Πειράματα με αρουραίους που διεξήγαν ερευνητές στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο (UNESP) στη Βραζιλία ενισχύουν την κατανόησή μας για το γιατί οι απόγονοι γυναικών που υποσιτίζονταν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τείνουν να αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη στην ενήλικη ζωή.
Σε μια πρώτη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Scientific Reports, οι ερευνητές εντόπισαν αλλαγές στη γονιδιακή έκφραση που μπορεί να έχουν συσχετιστεί με την ορμονική ανισορροπία που παρατηρείται στους απογόνους των αρουραίων και τον αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη.
«Η έλλειψη πρωτεΐνης κατά τη διάρκεια της κύησης και της γαλουχίας απορυθμίζει τις μοριακές οδούς που εμπλέκονται στη φυσιολογική ανάπτυξη του προστάτη, οδηγώντας σε εξασθένιση της ανάπτυξής του στους απογόνους. Αυτό ήταν ήδη γνωστό. Τώρα ανακαλύψαμε ότι μια δίαιτα φτωχή σε πρωτεΐνες στο εμβρυϊκό στάδιο και τα δύο πρώτα χρόνια μετά τη γέννηση αλλάζουν την έκφραση περισσότερων από 700 γονιδίων στους απογόνους, συμπεριλαμβανομένου του γονιδίου ABCG1, που σχετίζεται με τον καρκίνο του προστάτη», δήλωσε ο Luis Antônio Justulin Junior, ο οποίος ηγείται της έρευνας και είναι καθηγητής στο Ινστιτούτο Βιοεπιστημών Botucatu.
Σε μια δεύτερη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Molecular and Cellular Endocrinology, η απορρύθμιση ενός συγκεκριμένου τύπου RNA (microRNA-206) συσχετίστηκε με αύξηση των οιστρογόνων στην πρώιμη ζωή, ένα έντονο χαρακτηριστικό στους απογόνους θηλυκών αρουραίων που τρέφονταν με δίαιτα περιορισμένης πρωτεΐνης κατά τη διάρκεια της κύησης και της γαλουχίας, και ένας παράγοντας που σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη.
«Τα αποτελέσματα έδειξαν για άλλη μια φορά πόσο η δίαιτα και οτιδήποτε άλλο συμβαίνει στα αρχικά στάδια ανάπτυξης καθορίζουν την τροχιά της υγείας και των ασθενειών στους απογόνους. Ήταν μια βασική συμβολή στην κατανόηση των πρώτων 1.000 ημερών της ζωής, της περιόδου που περιλαμβάνει την εγκυμοσύνη, τον θηλασμό και τη βρεφική ηλικία μέχρι τα δεύτερα γενέθλια του μωρού», είπε ο Δρ. Justulin.
Δια βίου επιρροή
Η έρευνα για τους δεσμούς μεταξύ της υγείας της μητέρας και της ανάπτυξης των απογόνων έχει προχωρήσει σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες, ειδικά σε έναν τομέα που είναι γνωστός ως αναπτυξιακή προέλευση της υγείας και της νόσου (DOHaD).
Υπάρχουν άφθονα στοιχεία ότι η ανεπαρκής αλληλεπίδραση γονιδίου-περιβάλλοντος κατά το εμβρυϊκό στάδιο και τα δύο πρώτα χρόνια μετά τη γέννηση μπορεί να είναι βασικός παράγοντας για την αύξηση του δια βίου κινδύνου για μη μεταδοτικές χρόνιες ασθένειες, όπως ο καρκίνος, ο διαβήτης, οι χρόνιες αναπνευστικές διαταραχές και τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Σύμφωνα με μια διεθνή μελέτη του 2009, ο κίνδυνος καρκίνου του προστάτη ήταν πολύ πάνω από τον κανονικό στους Εβραίους άνδρες που εκτέθηκαν στην πείνα και στη φρίκη του Ολοκαυτώματος κατά την πρώιμη παιδική ηλικία. Η μελέτη του τρόπου με τον οποίο συμπεριφορικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως ο μητρικός υποσιτισμός επηρεάζουν την έκφραση των γονιδίων ονομάζεται επιγενετική.
Οι επιγενετικές αλλαγές είναι αναστρέψιμες και δεν αλλάζουν τις αλληλουχίες DNA προκαλώντας μεταλλάξεις. Μπορούν όμως να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός διαβάζει μια αλληλουχία DNA και την έκφραση των γονιδίων στους απογόνους. Νέα πρότυπα γονιδιακής έκφρασης μπορούν να μεταδοθούν στις μελλοντικές γενιές.
Απορρύθμιση του RNA εξαιτίας του περιορισμού πρωτεΐνης
Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο UNESP διερεύνησε τους κυτταρικούς μηχανισμούς που εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία μέσω πειραμάτων με αρουραίους.
Έχοντας παραγάγει και αναλύσει αλληλουχίες RNA χρησιμοποιώντας βιοπληροφορική, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο καρκίνος του προστάτη σε μητρικά υποσιτισμένους απογόνους και σε ηλικιωμένους αρουραίους που εκτέθηκαν σε ενδομήτριο περιορισμό πρωτεΐνης θα μπορούσε να οφείλεται στην πρώιμη απορρύθμιση του miR-206 και του γονιδίου στόχου PLG και ότι αυτή η απορρύθμιση ήταν πιθανό να είναι η απάντηση σε ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα οιστρογόνων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
«Βρήκαμε επίσης ότι το miR-206 ρυθμίζει την έκφραση του υποδοχέα οιστρογόνου άλφα (ERα), ο οποίος πιστεύεται ότι σχετίζεται με τον αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη στην ενήλικη ζωή», είπε ο Δρ. Justulin.
Ορμονική ανισορροπία παρατηρήθηκε στην πρώιμη ζωή, εκτός από διαφορές στην ανάπτυξη των αδένων, εξήγησε. «Αυτά τα ζώα είχαν υψηλότερα επίπεδα οιστρογόνων, τα οποία αυξάνονταν ακόμη περισσότερο καθώς γερνούσαν, ενώ τα επίπεδα ανδρογόνων έπεφταν. Αυτή η ορμονική ανισορροπία σχετίζεται με την ανάπτυξη καρκίνου του προστάτη στους ανθρώπους», κατέληξε ο ειδικός.