Γνωρίζετε ποια είδη μέδουσας στην Ελλάδα υπάρχουν; Ποιες είναι οι πιο επικίνδυνες και τι να κάνετε εάν σας τσιμπήσουν. Απευθυνθήκαμε στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» και απάντησε στις απορίες μας.
Τα είδη μέδουσας στην Ελλάδα είναι αρκετά, αλλά συγκεντρώσαμε τις πιο συχνές που εμφανίζονται στη Μεσόγειο Θάλασσα. Οι μέδουσες ανήκουν σε μια μεγάλη ομάδα οργανισμών του ζωοπλαγκτού που υπάρχουν σε όλες τις θάλασσες. Η εξάπλωσή τους εξαρτάται από τα θαλάσσια ρεύματα. Στην Ελλάδα εμφανίζονται μεγάλοι πληθυσμοί μεδουσών με μια περιοδικότητα 10-12 ετών, παρόμοια με αυτήν που έχει παρατηρηθεί και σε άλλες μεσογειακές χώρες.
Στις δικές μας θάλασσες παραμένουν για δύο έως τρία χρόνια, αλλά η περίοδος παραμονής αλλάζει μανάλογα με την περιοχή. Αυτό συμβαίνει γιατί κάθε θαλάσσια περιοχή χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερες περιβαλλοντικές συνθήκες, οι οποίες επηρεάζουν και τη συμπεριφορά των μεδουσών.
Το τσίμπημα μέδουσας που υπάρχει στην Ελλάδα δεν είναι θανατηφόρο. Ωστόσο, το τσίμπημα κάποιων μεδουσών προκαλεί οξύ πόνο και μπορεί να προκαλέσει αναφυλαξία. Όλες οι μέδουσες τσιμπούν, γιατί όλες έχουν κνιδοκύτταρα που εκκρίνουν τοξικές ουσίες.
Τα είδη μέδουσας στην Ελλάδα
Οι περισσότερες από τις μέδουσες που ζουν στην Ελλάδα δεν είναι τσούχτρες. Τσούχτρες ονομάζονται μόνο μερικά είδη μέδουσας.
1. Pelagia noctiluca
Διάμετρος: 6-10 εκατοστά
Σχήμα: Σαν καμπάνα με κυματοειδείς άκρες.
Χρώμα: Ροζ με μωβ, με κάθετες ρίγες. Έχει οκτώ απλά πλοκάμια και τέσσερα παχύτερα γύρω από τη στοματική κοιλότητα. Έχει διακριτούς ιστούς, αλλά όχι όργανα και μόνο ένα άνοιγμα του σώματος.
Επικινδυνότητα: Το τσίμπημα από μωβ μέδουσα μπορεί να μεταφέρει μια ισχυρή δόση τοξίνης σε κάθε οργανισμό με τον οποίο θα έρθει σε επαφή. Η επαφή με την τοξίνη είναι επώδυνη αλλά όχι επικίνδυνη.
Πόσο ζει: Η εκτιμώμενη διάρκεια ζωής της είναι 2-6 μήνες.
2. Aurelia aurita
Διάμετρος: 5-40 εκατοστά.
Σχήμα: Έχει ακτινική συμμετρία στο σώμα της και διάμετρο. Αναγνωρίζεται από τα τέσσερα μωβ δαχτυλίδια στη γονάδα της. Η ομπρέλα της είναι επίπεδη και διαφανής. Τα εξωτερικά πλοκάμια είναι μικρά και βρίσκονταιστην άκρη της καμπάνας (συνήθως είναι αρκετές εκατοντάδες). Υπάρχουν τέσσερα μακριά πλοκάμια που βρίσκονται γύρω από το στόμα. Παραμένουν σε οριζόντια θέση στις νεότερες μέδουσες, ενώ είναι κάθετα στις μεγαλύτερες, όταν το μήκος είναι μεγαλύτερο από την ακτίνα της «καμπάνας».
Επικινδυνότητα: Το τσίμπημα της δεν είναι ανησυχητικό ούτε ενοχλητικό.
3. Physalia physalis
Διάμετρος: Φτάνε τα 2 μέτρα μήκος και τα πλοκάμια της μπορεί φτάσουν μέχρι 50 μέτρα.
Σχήμα: Είναι μία κλωνική αποικία και όχι ένα μοναδικό πλάσμα. Χαρακτηρίζεται ως σιφωνοφόρο και όχι ως μέδουσα. Μπορεί να αναγνωριστεί από πλωτήρα της που μοιάζει.
Επικινδυνότητα: Το τσιμπήματα προκαλεί έντονο πόνο, αφήνοντας στο δέρμα ερυθρές ζώνες που μοιάζουν με μαστίγιο. Διαρκούν δύο ή τρεις ημέρες μετά το αρχικό τσίμπημα, και ο πόνος υποχωρεί μετά από 1 έως 3 ώρες. Ωστόσο, το δηλητήριο μπορεί να φτάσει στους λεμφαδένες και να προκαλέσει συμπτώματα που μιμούνται μια αλλεργική αντίδραση, όπως οίδημα λάρυγγα, απόφραξη των αεραγωγών, καρδιακή δυσφορία και αδυναμία αναπνοής.
