Μπορείτε να σκεφτείτε έναν κωμικό, ηθοποιό, ποιητή ή συγγραφέα που έπασχε από ψυχικές ασθένειες; Ίσως σας ήρθε στο μυαλό ο ηθοποιός Ρόμπιν Γουίλιαμς ή η συγγραφέας Βιρτζίνια Γουλφ. Και οι δύο πάλευαν με τη διπολική διαταραχή.
Οι ψυχικές ασθένειες έχουν συνδεθεί με τη δημιουργική σκέψη εδώ και πολύ καιρό. Για παράδειγμα, η μάχη του μαθηματικού John Nash με τη σχιζοφρένεια απαθανατίστηκε στην ταινία του 2001, A Beautiful Mind.
Η επιστημονική έρευνα υποστηρίζει αυτή τη σύνδεση, δείχνοντας ότι τα άτομα με ψυχικές ασθένειες όπως η σχιζοφρένεια είναι πιο πιθανό να εργαστούν σε δημιουργικές θέσεις εργασίας. Δείχνει επίσης ότι οι ομάδες δημιουργικών ανθρώπων, όπως οι κωμικοί stand-up, καλλιτέχνες και επιστήμονες, είναι συχνά πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν προκλήσεις με την ψυχική τους υγεία.
Η διαφορά των μάγων από τα υπόλοιπα δημιουργικά επαγγέλματα
Είναι όμως όλοι οι δημιουργικοί άνθρωποι το ίδιο; Η νέα μας μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο BJPsych Open, στόχευσε να διερευνήσει εάν μια μοναδική δημιουργική ομάδα που δεν είχε μελετηθεί ποτέ πριν -οι μάγοι- παρουσίαζε παρόμοιες ροπές σε ορισμένες ψυχικές ασθένειες όπως η σχιζοφρένεια. Εξέτασε επίσης εάν ήταν πιο πιθανό να έχουν νευροαποκλίνουσα διαφορά, όπως ο αυτισμός.
Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι τόσο η ψυχική ασθένεια όσο και η νευροαπόκλιση μπορούν να ενισχύσουν τη δημιουργική σκέψη. Η επιστήμονας Temple Grandin είναι ένα διάσημο τέτοιο παράδειγμα. Η ίδια πιστώνει στην εμπειρία της να βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού την ανάπτυξη μιας μηχανής αγκαλιάς που βοηθά στο χειρισμό των ζώων με πιο ανθρώπινο τρόπο, το οποίο αργότερα υιοθετήθηκε από άλλα αυτιστικά άτομα.
Οι καταστάσεις ψυχικής υγείας μπορεί να κυμαίνονται από άγχος ή κατάθλιψη έως διαταραχές προσωπικότητας ή ψύχωση. Όταν κάποιος βιώνει ψύχωση, μετριέται σε ένα συνεχές, με μόνο εκείνους που βιώνουν ορισμένα πρότυπα και επεισόδια να διαγιγνώσκονται με σχιζοφρένεια.
Άτομα που δεν έχουν κλινική διάγνωση για σχιζοφρένεια, για παράδειγμα, όπως αυτά με λιγότερα επεισόδια ή λιγότερο έντονα συμπτώματα ψύχωσης, βιώνουν μερικές φορές περιπλάνηση του μυαλού και αποδιοργανωμένη σκέψη. Αυτό μπορεί να καθιστά δύσκολο να εστιάσουν, αλλά μπορεί να είναι επωφελές για την ενίσχυση της δημιουργικότητας.
Οι μάγοι είναι μια μοναδική ομάδα επαγγελματιών, καθώς οι ίδιοι δημιουργούν τις παραστάσεις τους και τις εκτελούν. Υπό αυτή την έννοια, μοιάζουν με τους κωμικούς. Οι περισσότερες άλλες δημιουργικές ομάδες είτε δημιουργούν είτε εκτελούν, αλλά όχι και τα δύο. Ωστόσο, σε αντίθεση με τους κωμικούς, διακυβεύονται πολύ περισσότερα σε μια παράσταση μαγείας.
Αν το αστείο ενός κωμικού δεν αποδώσει στο κοινό, μπορεί να είναι δυσάρεστο, αλλά είναι απίθανο να καταστρέψει ολόκληρη την παράσταση. Με μερικά καλά αστεία που κάνουν το κοινό να γελάει, ο κωμικός μπορεί να επανέλθει. Αντίθετα, ένα αποτυχημένο μαγικό κόλπο μπορεί να είναι καταστροφικό και οι ευκαιρίες για ανάκαμψη κατά τη διάρκεια της παράστασης μπορεί να είναι λίγες.
Οι μάγοι, επομένως, πρέπει να είναι εξαιρετικά ακριβείς στην απόδοσή τους και να διαθέτουν υψηλές τεχνικές δεξιότητες, διασκεδάζοντας ταυτόχρονα το κοινό. Αυτό το μοναδικό περιβάλλον εργασίας και το σύνολο δεξιοτήτων τους καθιστούν μια ενδιαφέρουσα δημιουργική ομάδα για μελέτη. Οι επιστήμονες λοιπόν πραγματοποίησαν την έρευνά τους με τη βοήθεια επαγγελματιών μάγων.
