Πριν από λίγο καιρό ο 29χρονος ποπ σταρ Τζάστιν Μπίμπερ έγινε πρωτοσέλιδο όταν ακύρωσε μια διεθνή περιοδεία. Ένα μέρος του προσώπου του παρέλυσε λόγω επιπλοκών από τον έρπητα ζωστήρα, μια λοίμωξη που πιστεύεται ότι επηρεάζει μόνο ηλικιωμένους.
Αλλά η αλήθεια είναι ότι ο καθένας μπορεί να νοσήσει από έρπητα ζωστήρα και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι τα κρούσματα αυξάνονται μεταξύ των ενηλίκων κάτω των 50 ετών.
Μεταξύ 1998 και 2019, η συχνότητα του έρπητα ζωστήρα αυξήθηκε σε όλες τις ηλικίες, αλλά ιδιαίτερα μεταξύ 30 και 40 ετών, σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων. Η ασθένεια μπορεί να προκαλέσει ένα επώδυνο εξάνθημα με φουσκάλες συνήθως στη μία πλευρά του προσώπου ή του σώματος, μαζί με αίσθημα καύσου ή μυρμήγκιασμα, πονοκεφάλους, ρίγη, στομαχικές διαταραχές, κόπωση και αδυναμία.
Τι υποστηρίζουν οι μελέτες
Μια μελέτη του 2023 από το Πανεπιστήμιο Duke, η οποία δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί από επιστήμονες, διαπίστωσε ότι οι περιπτώσεις οφθαλμικού έρπητα ζωστήρα -μια μορφή έρπητα ζωστήρα που επηρεάζει το μάτι- αυξήθηκαν με ελαφρώς ταχύτερο ρυθμό από τη συνηθισμένη ποικιλία έρπητα ζωστήρα μεταξύ Ιανουαρίου 2018 και Δεκεμβρίου 2021. Συγκεκριμένα, η μελέτη διαπίστωσε ότι η συχνότητα εμφάνισης και των δύο μορφών της νόσου αυξήθηκε σημαντικά μεταξύ των ατόμων ηλικίας 30 και 40 ετών.
Μια προηγούμενη μελέτη που επικεντρώθηκε σε μια κοόρτη στη Μινεσότα μεταξύ 1945 και 2007 αποκάλυψε ότι ο έρπητας ζωστήρας αυξήθηκε περισσότερο από τέσσερις φορές και το μεγαλύτερο σχετικό πλήγμα ήταν σε ενήλικες κάτω των 50 ετών.
Αυτό που προκαλεί σύγχυση για τους ειδικούς είναι ότι παρόλο που υπάρχει εμβόλιο για την πρόληψη του έρπητα ζωστήρα σε άτομα 50 ετών και άνω, «υπήρξε μια σταδιακή, σταθερή αύξηση της συχνότητας του έρπητα ζωστήρα για πολλά χρόνια και γενικά έχει επηρεάσει όλες τις ηλικιακές ομάδες με με εξαίρεση τα μικρά παιδιά», λέει ο William Schaffner, παθολόγος και καθηγητής προληπτικής ιατρικής και μολυσματικών ασθενειών στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Vanderbilt. «Η αιτία της αύξησης παραμένει άγνωστη».
Γιατί οι ενήλικες οποιασδήποτε ηλικίας μπορούν να κολλήσουν έρπητα ζωστήρα
Αφού κάποιος κολλήσει ανεμοβλογιά, ο ιός της ανεμευλογιάς (έρπητας ζωστήρας) κρύβεται και παραμένει αδρανής σε ορισμένα νεύρα για χρόνια, μερικές φορές και δεκαετίες. Γι’ αυτό ο έρπητας ζωστήρας μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία μετά από ανεμοβλογιά.
«Είναι τόσο αναγνωρίσιμο το εξάνθημα όταν εμφανίζεται. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο που να μοιάζει με αυτό. Μερικές φορές οι άνθρωποι έχουν πόνο πριν σκάσει το εξάνθημα και είναι δύσκολο να διαγνωστεί με βάση μόνο τον πόνο», λέει στο National Geographic ο Stuart Ray, καθηγητής ιατρικής και μολυσματικών ασθενειών στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Johns Hopkins.
Ακόμη και μετά την υποχώρηση του ενδεικτικού εξανθήματος, μπορεί να εμφανιστούν επιπλοκές. Η πιο κοινή είναι μια αίσθηση καψίματος στα νεύρα και το δέρμα, που ονομάζεται μεθερπητική νευραλγία, που μπορεί να συνεχιστεί για μήνες ή και χρόνια. Άλλες πιθανές επιπλοκές περιλαμβάνουν βακτηριακές λοιμώξεις του δέρματος, βλάβη στα μάτια και αλλαγές στην όραση με τον οφθαλμικό έρπητα ζωστήρα.
Ο έρπητας ζωστήρας συνήθως αντιμετωπίζεται με αντιιικά φάρμακα, όπως η ακυκλοβίρη, η βαλασικλοβίρη και η φαμσικλοβίρη. Αυτά τα φάρμακα μπορούν να συντομεύσουν τη διάρκεια και τη σοβαρότητα της νόσου, ειδικά όταν αρχίσουν εντός 72 ωρών από την εμφάνιση του εξανθήματος.
«Μερικοί άνθρωποι υποφέρουν χωρίς να λάβουν θεραπεία, κάτι που δεν είναι καλή ιδέα γιατί έχουμε καλές θεραπείες που μειώνουν τη διάρκεια και κάποιες ενδείξεις ότι η έγκαιρη θεραπεία μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο επιπλοκών», λέει ο Δρ. Ray.
