Νορβηγοί ερευνητές δείχνουν ότι ο τύπος χοληστερόλης μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής. Σε άρθρο τους, περιγράφουν πώς τα λιπίδια προκαλούν πλάκα, στενεύουν τις αρτηρίες και προκαλούν θρόμβους που μπορούν να οδηγήσουν σε μοιραία για τη ζωή περιστατικά.
Η αγγειακή πλάκα ξεκινά με φλεγμονή. Ίσως η αρτηριακή πίεση να ήταν υψηλή για αρκετό καιρό, ασκώντας πίεση στα αιμοφόρα αγγεία σας. Μικρά σωματίδια -λιποπρωτεΐνες που περιέχουν χοληστερόλη- προσκολλώνται στο τοίχωμα των αρτηριών και στη συνέχεια δέχονται επίθεση από κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος.
Υψηλή χοληστερόλη: Τα 3 σημεία του σώματος που τη δείχνουν χωρίς εξέταση αίματος
Ένα κομμάτι λίπους και νεκρών κυττάρων συσσωρεύεται κάτω από μια λεπτή, προστατευτική μεμβράνη. Αυτό το εξόγκωμα παραμένει αόρατο με γυμνό μάτι, έως ότου μια μέρα φράξει εντελώς τη φλέβα ή σκάσει ξαφνικά. Το οξυγόνο δεν μπορεί να φτάσει στην καρδιά, με αποτέλεσμα να υποστείτε καρδιακή προσβολή.
«Ο τύπος της πλάκας που έχετε είναι σημαντικός. Μερικοί άνθρωποι έχουν ευάλωτη ή ασταθή πλάκα. Συνήθως υπάρχει μεγάλος όγκος αυτών των τύπων πλάκας, που στενεύουν τις αρτηρίες. Καθώς η πλάκα μεγαλώνει, επηρεάζει τη ροή του αίματος», λέει η Elisabeth Kleivhaug Vesterbekkmo, ανώτερη σύμβουλος στην Κλινική Καρδιολογίας στο Νοσοκομείο St. Olavs της Νορβηγίας και συμπληρώνει:
«Επιπλέον, η πλάκα έχει συνήθως υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και περιβάλλεται από μια λεπτή μεμβράνη ή κάψουλα που μπορεί εύκολα να σκάσει. Είναι σαν ένα τεράστιο σπυράκι».
Αυτή η διαδικασία ονομάζεται αθηροσκλήρωση, που σημαίνει σκλήρυνση των αρτηριών. Μεταξύ άλλων, αυτό προκαλείται από τη χοληστερόλη, η οποία δεν είναι πρόβλημα για τους περισσότερους ανθρώπους μέχρι να φτάσουν σε μια ορισμένη ηλικία, αλλά μέχρι τότε μπορεί να είναι πολύ αργά.
Διαφορετικοί τύποι χοληστερόλης
Ο αριθμός των ανθρώπων που πεθαίνουν από καρδιαγγειακά νοσήματα έχει μειωθεί σημαντικά στη Νορβηγία τα τελευταία 40 χρόνια. Ωστόσο, περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι βιώνουν οξεία καρδιακή προσβολή κάθε χρόνο.
«Το ερώτημα είναι: θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί κάποιο από αυτά τα περιστατικά; Γνωρίζουμε ότι πάνω από το 55% αυτών των καρδιακών προσβολών έχουν αυτό που ονομάζουμε μεταβολικούς οδηγούς. Μιλάμε ειδικά για υψηλή LDL χοληστερόλη καθώς και αυξημένο σάκχαρο στο αίμα και υψηλή αρτηριακή πίεση», λέει η Δρ. Vesterbekkmo.
Στατίνες: Προκαλούν μυϊκούς πόνους, διαβήτη και προβλήματα στο ήπαρ; Ποιοι κινδυνεύουν
Οι επιστήμονες συμφωνούν ότι υπάρχει άμεση αιτιώδης σχέση μεταξύ της LDL χοληστερόλης και της αθηροσκλήρωσης. Όσο περισσότερη LDL χοληστερόλη κυκλοφορεί στο σώμα, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος φλεγμονής και συσσώρευσης πλάκας. «Όλοι συμφωνούν με αυτό. Υπάρχει ένας συντριπτικός όγκος δεδομένων που το επιβεβαιώνουν. Όσο χαμηλότερη είναι η LDL, τόσο καλύτερη είναι η κατάσταση», σημειώνει η καθηγήτρια.
Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα σωματίδια που περιέχουν χοληστερόλη και αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου -ουσίες που δεν μετρώνται τακτικά. Ένα παράδειγμα είναι η VLDL χοληστερόλη, ένας τύπος λιπαρής ουσίας που έχει υψηλή περιεκτικότητα σε τριγλυκερίδια. «Η VLDL χοληστερόλη έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τον σχηματισμό πλάκας», λέει η Δρ. Vesterbekkmo.
Μια άλλη σημαντική λιπαρή ουσία στο αίμα είναι η λιποπρωτεΐνη(a), που συνήθως ονομάζεται Lp(a). Αυτή η ουσία αποτελείται από ένα σωματίδιο LDL που έχει μια ειδική πρωτεΐνη που ονομάζεται απολιποπρωτεΐνη Α συνδεδεμένη σε αυτό. Τα υψηλά επίπεδα Lp(a) αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Περίπου το 5% του πληθυσμού έχει σημαντικά αυξημένα επίπεδα αυτού του παράγοντα κινδύνου, ο οποίος είναι κληρονομικός.
«Εάν υπάρχει σημαντικό ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου εντός της οικογένειας, οι ασθενείς θα πρέπει να ελέγχονται για αυξημένα επίπεδα Lp(a)», εξηγεί η Δρ. Vesterbekkmo.
Κακοί παράγοντες στο αίμα
Μερικοί άνθρωποι παθαίνουν καρδιακή προσβολή χωρίς να έχουν αυξημένα επίπεδα LDL χοληστερόλης στο αίμα τους. Αυτό, σύμφωνα με την ειδικό, σημαίνει ότι πρέπει να αναζητήσουμε άλλες αιτίες. Ένας κοινός παράγοντας για όλα τα παθογόνα σωματίδια που περιέχουν χοληστερόλη είναι ότι έχουν μια μικρή πρόσθετη πρωτεΐνη συνδεδεμένη σε αυτά, που ονομάζεται Apo-B.
«Το Apo-B είναι κάτι πραγματικό κακό. Μπορούμε να μετρήσουμε το επίπεδο Apo-B στο αίμα, το οποίο μας λέει πόσα σωματίδια Apo-B κυκλοφορούν και αυτά μπορεί να φτάσουν στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων. Αυτό μας δίνει σημαντικές πρόσθετες πληροφορίες», λέει η Δρ. Vesterbekkmo.
Με άλλα λόγια, ένα άτομο μπορεί να έχει αυτό που φαίνεται να είναι ένα απολύτως αποδεκτό επίπεδο χοληστερόλης, όταν μετρώνται μόνο η LDL, η HDL και η συνολική χοληστερόλη στο αίμα σε μια τυπική εξέταση. Ταυτόχρονα, οι άνθρωποι μπορεί να έχουν αυξημένα επίπεδα άλλων λιποπρωτεϊνών που αυξάνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, χωρίς να το γνωρίζουν.
«Τα επίπεδα χοληστερόλης αυξάνονται με την ηλικία. Γι’ αυτό θα πρέπει να παρακολουθείτε τις εξελίξεις καθώς μεγαλώνετε. Για παράδειγμα, εάν έχετε σημαντικά αυξημένα επίπεδα Lp(a), μπορείτε να φτάσετε γρήγορα σε ένα επίπεδο όπου συνιστάται η προληπτική φαρμακευτική αγωγή», λέει η Δρ. Vesterbekkmo.
Αναζητώντας νέους δείκτες
Η Julie Caroline Sæther ολοκλήρωσε πρόσφατα το διδακτορικό της σε βιοδείκτες που μπορούν να ανιχνεύσουν τη λιπώδη πλάκα και τον κίνδυνο μελλοντικών καρδιακών προσβολών. Έψαχνε για νέους δείκτες που μπορούν να ανιχνευθούν μέσω μιας απλής εξέτασης αίματος. «Ορισμένοι ασθενείς που νοσηλεύονται με καρδιακή προσβολή δεν έχουν τους κοινούς, κλασικούς παράγοντες κινδύνου. Μπορεί να μην είχαν καν συμπτώματα πριν από το έμφραγμα», λέει η Δρ. Sæther.
