Το όνομα είναι μια κοινωνική ετικέτα που σχετίζεται με το κάθε άτομο από νωρίς στη ζωή του. Θα μπορούσαν λοιπόν τα ονόματα να επηρεάσουν τη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών του προσώπου των ανθρώπων όσο μεγαλώνουν; Μια νέα μελέτη υποστηρίζει πως αυτό το σενάριο είναι εξαιρετικά πιθανό.
Οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι υπάρχει μια επίδραση «αυτοεκπληρούμενης προφητείας» όπου η εμφάνιση του προσώπου των ατόμων αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου για να μοιάζει με τα κοινωνικά στερεότυπα που σχετίζονται με τα ονόματα.
Συγκεκριμένα, η νέα μελέτη από τον Δρ. Yonat Zwebner, τον Δρ. Moses Miller και τον καθηγητή Jacob Goldenberg του Arison School of Business του Πανεπιστημίου Reichman διαπίστωσε ότι το πρόσωπο ενός ατόμου τείνει να εξελίσσεται για να ταιριάζει με το όνομά του.
Οι ερευνητές προσπάθησαν να προσδιορίσουν εάν οι γονείς επιλέγουν ένα όνομα για το μωρό τους με βάση αυτό που φαίνεται κατάλληλο για την εμφάνιση του παιδιού ή αν η διαδικασία είναι αντίστροφη -ότι, με τα χρόνια, η εμφάνιση του προσώπου του ατόμου αλλάζει για να ταιριάζει με το όνομα που του δίνεται από τους γονείς του. Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PNAS.
Το πείραμα που έδειξε την «αυτοεκπληρούμενη προφητεία» με τα πρόσωπα και τα ονόματα
Στη μελέτη, ζητήθηκε από παιδιά 9 έως 10 ετών και ενήλικες να αντιστοιχίσουν πρόσωπα με ονόματα. Τα ευρήματα αποκάλυψαν ότι τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες ταίριαξαν σωστά τα πρόσωπα των ενηλίκων με τα αντίστοιχα ονόματά τους, σημαντικά πάνω από το επίπεδο πιθανότητας.
Ωστόσο, όσον αφορά τα πρόσωπα και τα ονόματα των παιδιών, οι συμμετέχοντες δεν μπόρεσαν να κάνουν ακριβείς συσχετισμούς. Σε ένα άλλο μέρος της μελέτης, ένα σύστημα μηχανικής μάθησης τροφοδοτήθηκε με μια μεγάλη βάση δεδομένων εικόνων ανθρώπινων προσώπων.
Ο υπολογιστής αναγνώρισε ότι οι αναπαραστάσεις των προσώπων των ενηλίκων με το ίδιο όνομα ήταν σημαντικά πιο παρόμοιες μεταξύ τους από τις αναπαραστάσεις των προσώπων ενηλίκων με διαφορετικά ονόματα. Αντίθετα, δεν βρέθηκε σημαντική ομοιότητα μεταξύ των παιδιών με το ίδιο όνομα σε σύγκριση με τα παιδιά με διαφορετικά ονόματα.
Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ομοιότητα μεταξύ του προσώπου ενός ατόμου και του ονόματός του προκύπτει από μια «αυτοεκπληρούμενη προφητεία». Η εμφάνιση του προσώπου αλλάζει για μεγάλο χρονικό διάστημα για να ευθυγραμμιστεί με τα κοινωνικά στερεότυπα που σχετίζονται με το όνομα.
Τέτοια στερεότυπα μπορούν να διαμορφωθούν με πολλούς τρόπους, για παράδειγμα επειδή το όνομα συνδέεται με μια διάσημη φιγούρα ή λόγω των εννοιών ενός βιβλικού ονόματος.
«Η έρευνά μας υπογραμμίζει την ευρύτερη σημασία αυτού του εκπληκτικού αποτελέσματος – τον βαθύ αντίκτυπο των κοινωνικών προσδοκιών», σημείωσε ο Δρ. Yonat Zwebner, από το Arison School of Business του Πανεπιστημίου Reichman και πρόσθεσε:
«Έχουμε αποδείξει ότι υπάρχουν κοινωνικές κατασκευές ή δόμηση –κάτι που μέχρι τώρα ήταν σχεδόν αδύνατο να εξεταστεί εμπειρικά. Η κοινωνική δομή είναι τόσο ισχυρή που μπορεί να επηρεάσει την εμφάνιση ενός ατόμου».
«Αυτά τα ευρήματα μπορεί να υποδηλώνουν τον βαθμό στον οποίο άλλοι προσωπικοί παράγοντες που είναι ακόμη πιο σημαντικοί από τα ονόματα, όπως το φύλο ή η εθνικότητα, μπορεί να διαμορφώσουν το σε τι ανθρώπους εξελίσσονται τα άτομα», κατέληξε ο Δρ. Zwebner.
Μπορούν τα ονόματα να διαμορφώσουν την εμφάνιση του προσώπου;
Αξιοποιώντας το αποτέλεσμα αντιστοίχισης προσώπου-ονόματος, το οποίο καταδεικνύει την ικανότητα να ταιριάζουν τα ονόματα των ενηλίκων με τα πρόσωπά τους, οι επιστήμονες διατύπωσαν τη θεωρία ότι τα άτομα θα έμοιαζαν με το κοινωνικό τους στερεότυπο (όνομα) στην ενήλικη ζωή αλλά όχι στην παιδική ηλικία.
Για να ελεγχθεί αυτή η υπόθεση, ζητήθηκε, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, από παιδιά και ενήλικες να αντιστοιχίσουν πρόσωπα και ονόματα παιδιών και ενηλίκων. Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά ταίριαξαν σωστά τα πρόσωπα των ενηλίκων με τα αντίστοιχα ονόματά τους, σημαντικά πάνω από το επίπεδο πιθανοτήτων.
Συμπληρώνοντας τις εργαστηριακές μελέτες, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα πλαίσιο μηχανικής μάθησης για την επεξεργασία δεδομένων εικόνων προσώπου και διαπίστωσαν ότι οι αναπαραστάσεις προσώπου ενηλίκων με το ίδιο όνομα ήταν πιο παρόμοιες μεταξύ τους παρά με εκείνες ενηλίκων με διαφορετικά ονόματα.
Αυτό το πρότυπο ομοιότητας απουσίαζε μεταξύ των αναπαραστάσεων του προσώπου των παιδιών, ενισχύοντας έτσι την θεωρία της αυτοεκπληρούμενης προφητείας.
Επιπλέον, το αποτέλεσμα αντιστοίχισης προσώπου-ονόματος ήταν εμφανές για τους ενήλικες αλλά όχι για τα πρόσωπα των παιδιών που είχαν υποστεί τεχνητή γήρανση για να μοιάζουν με ενήλικες, υποστηρίζοντας τον εικαζόμενο ρόλο της κοινωνικής ανάπτυξης σε αυτό το αποτέλεσμα.
Συνδυαστικά, αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι ακόμη και η εμφάνιση του προσώπου μας μπορεί να επηρεαστεί από έναν κοινωνικό παράγοντα όπως το όνομά μας, επιβεβαιώνοντας τον ισχυρό αντίκτυπο των κοινωνικών προσδοκιών.