Όλοι γνωρίζουν ότι εάν ένα αυτοκίνητο είναι ζεστό, οδεύει σε βλάβη. Yπάρχουν πλέον ισχυρές ενδείξεις ότι το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους, με μελέτες που δείχνουν σημαντική σχέση ανάμεσα σε μια μέχρι πρότινος άγνωστη αιτία και σοβαρά προβλήματα, υγείας, όπως ο καρκίνος και τα καρδιαγγειακά.
Συγκεκριμένα, ολοένα και περισσότερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι, όταν το σώμα καταπονείται από μια χρόνια κατάσταση, οι πιθανότητες ανάπτυξης τέτοιων προβλημάτων αυξάνονται εκθετικά.
Γυναίκες: Πότε αυξάνεται ο κίνδυνος για υψηλή χοληστερόλη και προβλήματα στην καρδιά
Ποια είναι η άγνωστη αιτία
Η φλεγμονή είναι ένα σημαντικό μέρος του αμυντικού συστήματος του σώματος. Κινητοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα για την καταπολέμηση των βακτηρίων και άλλων παθογόνων μικροοργανισμών ή για την αποκατάσταση βλαβών όπως ένα μυϊκό διάστρεμμα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι λοιμώξεις προκαλούν αυξημένη θερμοκρασία και το σημείο του τραυματισμού είναι συχνά πιο ζεστό στην αφή από τον περιβάλλοντα υγιή ιστό.
Αλλά όταν αυτή η βραχυπρόθεσμη απόκριση δεν απενεργοποιείται σωστά ή οι ανθυγιεινές επιλογές τρόπου ζωής την κρατούν στο παρασκήνιο, η παρατεταμένη φλεγμονή μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη τύπου 2, αρθρίτιδας, καρκίνου και πολλών άλλων προβλημάτων που περιορίζουν τη διάρκεια ζωής.
Μια μελέτη υπολόγισε ότι τρεις στους πέντε ανθρώπους θα πεθάνουν ως αποτέλεσμα ασθενειών που συνδέονται με χρόνια αυτή κατάσταση και οι ερευνητές προειδοποιούν ότι ο αριθμός αναμένεται να αυξάνεται σταθερά.
Μια άλλη ερευνητική εργασία βρήκε ότι το 50% όλων των θανάτων προκαλούνται από καταστάσεις που συνδέονται με φλεγμονή και επισήμανε τη σχέση με καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικό, καρκίνο, διαβήτη, χρόνια νεφρική νόσο, μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος και αυτοάνοσες και νευροεκφυλιστικές ασθένειες.
Φλεγμονή: Ποια διατροφή βοηθά στην αντιμετώπισή της – Τι πρέπει να αποφεύγετε
«Μας ενδιαφέρει πολύ να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τα αίτια της χρόνιας φλεγμονής στο πλαίσιο πολλών ανθρώπινων ασθενειών, και ειδικότερα τον ρόλο του φλεγμονοσώματος», λέει στην Express η καθηγήτρια Claire Bryant, ειδικός στη φλεγμονή στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, και συμπληρώνει:
«Αυτό που έχει γίνει εμφανές τα τελευταία χρόνια είναι ότι ένα συγκεκριμένο φλεγμονόσωμα –το NLRP3- είναι πολύ σημαντικό σε μια σειρά από σημαντικές ασθένειες όπως η παχυσαρκία και η αθηροσκλήρωση, αλλά και σε ασθένειες όπως το Αλτσχάιμερ και η νόσος Πάρκινσον, ασθένειες της μεγαλύτερης ηλικίας, ιδιαίτερα στον δυτικό κόσμο».
«Η φλεγμονή φαίνεται να υποστηρίζει τις περισσότερες ασθένειες της τρίτης ηλικίας. Καθώς μεγαλώνουμε αρχίζουμε να παρουσιάζουμε υψηλότερους δείκτες για φλεγμονή στο αίμα», πρόσθεσε. Αυτή η κατάσταση που σχετίζεται με την ηλικία συνδέεται με τη μείωση της μυϊκής μάζας, της δύναμης των οστών και της ανοσίας, τα οποία είναι χαρακτηριστικά της γήρανσης.
Προειδοποιητικά σημάδια της φλεγμονής
Δεν υπάρχουν αξιόπιστες εξετάσεις για τον εντοπισμό της χρόνιας φλεγμονής. Οι συνήθεις άγνωστη αιτία συχνά περιλαμβάνουν ελέγχους της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP), η οποία είναι δείκτης για φλεγμονή, αλλά έχει σχεδιαστεί για τη μέτρηση βραχυπρόθεσμων εξάρσεων που σχετίζονται με λοιμώξεις ή τραυματισμό αντί για χρόνια φλεγμονή χαμηλότερου επιπέδου και τα συμπτώματα απορρίπτονται εύκολα ως χαρακτηριστικό του πολυάσχολου τρόπου ζωής ή της γήρανσης.
Τα σημάδια της χρόνιας φλεγμονής περιλαμβάνουν πόνους, αϋπνία, χρόνια κόπωση, κατάθλιψη και διαταραχές της διάθεσης, γαστρικά συμπτώματα όπως δυσκοιλιότητα, διάρροια και γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, αύξηση ή απώλεια βάρους και συχνές λοιμώξεις.