«Μαγική» σκέψη
Η μελέτη περιελάμβανε 195 μάγους διάφορων «ειδικοτήτων», κυρίως από το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, με κατά μέσο όρο 35 χρόνια εμπειρίας στην εκτέλεση μαγικών. Οι μάγοι συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια αξιολογώντας τις τάσεις τους προς τα αυτιστικά και ψυχωτικά χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια συγκρίθηκαν με ένα δείγμα γενικού πληθυσμού με παρόμοια ηλικιακή σειρά και κατανομή φύλου, καθώς και με άλλες δημιουργικές ομάδες όπως κωμικούς, ποιητές, ηθοποιούς και μουσικούς.
Οι μάγοι δεν εμφάνισαν καμία προδιάθεση για αυτιστικά γνωρίσματα, σημειώνοντας παρόμοια βαθμολογία με τον γενικό πληθυσμό. Επίσης, οι μάγοι σημείωσαν χαμηλότερη βαθμολογία σε σχεδόν κάθε ψυχωτικό σύμπτωμα σε σύγκριση με το γενικό δείγμα και άλλες δημιουργικές ομάδες.
Συγκεκριμένα, αυτοί οι μάγοι επέδειξαν πολύ υψηλή ικανότητα συγκέντρωσης, χαμηλότερα επίπεδα κοινωνικού άγχους και λιγότερες περιπτώσεις ασυνήθιστων εμπειριών, παραμορφωμένων σκέψεων και παραισθήσεων. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά είναι εξαιρετικά πλεονεκτήματα για τη δουλειά των μάγων, καθώς τους δίνουν τη δυνατότητα να εστιάζουν και να δίνουν προσοχή στην τέχνη τους χωρίς περισπασμούς.
Επίσης, οι μάγοι που μελετήθηκαν δεν εμφάνιζαν καμία τάση για αντικοινωνική συμπεριφορά και είχαν καλό αυτοέλεγχο. Ενώ αυτά τα χαρακτηριστικά είναι πολύτιμα για πολλές δημιουργικές ομάδες, όπως καλλιτέχνες και κωμικούς, είναι λιγότερο κρίσιμα για μια παράσταση μαγείας. Οι παραστάσεις μαγείας είναι κοινωνικές εκδηλώσεις, που συχνά εμπλέκουν το κοινό και μερικές φορές χρησιμοποιούν βοηθούς. Το να είσαι λοιπόν φιλικός και ευγενικός είναι βασικό συστατικό για μια επιτυχημένη παράσταση.
Με ποια επαγγελματική ομάδα μοιάζουν περισσότεροι οι μάγοι
Από αυτή την άποψη, οι μάγοι μοιάζουν περισσότερο με τους επιστήμονες που έχουν επίσης χαμηλή βαθμολογία στα ψυχωσικά συμπτώματα. Και οι δύο απαιτούν υψηλά επίπεδα οργάνωσης και επιμονής στη δουλειά τους. Επιπλέον, όπως οι επιστήμονες συχνά εξερευνούν διαφορετικές λύσεις για το ίδιο πρόβλημα, οι μάγοι μπορούν να εκτελέσουν το ίδιο μαγικό κόλπο με πολλούς τρόπους.
Οι μάγοι ποικίλλουν ως προς το επίπεδο δημιουργικότητας στις παραστάσεις τους. Ενώ μερικοί μάγοι μπορεί να είναι νευρικοί και καινοτόμοι, πολλοί μάγοι μπορούν να δημιουργήσουν επιτυχημένες καριέρες εκτελώντας γνωστά κόλπα, μερικές φορές με τις δικές τους τροποποιήσεις, χωρίς να χρειάζεται να δημιουργήσουν νέα.
Σε αντίθεση με άλλες δημιουργικές ομάδες που έχουν μεγαλύτερη ευελιξία στη δουλειά τους και μπορεί να αυτοσχεδιάζουν κατά τις παραστάσεις τους, τα σόου μαγείας απαιτούν πειθαρχία και πρέπει να επαναλαμβάνονται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο για να λειτουργήσουν τα κόλπα.
Ο «όρκος του μάγου» να μην αποκαλύψει τα μυστικά πίσω από τα κόλπα του, επιτρέπει στους επαγγελματίες να κάνουν τα ίδια κόλπα επανειλημμένα χωρίς το κοινό να βαρεθεί και διατηρεί επίσης το μυστήριο της παράστασης.
Έτσι, σε αντίθεση με άλλες δημιουργικές προσπάθειες, οι ψυχικές ασθένειες και οι αναπτυξιακές διαφορές μπορεί να είναι αντιπαραγωγικές για το έργο του μάγου. Είναι πιθανό οι επίδοξοι μάγοι με υψηλότερα επίπεδα ψυχωτικών και αυτιστικών χαρακτηριστικών να δυσκολεύονται πολύ να επιτύχουν σε αυτό το επάγγελμα.
Τελικά, η μελέτη δείχνει ότι δεν δημιουργούνται όλα τα δημιουργικά άτομα με τον ίδιο τρόπο και η συσχέτιση μεταξύ δημιουργικότητας και ψυχοπαθολογίας είναι πιο περίπλοκη από ό,τι πίστευαν προηγουμένως οι επιστήμονες.