Το φιλτραρισμένο νερό έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλές τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα στη Βόρεια Αμερική, την Ευρώπη και την Κίνα. Το 2022, η παγκόσμια αγορά φίλτρων νερού είχε αξία περίπου 30 δισ. δολάρια και αναμένεται να αυξηθεί πάνω από 7% έως το 2030.
Οι υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι το φιλτραρισμένο νερό μπορεί να επιφέρει πολυάριθμα οφέλη, από την απομάκρυνση τοξινών και παθογόνων παραγόντων έως τη μείωση της σκληρότητας και τη βελτίωση της οσμής και της γεύσης. Είναι όμως πραγματικά πιο υγιεινό από το νερό της βρύσης;
Ποικιλία φίλτρων νερού
Για όσους προτιμούν να φιλτράρουν το νερό τους, υπάρχει μια σειρά συστημάτων για να διαλέξουν. Οι απλές συσκευές κοστίζουν μόνο μερικά ευρώ, ενώ οι πιο περίτεχνες συσκευές -σκεφτείτε gadgets με Wi-Fi που παρακολουθούν τη χρήση του νερού και εντοπίζουν προβλήματα υδραυλικών εγκαταστάσεων- μπορεί να φτάνουν ακόμη και σε τετραψήφιους αριθμούς.
Γενικά, τα φίλτρα νερού χωρίζονται σε δύο κύριες ομάδες, λέει ο Kyle Postmus, ο οποίος επιβλέπει την πιστοποίηση φίλτρων στο National Sanitation Foundation (NSF), έναν ανεξάρτητο οργανισμό πιστοποίησης στο Μίσιγκαν των ΗΠΑ. «Τα φίλτρα σημείου χρήσης φιλτράρουν το νερό λίγο πριν μπει σε ένα ποτήρι, ενώ τα φίλτρα σημείου εισόδου επεξεργάζονται το νερό στο σημείο όπου εισέρχεται σε ένα σπίτι ή ένα κτίριο», εξηγεί.
Τα φίλτρα διαφέρουν επίσης ως προς τον τύπο των υλικών από τα οποία κατασκευάζονται και χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνολογίες -η προσρόφηση, η ανταλλαγή ιόντων, η αντίστροφη όσμωση και ο μηχανικός διαχωρισμός είναι οι πιο δημοφιλείς- για την απομάκρυνση μορίων από το νερό.
«Διαφορετικά φίλτρα μπορούν να εξυπηρετήσουν διαφορετικούς στόχους», λέει ο Detlef Knappe, καθηγητής πολιτικών κατασκευών και περιβαλλοντικής μηχανικής στο North Carolina State University.
Το κόλπο είναι να καταλάβετε τι υπάρχει στο νερό σας και αν χρειάζεται επεξεργασία και, στη συνέχεια, να βρείτε το κατάλληλο φίλτρο.
Μια τελευταία γραμμή άμυνας
Φυσικά, τα πιθανά οφέλη του φιλτραρίσματος του νερού της βρύσης εξαρτώνται από το πού ζείτε. Στις αναπτυσσόμενες χώρες όπου οι κοινότητες αγωνίζονται να αποκτήσουν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό, «το πρωταρχικό πρόβλημα που μας ανησυχεί είναι συνήθως βακτήρια όπως το E.coli και η Legionella», λέει ο Brent Krueger, καθηγητής χημείας και συνδιευθυντής της Global Water Research στο Ινστιτούτο στο Michigan’s Hope College.
Το μολυσμένο νερό μπορεί να προκαλέσει διάρροια, μια ασθένεια που μπορεί να προληφθεί και που σκοτώνει περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους ετησίως, εκ των οποίων σχεδόν οι μισοί παιδιά κάτω των πέντε ετών.
Τα φίλτρα νερού, ωστόσο, μπορούν να είναι πολύ αποτελεσματικά στο να σταματήσουν τα βακτήρια, λέει ο Δρ. Krueger, η ομάδα του οποίου ηγήθηκε τέτοιων προσπαθειών στη Λατινική Αμερική. Σε μια δοκιμή, τοποθέτησαν φίλτρα σε σπίτια σε 16 χωριά στη Δομινικανή Δημοκρατία.
Αυτό οδήγησε στη μείωση της επίπτωσης της διάρροιας από 25,6% σε λιγότερο από 10%, με αποτέλεσμα άλλες θετικές επιπτώσεις. «Τα παιδιά λείπουν λιγότερο από το σχολείο και οι ενήλικες χάνουν λιγότερες ημέρες εργασίας, κάτι που παρέχει οικονομικό όφελος και στην οικογένεια», λέει ο Δρ. Krueger.
Στον δυτικό κόσμο, το νερό της βρύσης ελέγχεται αυστηρά και γενικά θεωρείται ασφαλές. Οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, έχουν νομοθεσία που απαιτεί από τους προμηθευτές να τηρούν ορισμένα πρότυπα ποιότητας νερού και να επεξεργάζονται περισσότερους από 90 ρύπους που μπορεί να βρεθούν στο δημόσιο πόσιμο νερό.