Καρκίνος: Το κοινό χαρακτηριστικό των ασθενών που εμφανίζεται χρόνια πριν από τη διάγνωση
Παράγοντες κινδύνου για χρόνια φλεγμονή
Η καθηγήτρια Bryant λέει ότι υπάρχουν ακόμη πολλά να μάθουμε και είναι επίσης πιθανό ότι υπάρχει ένα παράδοξο στοιχείο στους παράγοντες κινδύνου για χρόνια φλεγμονή, οι οποίοι έχουν ήδη εντοπιστεί. Ωστόσο, μελέτες έχουν επισημάνει τη γήρανση, την παχυσαρκία, τη διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε ραφιναρισμένη ζάχαρη και κορεσμένα και τρανς λιπαρά, το κάπνισμα, το στρες και τις διαταραχές ύπνου και τα χαμηλά επίπεδα σεξουαλικών ορμονών όπως τα οιστρογόνα και η τεστοστερόνη ως πιθανούς «ενόχους».
Υπάρχουν επίσης αναγνωρισμένες συνδέσεις που θα μπορούσαν να ενισχύσουν ορισμένους από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου και να προωθήσουν έναν φαύλο κύκλο συνεχιζόμενης φλεγμονής. Για παράδειγμα, μια διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και λίπος είναι πιθανό να οδηγήσει σε αύξηση βάρους, ο κακός ύπνος έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο παχυσαρκίας και τα επίπεδα ορμονών μειώνονται με την ηλικία.
«Η φλεγμονή μπορεί να αρχίσει να αυξάνεται και να ξεφεύγει από τον έλεγχο, γιατί μόλις ξεκινήσει, δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο. Πρέπει πραγματικά να παρέμβεις σε αυτό με φάρμακα και αλλαγές στη διατροφή και στον τρόπο ζωής», σημειώνει η καθηγήτρια Bryant.
Ιατρικά στοιχεία για τη φλεγμονή
Μια άλλη ένδειξη για τη σχέση μεταξύ φλεγμονής και καταστάσεων όπως οι καρδιακές παθήσεις και ο διαβήτης προέρχεται από μελέτες που διαπίστωσαν ότι τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη μείωση του κινδύνου αυτών των προβλημάτων μειώνουν επίσης τη φλεγμονή.
Οι στατίνες συνταγογραφούνται ευρέως και είναι πιο γνωστές για τη μείωση της χοληστερόλης, αλλά μελέτες δείχνουν ότι αυτά τα φάρμακα μειώνουν επίσης τη φλεγμονή και οι ερευνητές πιστεύουν τώρα ότι αυτός είναι ένας από τους λόγους που οι στατίνες προστατεύουν από τη σκλήρυνση των αρτηριών και τη στεφανιαία νόσο.
Η μετφορμίνη, μια κοινή θεραπεία για τον διαβήτη, μειώνει επίσης τη χρόνια φλεγμονή. Οι επιστήμονες εξακολουθούν να ξεδιαλέγουν τους μηχανισμούς και τις οδούς πίσω από αυτήν την αντιφλεγμονώδη δράση, αλλά μια μελέτη που δημοσιεύθηκε νωρίτερα αυτό το έτος πρότεινε: «Η μετφορμίνη θα μπορούσε να επαναχρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση μιας σειράς επιπλοκών, συμπεριλαμβανομένων φλεγμονών, λοιμώξεων, ακόμη και καρκίνου».
Η νηστεία μειώνει τη φλεγμονή
Μια σειρά από μελέτες έχουν δείξει ότι η νηστεία μειώνει τη φλεγμονή. Τόσο η εναλλασσόμενη ημέρα νηστείας, όπου οι θερμίδες είναι αυστηρά περιορισμένες κάθε δεύτερη μέρα, όσο και η διαλειμματική νηστεία, όπου η ημερήσια πρόσληψη θερμίδων περιορίζεται σε ένα στενό παράθυρο τεσσάρων έως έξι ωρών, έχουν αποδειχθεί ότι μειώνουν τη φλεγμονή, εφόσον αυτό οδηγεί σε μείωση του σωματικού βάρους κατά τουλάχιστον 6%.
Η έρευνα της καθηγήτριας Bryant αποκάλυψε έναν εκπληκτικό μηχανισμό πίσω από αυτή τη μείωση. Η νηστεία αυξάνει τα επίπεδα του αραχιδονικού οξέος, ενός ωμέγα-6 λιπαρού οξέος, το οποίο είχε προηγουμένως αναγνωριστεί ως οδηγός για τη φλεγμονή. Αλλά λέει ότι υπάρχουν ακόμα πολλά να μάθουμε και συμβουλεύει να μην νηστεύετε χωρίς να μιλήσετε πρώτα με τον γιατρό σας. «Υπάρχει μια ολόκληρη σειρά καταστάσεων, συμπεριλαμβανομένου του διαβήτη, όπου πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί».
