματιού.
Οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία: Κύριος παράγοντας σύμφωνα με μελέτη
Η οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία, μια κοινή κληρονομική διαταραχή που επηρεάζει την οδό του υποδοχέα λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας (LDL χοληστερόλη), αποτελεί σημαντική πρόκληση για την καρδιαγγειακή υγεία λόγω των αυξημένων επιπέδων LDL-C καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής και του αυξημένου κινδύνου αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου.
Όπως διερευνάται στην έρευνα με τίτλο Recent advances in the management and implementation of care for familial hypercholesterolaemia, που δημοσιεύτηκε στο Pharmacological Research τον Αύγουστο του 2023, παρά τη διαθεσιμότητα ισχυρών θεραπειών με στατίνες και εζετιμίμπη, πολλά άτομα με οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία δεν επιτυγχάνουν τους συνιστώμενους στόχους LDL-C.
Αυτό το επίμονο χάσμα στην αποτελεσματικότητα της θεραπείας μάς δείχνει ότι υπάρχει ανάγκη για νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις και βελτιωμένες στρατηγικές εφαρμογής για να διαχειριστούμε αποτελεσματικά τη χοληστερίνη.
2. Διατροφή με κρυφά λιπαρά
Μπορεί να νομίζετε ότι το να καταναλώνετε τρόφιμα με την ένδειξη «χωρίς χοληστερίνη» βοηθά την καρδιά σας. Αλλά είναι εξίσου σημαντικό να παρακολουθείτε τις ποσότητες κορεσμένων και τρανς λιπών στη διατροφή σας. Ελέγξτε τα κορεσμένα λίπη, τα τρανς λίπη και τις συνολικές θερμίδες ανά μερίδα. Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία συνιστά να περιορίζετε τα κορεσμένα λίπη σε λιγότερο από το 6% των συνολικών ημερήσιων θερμίδων σας.
Για να το πετύχετε αυτό, περιορίστε το κόκκινο κρέας, το επεξεργασμένο κρέας, τα γαλακτοκομικά προϊόντα με πλήρη λιπαρά και αποφύγετε τρόφιμα με πολλή ζάχαρη, νάτριο και λάδι (κυρίως τα τηγανητά). Επιλέξτε τρόφιμα με λιπαρά και έλαια που αναγράφονται στο τέλος της λίστας των συστατικών -όχι στην αρχή- ή, ακόμα καλύτερα, επιλέξτε τρόφιμα που γνωρίζετε ότι είναι καλά για την καρδιά, όπως:
- Αποβουτυρωμένο γάλα άπαχο ή άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα χωρίς λιπαρά ή με μειωμένα λιπαρά
- Φρούτα
- Λαχανικά
- Δημητριακά ολικής άλεσης
- Πουλερικά
- Ψάρια
- Ξηρούς καρπούς
- Έλαια με καλά λιπαρά
3. Σωματική άσκηση
Αξιολογήστε τη σωματική δραστηριότητα που έχετε. Ασκείστε αρκετά και με τους σωστούς τρόπους; Προσπαθήστε να κάνετε επαναλαμβανόμενες ασκήσεις που δουλεύουν περισσότερες από μία μυϊκές ομάδες ταυτόχρονα και ανεβάζουν τον καρδιακό σας ρυθμό για τουλάχιστον 30 λεπτά, 5-7 φορές την εβδομάδα. Το να πιέζετε υπερβολικά το σώμα σας, ειδικά αν δεν το έχει συνηθίσει, μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμούς, κάνοντας τη σωματική δραστηριότητα πιο δύσκολη μακροπρόθεσμα.
Δοκιμάστε αυτές τις ασκήσεις που μειώνουν τη χοληστερίνη:
- Γρήγορο περπάτημα
- Ποδήλατο
- Κολύμβηση
- Γιόγκα
4. Φάρμακα που επηρεάζουν τη χοληστερίνη
Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας για να δείτε αν κάποιο από τα φάρμακα που παίρνετε — για οποιαδήποτε πάθηση — μπορεί να προκαλεί αύξηση των επιπέδων χοληστερίνης σας. Ορισμένα φάρμακα για το άσθμα, τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλες ορθοπεδικές παθήσεις μπορεί να αυξήσουν τη χοληστερίνη σας.
Φάρμακα για την ακμή που ονομάζονται ρετινοειδή και περιέχουν βιταμίνη Α μπορεί επίσης να προκαλέσουν αύξηση της χοληστερίνης. Ορισμένα αντισυλληπτικά με προγεστερόνη μπορεί να μειώσουν την HDL χοληστερόλη («καλή» χοληστερίνη) και να αυξήσουν την LDL χοληστερόλη («κακή» χοληστερίνη).
Επίσης, αν πίνετε χυμό γκρέιπφρουτ το πρωί μαζί με τα στατίνες που μειώνουν τη χοληστερίνη, ίσως χρειαστεί να επιλέξετε άλλο χυμό. Ο χυμός γκρέιπφρουτ περιέχει μια χημική ουσία που μπορεί να παρεμβαίνει στα ένζυμα που διασπώνται στατίνες στο πεπτικό σας σύστημα. Ρωτήστε τον γιατρό σας πόσο γκρέιπφρουτ είναι ασφαλές για εσάς.
