Ερευνητές ανέπτυξαν το πρώτο από του στόματος φάρμακο στον κόσμο που στοχεύει στην κληρονομική χοληστερίνη μία μορφή που μέχρι τώρα δεν είναι θεραπεύσιμη και προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από τα γονίδια, καθιστώντας δύσκολο τον έλεγχο μέσω της άσκησης, της διατροφής ή άλλων παραγόντων του τρόπου ζωής.
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα υψηλά επίπεδα λιποπρωτεΐνης α ή Lp(a), αυξάνουν την πιθανότητα καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με την οικογενή υπερχοληστερολαιμία, μια κληρονομική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από υψηλή χοληστερόλη. Ωστόσο οι στατίνες και τα άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται δεν έχουν καλό αποτέλεσμα σε αυτή τη γενετική μορφή της νόσου.
Το Lp(a) είναι ένας τύπος λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας, ευρύτερα γνωστής ως LDL χοληστερόλη ή «κακή χοληστερόλη», αλλά είναι πιο κολλώδης, αυξάνοντας τον κίνδυνο μπλοκαρίσματος και σχηματισμού θρόμβων αίματος (αθηροσκλήρωση) στις αρτηρίες.
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται συνήθως για τη μείωση της χοληστερόλης, όπως οι στατίνες, δεν έχουν την ίδια επίδραση στο Lp(a) και επειδή προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από γενετικούς παράγοντες, το Lp(a) είναι επίσης δύσκολο να ελεγχθεί μέσω της διατροφής, της άσκησης και άλλων αλλαγών του τρόπου ζωής.
Προς το παρόν, μάλιστα δεν υπάρχουν διαθέσιμα εγκεκριμένα φάρμακα που στοχεύουν το Lp(a) και κατά συνέπεια την «κακή χοληστερόλη».
Το πρώτο φάρμακο που στοχεύει την λιποπρωτεΐνη (α)
Ωστόσο, μια ομάδα με επικεφαλής ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Monash ανέπτυξε και δοκίμασε ένα πρωτοποριακό, παγκοσμίως πρώτο από του στόματος φάρμακο, τη μουβαλαπλίνη, που διακόπτει την ικανότητα του σώματος να σχηματίζει Lp(a), στοχεύοντας να μειώσει την «κακή χοληστερόλη» στο σώμα.
«Όσον αφορά τη θεραπεία του υψηλού Lp(a), ενός γνωστού παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις, οι κλινικοί μας γιατροί δεν έχουν επί του παρόντος αποτελεσματικά εργαλεία στην εργαλειοθήκη τους», λέει ο Stephen Nicholls, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης. «Το Lp(a) είναι ουσιαστικά ένας σιωπηλός δολοφόνος χωρίς διαθέσιμη θεραπεία. Το νέο φάρμακο όμως αλλάζει τα δεδομένα για την “κακή χοληστερόλη”».
Το Lp(a) αποτελείται από ένα μόριο ενός σωματιδίου LDL που περιέχει απολιποπρωτεΐνη B100 (apo B100) και ένα μόριο μιας γλυκοπρωτεΐνης που ονομάζεται απολιποπρωτεΐνη (a) ή apo(a). Η μουβαλαπλίνη διαταράσσει την αλληλεπίδραση μεταξύ apoB100 και apo(a), με αποτέλεσμα χαμηλότερα επίπεδα Lp(a).
Πώς διεξήχθη η επαναστατική μελέτη για την κληρονομική «κακή χοληστερόλη»
Στη δοκιμή, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό JAMA Network συμμετείχαν συνολικά 114 συμμετέχοντες, εκ των οποίων οι 89 έλαβαν θεραπεία με μουβαλαπλίνη και 25 έλαβαν εικονικό φάρμακο. Η δοκιμή έγινε σε δύο μέρη.
Το πρώτο μέρος αξιολόγησε την επίδραση μιας μόνο δόσης μουβαλαπλίνης σε σταδιακές αυξήσεις, από 1 mg έως 800 mg, σε υγιείς συμμετέχοντες με μέση ηλικία 29 ετών.
Το δεύτερο μέρος αξιολόγησε την επίδραση μιας εφάπαξ ημερήσιας δόσης σε σταδιακές αυξήσεις (30 mg έως 800 mg) που ελήφθησαν σε 14 ημέρες από υγιείς συμμετέχοντες των οποίων η μέση ηλικία ήταν 32 ετών και που είχαν αυξημένα επίπεδα Lp(a) στο πλάσμα.
Τα βασικά επίπεδα Lp(a) και LDL χοληστερόλης λήφθηκαν στην αρχή της δοκιμής και παρατηρήθηκε η επίδραση της μουβαλαπλίνης στα επίπεδα Lp(a). Οι ερευνητές είδαν μείωση των επιπέδων Lp(a) ήδη από τη δεύτερη ημέρα με τους συμμετέχοντες να λαμβάνουν πολλαπλές δόσεις. Η μείωση της Lp(a) ήταν 64% έως 65% σε δόσεις 100 mg ή περισσότερο, που σημειώθηκε την 14η και 15η ημέρα.
Από τους συμμετέχοντες στην ομάδα της εφάπαξ δόσης, οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν πονοκέφαλος (33%), πόνος στην πλάτη (13%) και κόπωση (11%). Η ομάδα πολλαπλών δόσεων ανέφερε ότι εμφάνισε πονοκέφαλο (31%), διάρροια (20%), κοιλιακό άλγος (15%), ναυτία (10%) και κόπωση (10%). Δεν αναφέρθηκαν θάνατοι ή σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.
Πολλές ελπίδες ότι θα ελεγχθεί η οικογενής υπερχοληστερολαιμία
Οι ερευνητές σημειώνουν τους περιορισμούς της μελέτης, δηλαδή ότι ήταν μια μικρή μελέτη φάσης 1. Θα χρειαστούν μεγαλύτερες κλινικές δοκιμές σε πιο διαφορετικούς πληθυσμούς, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με ήδη υπάρχουσα καρδιαγγειακή νόσο, για να καθοριστεί το προφίλ ασφάλειας της μουβαλαπλίνης.
Επιπλέον, οι συμμετέχοντες στη μελέτη είχαν χαμηλή έως μέτρια αύξηση των επιπέδων Lp(a). Το κοινό στο οποίο στοχεύει το φάρμακο θα περιλαμβάνει πιθανώς άτομα με μεγαλύτερες αυξήσεις Lp(a).
Ωστόσο, ως ο πρώτος από του στόματος παράγοντας που αναπτύχθηκε ειδικά για τη μείωση των επιπέδων Lp(a), η μουβαλαπλίνη είναι μια πολλά υποσχόμενη εξέλιξη.
«Αυτό το φάρμακο αλλάζει το παιχνίδι με περισσότερους από έναν τρόπους», είπε ο Δρ. Nicholls και κατέληξε: «Όχι μόνο έχουμε την επιλογή να μειώσουμε μια άπιαστη μορφή χοληστερόλης, αλλά το να μπορούμε να τη χορηγούμε σε από του στόματος δισκίο σημαίνει ότι θα είναι πιο προσιτή για τους ασθενείς».