«Στις περισσότερες δυτικές χώρες, ο πάροχος νερού απαιτείται να κάνει τακτικές δοκιμές και να δημοσιοποιεί τις πληροφορίες», εξηγεί ο καθηγητής. Αν και τα φίλτρα μπορούν να βοηθήσουν στην απομάκρυνση των επιβλαβών χημικών ουσιών από το νερό μας, μερικές φορές αφαιρούν και ευεργετικά μέταλλα.
Ωστόσο, ο Δρ. Krueger προειδοποιεί: «Το ότι έχετε ένα μεγάλο δημοτικό σύστημα ύδρευσης δεν σημαίνει ότι όλα είναι σίγουρα καλά».
Οι κανονισμοί μπορεί να υπαγορεύουν την ποσότητα μολύβδου που επιτρέπεται στους σωλήνες, αλλά αυτό δεν επεκτείνεται πάντα στους σωλήνες κατοικιών -κάτι που μπορεί να είναι προβληματικό, ιδιαίτερα σε παλαιότερα σπίτια. «Οι σκουριασμένοι σωλήνες είναι μεγάλο πρόβλημα. Υπάρχει πολλή τοξικότητα από μόλυβδο από παλιούς σωλήνες νερού», λέει ο Nirusa Kumaran, γιατρός στο Λονδίνο και ιατρικός διευθυντής του κέντρου ευεξίας HUM2N.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα φίλτρα μπορεί να είναι χρήσιμα για την αφαίρεση του μολύβδου από το νερό. Επιπλέον, ο Δρ. Kumaran λέει ότι μπορούν να παρέχουν μια τελευταία γραμμή άμυνας ενάντια σε άλλες τοξίνες και χημικές ουσίες που υπάρχουν.
«Βλέπουμε υπολείμματα ορισμένων φαρμάκων -θεραπεία υποκατάστασης ορμονών, αντισυλληπτικά χάπια, ορισμένα ψυχοτρόπα φάρμακα- μέσα στο σύστημα νερού. Προέρχονται από τα ούρα, οπότε όταν ουρείτε, τα φάρμακα μπαίνουν στο υδροφόρο ορίζοντα», εξηγεί.
Σταματώντας τα PFAS
Μια τοξίνη στο νερό της βρύσης που απασχολεί ορισμένους ειδικούς είναι μια ομάδα περισσότερων από 15.000 τεχνητών χημικών ουσιών που ονομάζονται PFAS. Ονομάζονται επίσης «για πάντα χημικά» επειδή παραμένουν στο περιβάλλον χωρίς να υποβαθμίζονται και συνδέονται με μια σειρά από προβλήματα υγείας, όπως ο καρκίνος, η ηπατική βλάβη και η μειωμένη γονιμότητα.
«Ανησυχούμε για τα πολύ χαμηλά επίπεδα των χημικών ουσιών επειδή ορισμένα PFAS μπορούν να βιοσυσσωρευτούν στο ανθρώπινο σώμα με έναν αρκετά δραματικό τρόπο. Υπάρχουν χαμηλά επίπεδα PFAS σε όλα σχεδόν τα αποθέματα νερού σε όλο τον κόσμο σήμερα», λέει ο Δρ. Knappe.
Για παράδειγμα, ανιχνεύτηκε τουλάχιστον ένα PFAS σε δείγματα πόσιμου νερού που ελήφθησαν από 17 από τις 18 εταιρείες νερού της Αγγλίας το 2023. Στις ΗΠΑ, τα PFAS υπάρχουν στο 45% του νερού της βρύσης, με έξι στους 10 ανθρώπους να πιστεύεται ότι εκτίθενται σε χημικά.
Ευτυχώς, τα φίλτρα μπορούν να βοηθήσουν στην απομάκρυνση αυτών των επιβλαβών χημικών ουσιών. Σε μια εργασία που δημοσιεύτηκε το 2020, ο Δρ. Knappe και οι συνεργάτες του ερευνητές ανακάλυψαν ότι η αντίστροφη όσμωση και τα φίλτρα δύο σταδίων που είναι εγκατεστημένα κάτω από νεροχύτες (που διαθέτουν μηχανικά φίλτρα και φίλτρα ενεργού άνθρακα), είναι ικανά να αφαιρέσουν σχεδόν όλα τα PFAS που αξιολογήθηκαν.
Τι πρέπει να προσέχουν οι καταναλωτές
Αν και τα φίλτρα μπορούν να βοηθήσουν στην απομάκρυνση των επιβλαβών χημικών ουσιών από το νερό μας, μερικές φορές αφαιρούν και ευεργετικά μέταλλα. Αυτά περιλαμβάνουν μαγνήσιο και ασβέστιο, καθώς και σίδηρο και μαγγάνιο, τα οποία αποβάλλονται για να κάνουν το νερό πιο μαλακό και να αποτρέψουν τον αποχρωματισμό του.
Τα φίλτρα μπορούν επίσης να αφαιρέσουν το φθόριο, το οποίο ορισμένοι δήμοι προσθέτουν στο νερό της βρύσης για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της τερηδόνας.