Λίπη και φλεγμονή
Η πρόσληψη διαφορετικών λιπών και λιπαρών οξέων έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει τα επίπεδα φλεγμονής, θετικά ή αρνητικά. Οι μελέτες υπογραμμίζουν τις γενικές συμβουλές υγείας για μείωση των κορεσμένων λιπαρών και αύξηση της πρόσληψης ωμέγα-3 λιπαρών οξέων. Τα κορεσμένα λιπαρά είναι επιβλαβή, όχι μόνο επειδή αυξάνουν τις πιθανότητες παχυσαρκίας, αλλά και επειδή βραχυκυκλώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα και αυξάνουν τη φλεγμονώδη δραστηριότητα που οδηγεί τη φλεγμονή.
Η σωστή ισορροπία των ωμέγα-6 και ωμέγα-3 λιπαρών οξέων φαίνεται επίσης να είναι σημαντική. Μέχρι πριν από περίπου 100 χρόνια, η αναλογία ω-6 προς ω-3 στη διατροφή μας ήταν περίπου τέσσερα προς ένα, αλλά ως αποτέλεσμα της αυξημένης χρήσης ωμέγα-6 λιπαρών, όπως το ηλιέλαιο και το έλαιο σόγιας, η αναλογία σε μια τυπική δυτική διατροφή είναι τώρα περίπου 20 προς ένα –και ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτό προάγει τη φλεγμονή χαμηλού επιπέδου.
Οι αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες των ωμέγα-3 είναι καλά τεκμηριωμένες. Ο καθηγητής Philip Calder, ειδικός στη διατροφική ανοσολογία στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον, έδειξε ότι δύο από τα ωμέγα-3 λιπαρά στα λιπαρά ψάρια, το DHA και το EPA, αυξάνουν τις ρεσολβίνες που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα, οι οποίες είναι αντιφλεγμονώδεις και θεραπεύουν τις φλεγμονές.
Ύπνος και φλεγμονή
Πολλαπλές μελέτες επιβεβαιώνουν ότι ο διαταραγμένος ύπνος αυξάνει τον κίνδυνο ενός ευρέος φάσματος προβλημάτων υγείας και συμπτωμάτων που σχετίζονται με φλεγμονή, και αυτή η έρευνα προσθέτει αποδείξεις στη σύνδεση μεταξύ φλεγμονής και πολλών ασθενειών μεγαλύτερης ηλικίας.
Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης υπολογίζουν ότι τα καλά πρότυπα ύπνου μειώνουν τον κίνδυνο θανάτου από καρδιομεταβολικές ασθένειες, όπως καρδιακή προσβολή, διαβήτη και εγκεφαλικό έως και 39% και μειώνουν την πιθανότητα θανάτου από καρκίνο έως και 19%. Βασικός παράγοντας για αυτό φαίνεται να είναι η φλεγμονή.
Ο κακός ύπνος αυξάνει επίσης τον κίνδυνο για παχυσαρκία και την όρεξη για τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και ζάχαρη, τα οποία τροφοδοτούν αυτόν τον φαύλο κύκλο της συνεχιζόμενης φλεγμονής.
Άσκηση και φλεγμονή
Η άσκηση έχει αποδειχθεί ότι εμποδίζει πολλές από τις ασθένειες και τα ελλείμματα που είναι τα χαρακτηριστικά της γήρανσης και μερικά από αυτά οφείλονται στον αντίκτυπό της στη φλεγμονή και σε παράγοντες όπως η παχυσαρκία και ο ύπνος, που είναι επίσης κινητήρια δύναμη για τη φλεγμονή.
Οι σύντομες εκρήξεις έντονης δραστηριότητας φαίνεται να είναι ιδιαίτερα χρήσιμες, αλλά τουλάχιστον 20 λεπτά άσκησης την ημέρα έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τη φλεγμονή. Η προπόνηση με αντιστάσεις έχει επίσης αποδειχθεί ότι μειώνει τη φλεγμονή, η οποία ευθυγραμμίζεται με τη συμβουλή του βρετανικού οργανισμού υγείας NHS για ένα μείγμα μέτριας δραστηριότητας για τουλάχιστον 150 ώρες την εβδομάδα.
Έντερο και φλεγμονή
Η καθηγήτρια Sarah Jarvis, καθηγήτρια παθολογίας στο Πανεπιστήμιο του Huddersfield, λέει ότι υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι το μικροβίωμα του εντέρου -η ισορροπία καλών και κακών βακτηρίων- έχει αντίκτυπο στη φλεγμονή.
Μελέτες δείχνουν ότι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε ζωικά προϊόντα, επεξεργασμένα τρόφιμα, ζάχαρη και αλκοόλ αυξάνουν τα επίπεδα των βακτηρίων του εντέρου που προάγουν τη φλεγμονή, ενώ οι τροφές με φυτικές ίνες και τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα ενθαρρύνουν την ανάπτυξη αντιφλεγμονωδών βακτηρίων του εντέρου.
Ο Lactobacillus casei, ένα συστατικό σε μια σειρά προβιοτικών γιαουρτιών και ποτών, είναι ένα από τα πολλά φιλικά βακτήρια που έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τη φλεγμονή.