Για αυτούς τους ασθενείς, η αιτία μπορεί να βρίσκεται στον τύπο της αθηροσκλήρωσης που έχει ο ανυποψίαστος ασθενής. Όπως το θέτει η Δρ. Vesterbekkmo, μερικοί τύποι πλάκας είναι πιο ασταθείς από άλλους. «Η πλούσια σε λιπίδια πλάκα, δηλαδή η πλάκα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, είναι πιο επιρρεπής σε ρήξεις. Η μεμβράνη που καλύπτει την πλάκα είναι πιο λεπτή και σκάει πιο εύκολα», εξηγεί η Δρ. Sæther.
Εάν συμβεί ρήξη, το περιεχόμενο εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτό μπορεί γρήγορα να μετατραπεί σε θρόμβο που φράζει εντελώς το αιμοφόρο αγγείο, οδηγώντας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η γρήγορη θεραπεία είναι τότε ζωτικής σημασίας για την ελαχιστοποίηση της βλάβης στον καρδιακό μυ και τη μείωση του κινδύνου περαιτέρω επιπλοκών.
MicroRNA, Lp(a) και μικρά σωματίδια HDL
Οι Sæther, Vesterbekkmo και οι συνεργάτες τους προσπαθούν τώρα να βρουν δείκτες στο αίμα που αποκαλύπτουν την παρουσία λιπώδους και ασταθούς πλάκας που αυξάνει τον κίνδυνο οξέων επεισοδίων.
«Έχουμε χρησιμοποιήσει προηγμένες τεχνικές απεικόνισης εντός των στεφανιαίων αρτηριών ασθενών που είναι γνωστό ότι έχουν παθογόνο πλάκα, προκειμένου να προσδιορίσουμε την περιεκτικότητα σε λίπος στην πλάκα. Επιπλέον, μετρήσαμε το microRNA και διάφορα λιπίδια στο αίμα για να δούμε αν μπορούμε να βρούμε δείκτες που υποδεικνύουν την περιεκτικότητα της πλάκας σε λιπαρά», λέει η Δρ Sæther.
Οι επιστήμονες βρήκαν ένα microRNA καθώς και δύο σωματίδια λιπιδίων, τα οποία άλλες έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι σχετίζονται με την αθηροσκλήρωση.
«Βρήκαμε ότι οι ασθενείς με λιπώδη πλάκα, δηλαδή πλάκα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, είχαν υψηλότερα επίπεδα ενός microRNA που ονομάζεται miR133b. Αυτοί οι ασθενείς είχαν επίσης υψηλότερα επίπεδα Lp(a) και ελεύθερης χοληστερόλης στα μικρότερα σωματίδια HDL. Ωστόσο, πρέπει να διεξαχθεί περισσότερη έρευνα για να μπορέσουμε να πούμε με βεβαιότητα ότι τα ευρήματά μας είναι αληθινά. Πρέπει να πραγματοποιήσουμε μεγαλύτερες μελέτες με περισσότερους ασθενείς», λέει η Δρ. Sæther.
Όλοι οι ασθενείς στη μελέτη λάμβαναν στατίνες, οι οποίες είναι φάρμακα για τη μείωση της χοληστερόλης. «Αυτό πιθανώς διέγραψε ορισμένα πιθανά ευρήματα, αλλά γνωρίζουμε ότι τόσο η HDL όσο και η Lp(a) δεν επηρεάζονται σημαντικά από τις στατίνες», σημειώνει η ερευνήτρια.
Ταυτόχρονα, η έρευνα για τις υποομάδες miR133 και λιπιδίων είναι αποκλίνουσα. Σύμφωνα με την ίδια, υπάρχει ακόμη πολλή εργαστηριακή δουλειά που πρέπει να γίνει.
«Αν και τώρα έχουμε επαρκείς μεθόδους για τη μέτρηση του microRNA, οι αναλύσεις είναι δαπανηρές και χρονοβόρες. Αντίθετα, οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση υποομάδων λιπιδίων έχουν γίνει τόσο καλές που η χρήση τους στην κλινική πράξη μπορεί να είναι δυνατή εάν φανεί ότι παρέχουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τον κίνδυνο», λέει η Δρ. Sæther.