5. Κάπνισμα
Το κάπνισμα περιέχει χιλιάδες χημικές ουσίες που βλάπτουν τα αιμοφόρα αγγεία και αυξάνουν τα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα σας. Μια χημική ουσία που ονομάζεται προπενάλη (ή αλλιώς ακρολεΐνη) εμποδίζει την HDL χοληστερόλη να μεταφέρει τη χοληστερίνη μακριά από τα λιπώδη εναποθέσεις προς το ήπαρ.
Το ήπαρ είναι το μέρος όπου η χοληστερίνη μετατρέπεται σε απόβλητα για να φύγει από το σώμα. Όταν αυτή η διαδικασία διαταράσσεται, η χοληστερίνη μπορεί να συσσωρευτεί, οδηγώντας στη στένωση των αρτηριών σας (αθηροσκλήρωση).
Μύθοι και αλήθειες για να διαχειριστείτε την υψηλή χοληστερίνη
Μύθος #1: Όλοι οι τύποι χοληστερίνης είναι κακοί
Αλήθεια. Το σώμα σας χρειάζεται τη χοληστερίνη για να παραμείνετε υγιείς, αλλά τα επίπεδα της χοληστερίνης μπορεί να αυξηθούν υπερβολικά, έξω από τα φυσιολογικά όρια. Η ολική χοληστερίνη είναι το άθροισμα μερικών τύπων χοληστερίνης, κυρίως της LDL χοληστερόλης (χοληστερίνη χαμηλής πυκνότητας) και της HDL χοληστερόλης (χοληστερίνη υψηλής πυκνότητας).
Τα προβλήματα προκύπτουν όταν έχετε υπερβολικά πολλή LDL χοληστερόλη — είναι αυτή που είναι πιο πιθανό να φράξει τις αρτηρίες σας. Η HDL χοληστερόλη θεωρείται η «καλή» χοληστερίνη επειδή μπορεί να βοηθήσει να απομακρύνει την LDL χοληστερόλη.
Μύθος #2: Οι τροφές με υψηλή χοληστερόλη είναι οι ένοχες
Αλήθεια. Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία συστήνει να λαμβάνετε λιγότερο από 300 χιλιοστόγραμμα χοληστερόλης την ημέρα από το φαγητό, αλλά αποδεικνύεται ότι τα κορεσμένα λιπαρά είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα. Το κόκκινο κρέας, το βούτυρο και τα γαλακτοκομικά προϊόντα με πλήρη λιπαρά είναι οι πιο κοινές πηγές.
Τι γίνεται, όμως, με τα αυγά; Ένα μεγάλο αυγό έχει 186 χιλιοστόγραμμα χοληστερόλης και μόλις 1,6 γραμμάρια κορεσμένων λιπαρών, ή το 8% του ημερήσιου ορίου, επομένως μπορείτε να τα απολαμβάνετε με μέτρο.
Μύθος #3: Οι αδύνατοι άνθρωποι δεν μπορούν να έχουν υψηλή χοληστερόλη
Αλήθεια. Η υψηλή χοληστερόλη μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε. Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την έλλειψη άσκησης, μια κακής ποιότητας διατροφή και κληρονομικές παθήσεις όπως η οικογενειακή υπερχοληστερολαιμία. Αν και η υψηλή χοληστερόλη είναι πιο συχνή σε άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα, το να έχετε λίγα κιλά πάνω από το ιδανικό σας βάρος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο.
Μύθος #4: Μόνο οι ενήλικες μπορούν να έχουν υψηλή χοληστερόλη
Αλήθεια. Τρέχουσες στατιστικές δείχνουν ότι το 7% των παιδιών ηλικίας 6 έως 19 ετών έχουν υψηλή χοληστερόλη. Οι παράγοντες κινδύνου τους είναι οι ίδιοι με τους ενήλικες: μια ανθυγιεινή διατροφή, ανθυγιεινό βάρος και οικογενειακό ιστορικό υψηλής χοληστερίνης και καρδιακών παθήσεων. Τα παιδιά με οποιονδήποτε από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου θα πρέπει να ελέγχονται για τα επίπεδα χοληστερίνης τους από την ηλικία των 2 ετών.
Χοληστερίνη: Η συμβουλή των 10 λεπτών που τη μειώνει αποτελεσματικά, σύμφωνα με ειδικό
Μύθος #5: Είναι εντάξει να παραλείψετε μια δόση στατίνης
Αλήθεια. Οι στατίνες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων κατά 25%, αλλά το 50% των ανθρώπων δεν τις παίρνουν σωστά. Όπως δεν αισθάνεστε την υψηλή χοληστερίνη, μπορεί να μην αισθάνεστε τα οφέλη των φαρμάκων σας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν λειτουργούν. Είναι πιο εύκολο να αποκτήσετε μια καθημερινή συνήθεια όταν τα παίρνετε με πρόγραμμα. Ξεχάσατε μια δόση; Επιστρέψτε στην κανονικότητα την επόμενη μέρα. Σας ενοχλούν οι παρενέργειες; Μιλήστε με το γιατρό σας αλλά μην παραλείπετε δόσεις.
Πηγές: WebMD (1), WebMD (2), NIH, Cleveland Clinic, Mayo Clinic