4. Olindias formosa
Διάμετρος: Περίπου 15 εκατοστά.
Σχήμα: Έχει λαμπερά πλοκάμια τα οποία προσκολλούνται πάνω στο σώμα όταν δεν τα χρησιμοποιεί. Είναι ημιδιαφανείς και ριγέ με αδιαφανείς ζώνες, καθιστώντας τις εύκολα αναγνωρίσιμες.
Επικινδυνότητα:
Ποσό ζει: Περίπου 4-6 μήνες.
5. Cotylorhiza tuberculata
Διάμετρος: Περίπου 40 εκατοστά.
Σχήμα: Έχει ακτινική συμμετρία, η ομπρέλα της είναι επίπεδη, εκτός από το κέντρο, όπου προεξέχει ένας σχηματισμός που εκτείνεται. Οι βραχίονες είναι μικροί σε μήκος και οι πολύποδες έχουν μήκος περίπου 5-10 mm.
Επικινδυνότητα: Η γνωστή μας σαλούφα, το τσίμπημα της δεν είναι ενοχλητικό αλλά δεν πρέπει να αγνοηθεί εάν κάποιος είναι αλλεργικός.
6. Chrysaora hysoscella
Διάμετρος: Φτάνει μέχρι τα 30 εκατοστά.
Σχήμα: Έχει καμπάνα σε σχήμα μικρού πιάτου, με 32 ημικυκλικούς λοβούς γύρω από τα πλοκάμια, όπου το κάθε ένα έχει από ένα καφέ στίγμα. Τα 24 πλοκάμια διαμοιράζονται σε οκτώ ομάδεςτων τριών. Το χρώμα τους συνήθως κιτρινωπό λευκό με κάποια καφέ στίγματα.
Επικινδυνότητα: Είναι αντίστοιχη με τη μωβ μέδουσα και το τσίμπημα της είναι ιδιαίτερα επώδυνο ενώ προκαλεί αίσθημα καύσου. Συνήθως εντοπίζεται δτα ρηχά νερά.
Που βρίσκονται οι μέδουσες στην Ελλάδα
Σύμφωνα με το τελευταίο JellyReport του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας καταγράφηκε σημαντική επέκταση των μωβ μεδουσών σε διάφορες ακτές.
Χρήσιμες συμβουλές από το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας
- Προτού κολυμπήσετε κοιτάξτε το άνεμο. Χρειάζεται να έχει αντίθετους ανέμους με την φορά της παραλίας. Μια καλή ιστοσελίδα που μπορεί να βοηθήσει σε αυτό είναι το windy.com.
- Μην κολυμπάτε σε θάλασσα με πλαγκτόν, διότι οι μέδουσες τρέφονται με πλαγκτόν αλλά και τα κνιδοκύτταρα τους είναι μικρά, διαφανή και μπορούν να φτάσουν τα 10 μέτρα μήκος.
- Αν υπάρχει έντονο πρόβλημα με τις μωβ μέδουσες σε κάποια περιοχή μη ρισκάρετε να κολυμπήσετε και φροντίστε να έχετε πάντα κάποια αντισταμινική κρέμα μαζί σας ή κάποια κορτιζονούχα αλοιφή.
- Για κανέναν λόγο δεν πρέπει να βγάζετε τις μέδουσες έξω για να τις θάψετε στην άμμο, λόγω του ότι μπορεί κάποιος να πατήσει έστω και τυχαία κάποια νηματοκύστη, αλλά και γιατί σε εξάρσεις όσες και να βγάλετε υπάρχουν και άλλες εκατοντάδες ή και χιλιάδες μέσα στην θάλασσα.
Α βοήθειες στο τσίμπημα μέδουσας
- Πλύνετε προσεκτικά με θαλασσινό νερό, χωρίς να τρίβετε την περιοχή του τσιμπήματος.
- Εφαρμόστε ένα μίγμα θαλασσινού νερού και μαγειρικής σόδας για δύο λεπτά, ώστε να σταματήσει οποιαδήποτε επιπλέον έκκριση δηλητηρίου από πιθανά υπολείμματα κυτάρρων πλοκαμιών που έχουν μείνει στο δέρμα.
- Χρησιμοποιείστε μια πλαστική τραπεζική κάρτα για να αφαιρέσετε το μείγμα της μαγειρικής σόδας καθώς και οποιαδήποτε τυχόν υπολείμματα από το δέρμα μας
- Εφαρμόστε πάγο πάνω στο τσίμπημα για 5-15 λεπτά. Ο πάγος ή ακόμη και κάποιο παγωμένο αναψυκτικό, θα πρέπει να είναι μέσα σε σακούλα ή κάποιο άλλο περίβλημα, όπως ένα ύφασμα ή μπλουζάκι.
- Ελέγξτε αν υποχώρησε ο πόνος, κι αν είναι ανάγκη ξαναβάλτε πάγο για άλλα 5-15 λεπτά.
- Αν ο πόνος επιμένει, συμβουλευτείτε έναν γιατρό ή φαρμακοποιό.
- MHN τυλίγετε το σημείο τσιμπήματος σφιχτά με επιδέσμους, ΜΗΝ χρησιμοποιείτε ξίδι, γλυκό νερό, οινόπνευμα ή αμμωνία.