Ο έλεγχος του οικογενειακού ιστορικού είναι σημαντικός
Στην Καρδιολογική Κλινική του Νοσοκομείου St. Olavs, η Δρ. Vesterbekkmo επικεντρώνεται στην έγκαιρη ανίχνευση πιθανών μελλοντικών καρδιοπαθών ως προληπτικό μέτρο. «Στόχος μας είναι να επιβραδύνουμε τη διαδικασία της αθηροσκλήρωσης σε πρώιμο στάδιο. Εάν εντοπίσουμε νέους με υψηλή χοληστερόλη και ξεκινήσουμε έγκαιρα τη θεραπεία, μπορούμε να αποτρέψουμε τη νόσο σε μεγάλο βαθμό», είπε.
Εάν προέρχεστε από μια οικογένεια όπου οποιοσδήποτε γονέας είχε καρδιακά προβλήματα από νωρίς στη ζωή, δηλαδή πριν από την ηλικία των 55 ετών για τους πατέρες ή πριν από την ηλικία των 65 ετών για τις μητέρες, μπορεί να έχετε κληρονομική προδιάθεση για τη νόσο. Το να έχεις μεσήλικα ξαδέρφια, θείες και θείους με φραγμένες αρτηρίες μπορεί να είναι ένα επιπλέον σημάδι κληρονομικής προδιάθεσης.
«Αυτό μπορεί να είναι ένα σημάδι ότι μπορεί να έχετε αυξημένο κίνδυνο, για τον οποίο μπορείτε πραγματικά να κάνετε κάτι, αλλά μόνο εφόσον γνωρίζετε το λιπιδικό σας προφίλ. Επιπλέον, πρέπει να λάβετε υπόψη άλλους πιο παραδοσιακούς παράγοντες κινδύνου», λέει η Δρ. Vesterbekkmo.
Η οικογενής υπερχοληστερολαιμία είναι μια από τις πιο κοινές κληρονομικές παθήσεις στον πληθυσμό. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι οι γιατροί πρέπει να ξεκινήσουν με τα πιο απλά πράγματα: να ρωτούν τον ασθενή εάν υπάρχει ιστορικό καρδιακής νόσου ή εγκεφαλικών επεισοδίων που προκαλούνται από αθηροσκλήρωση στην οικογένεια.
«Αν συνδυάσετε το οικογενειακό ιστορικό με μετρήσεις χοληστερόλης, αποκτάτε γρήγορα μια σημαντική επισκόπηση του κινδύνου. Ωστόσο, πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι παραδοσιακοί παράγοντες κινδύνου», τονίζουν.
Μετά το γεγονός
Μόλις η αθηροσκλήρωση εγκατασταθεί, η πλάκα και η νόσος παραμένουν, ακόμη και αν ο ασθενής έχει λάβει θεραπεία με ένα stent, γνωστό ως αγγειοπλαστική. Ως εκ τούτου, η Δρ. Vesterbekkmo τονίζει ότι η καλή τήρηση της φαρμακευτικής αγωγής και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής είναι σημαντικές.
«Φάρμακα όπως οι στατίνες και άλλα σύγχρονα φάρμακα μπορούν να μειώσουν και να σταθεροποιήσουν την πλάκα σε κάποιο βαθμό, αλλά οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και η τακτική άσκηση είναι επίσης σημαντικές. Η ερευνητική μας ομάδα έχει πραγματοποιήσει μελέτες που δείχνουν ότι η τακτική άσκηση όχι μόνο έχει θετική επίδραση σε σχέση με παράγοντες κινδύνου αλλά επηρεάζει και την πλάκα άμεσα», λέει η ειδικός.
Η άσκηση κάνει την πλάκα πιο σταθερή, μειώνει την περιεκτικότητα σε λίπος και έχει ευεργετική επίδραση στο λιπιδαιμικό προφίλ, αλλά δεν αλλάζει την «κακή» χοληστερόλη. «Δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε τα επίπεδα LDL. Ο μόνος τρόπος για να μειώσουμε το επίπεδο της κακής χοληστερόλης είναι μέσω αποτελεσματικών φαρμάκων, ειδικά για άτομα με σημαντικά αυξημένα επίπεδα. Και όσο πιο γρήγορα, τόσο το καλύτερο», καταλήγει.