Λόγοι αύξησης των κρουσμάτων
Το γιατί ακριβώς αυξάνεται η συνολική συχνότητα του έρπητα ζωστήρα και γιατί είναι σε άνοδο μεταξύ των ενηλίκων κάτω των 50 ετών, δεν είναι καλά κατανοητό. Υπάρχουν όμως υποθέσεις.
Πριν από την ανάπτυξη του εμβολίου κατά της ανεμευλογιάς, οι περισσότεροι άνθρωποι έπαθαν ανεμοβλογιά στην παιδική ηλικία. Αυτό παρείχε ανοσία όταν εκτέθηκαν στον ιό καθώς μεγάλωναν. Αυτό σήμαινε ότι το ανοσοποιητικό σύστημα λάμβανε τακτικές υπενθυμίσεις για να διατηρήσει τις άμυνες κατά της ανεμοβλογιάς και να καταστείλει τον αδρανοποιημένο ιό της ανεμευλογιάς που κρυβόταν στο ίδιο τους το σώμα.
Αλλά μετά το εμβόλιο της ανεμευλογιάς που έγινε διαθέσιμο στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1995, λιγότερα παιδιά και ενήλικες εκτέθηκαν στον εξαιρετικά μεταδοτικό ιό. Χωρίς αυτή τη συχνή έκθεση, η οποία βοηθούσε τους ανθρώπους να διατηρήσουν τα αντισώματα στον ιό, οι πιθανότητες εμφάνισης ανεμευλογιάς αυξήθηκαν, εξηγεί ο Daniel M. Sullivan από την κλινική του Κλίβελαντ. «Στην προσπάθεια να κάνουμε τα παιδιά μας πιο υγιή, δυστυχώς κάναμε τον έρπητα ζωστήρα πιο συχνό στους νεαρούς ενήλικες».
Μια άλλη θεωρία περιλαμβάνει το στρες, το οποίο θα μπορούσε να συμβάλει στην επανενεργοποίηση του ιού της ανεμευλογιάς στους ενήλικες. Σε μια μελέτη του 2021 του British Journal of Dermatology, οι ερευνητές παρακολούθησαν 77.310 άτομα στη Δανία, ηλικίας 40 ετών και άνω, και διαπίστωσαν ότι τα άτομα με υψηλά επίπεδα αντιληπτού ψυχολογικού στρες στην καθημερινή ζωή είχαν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν έρπητα ζωστήρα σε μια περίοδο τεσσάρων ετών.
Εν τω μεταξύ, έχει γίνει κάποια έρευνα σχετικά με το εάν περιβαλλοντικοί παράγοντες -όπως οι υψηλότερες θερμοκρασίες και τα υψηλότερα επίπεδα υγρασίας ή οι εποχιακές αλλαγές- μπορεί να παίζουν ρόλο στα κρούσματα έρπητα ζωστήρα. Αλλά ορισμένοι ειδικοί βρίσκουν αυτά τα στοιχεία ισχνά. «Θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όσον αφορά την ερμηνεία μεμονωμένων μελετών, επειδή αυτές οι συσχετίσεις δεν υποστηρίζονται πολύ έντονα από τα δεδομένα και υπάρχουν πολλοί πιθανοί συγχυτικοί παράγοντες», λέει ο Δρ. Ray.
«Υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που παθαίνουν έρπητα ζωστήρα και δεν μπορούν να καταλάβουν τι τον προκάλεσε», λέει με τη σειρά του ο Δρ. Schaffner. «Δεν είναι κάτι εξωγενές. Είναι κάτι εσωτερικό που κάνει αυτόν τον ιό που βρισκόταν σε χειμερία νάρκη στο σώμα τους να επανενεργοποιηθεί και να βγει ως έρπητα ζωστήρα».
Έρπητας ζωστήρας: Μέτρα πρόληψης
Ο ίδιος ο έρπητας ζωστήρας δεν είναι μεταδοτικός. αλλά η ανεμοβλογιά είναι. Εάν κάποιος με εξάνθημα από έρπητα ζωστήρα -το οποίο συχνά είναι γεμάτο με φουσκάλες γεμάτες υγρό- έρθει σε άμεση δερματική επαφή με κάποιον που δεν είχε ποτέ ανεμοβλογιά ή δεν έχει κάνει το εμβόλιο ανεμευλογιάς, το εκτεθειμένο άτομο μπορεί να πάθει ανεμοβλογιά.
«Οι άνθρωποι που δεν έπαθαν ποτέ ανεμοβλογιά και δεν έκαναν ποτέ εμβόλιο ανεμευλογιάς θα πρέπει να σκεφτούν να κάνουν το εμβόλιο», τονίζει ο Δρ. Ray. Εξάλλου, η ανεμοβλογιά μπορεί να είναι μια πιο σοβαρή ασθένεια στους ενήλικες και μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές όπως πνευμονία, εγκεφαλίτιδα (πρήξιμο του εγκεφάλου) και σήψη (λοίμωξη της κυκλοφορίας του αίματος).
Ένα πρόσθετο όφελος από τη λήψη του εμβολίου κατά της ανεμοβλογιάς είναι ότι τα άτομα που έκαναν το εμβόλιο της ανεμευλογιάς έχουν μικρότερο κίνδυνο να εμφανίσουν έρπητα ζωστήρα από εκείνους που είχαν ανεμοβλογιά.