Η αξονική τομογραφία είναι ένας τύπος απεικόνισης που χρησιμοποιεί ακτίνες Χ για τη δημιουργία λεπτομερών εικόνων του σώματος. Χρησιμοποιείται ευρέως για τη διάγνωση ασθένειας ή τραυματισμού καθώς και για τον προγραμματισμό ιατρικής, χειρουργικής ή θεραπείας με ακτινοβολία. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες διερευνούν επισταμένως το ενδεχόμενο ένα από τα πιο πολύτιμα εργαλεία της σύγχρονης ιατρικής να μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να προκαλέσει καρκίνο.
Τι είναι η αξονική τομογραφία και γιατί πραγματοποιείται – Πότε μπορεί να συνδέεται με αυξημένα περιστατικά καρκίνου
Σύμφωνα με τη Mayo Clinic, οι εξετάσεις υπολογιστικής τομογραφίας (αξονική τομογραφία -CT) χρησιμοποιούν ακτίνες Χ για τη δημιουργία λεπτομερών εικόνων του σώματος. Στη συνέχεια, ένας υπολογιστής δημιουργεί εικόνες διατομής των οστών, των αιμοφόρων αγγείων και των μαλακών ιστών μέσα στο σώμα, με περισσότερες λεπτομέρειες από τις απλές ακτινογραφίες.
Ωστόσο, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι μερικές φορές υπερσυνταγογραφούνται και εκτελούνται άσκοπα, πιθανώς λόγω οικονομικού οφέλους για τα νοσοκομεία, καθώς είναι πολύ ακριβές, ή λόγω του φόβου των γιατρών ότι θα χάσουν τη διάγνωση. Ο γιατρός μπορεί να προτείνει αξονική τομογραφία για πολλούς λόγους. Για παράδειγμα, μια αξονική τομογραφία μπορεί να βοηθήσει:
- Στη διάγνωση παθήσεων των μυών και των οστών, όπως όγκοι οστών και κατάγματα.
- Να δείξει πού βρίσκεται ένας όγκος, λοίμωξη ή θρόμβος αίματος.
- Να καθοδηγήσει διαδικασίες όπως χειρουργική επέμβαση, βιοψία και ακτινοθεραπεία.
- Στην παρακολούθηση της προόδουο ασθενειών και καταστάσεων όπως ο καρκίνος, οι καρδιακές παθήσεις, τα οζίδια των πνευμόνων και οι μάζες του ήπατος.
- Στην παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας ορισμένων θεραπειών, όπως η θεραπεία του καρκίνου.
- Στην εύρεση τραυμάτων και αιμορραγιών μέσα στο σώμα που μπορεί να συμβούν μετά από τραυματισμό.
Ωστόσο, υπάρχει μικρή έως καθόλου ρύθμιση των μηχανημάτων σάρωσης και τα επίπεδα ακτινοβολίας που εκπέμπονται μπορεί να διαφέρουν πολύ από μηχάνημα σε μηχάνημα. Το 2009, οι ερευνητές υπολόγισαν ότι οι υψηλές δόσεις ακτινοβολίας από αξονικές τομογραφίες ήταν υπεύθυνες για το 2% όλων των καρκίνων (ή περίπου 30.000 ετησίως) και η συνεχιζόμενη έρευνα δείχνει ότι καθώς αυξάνεται ο αριθμός των αξονικών τομογραφιών, υπάρχει πιθανότητα να αυξηθούν και οι σχετικοί καρκίνοι.
Διαγνωστικά Πρωτόκολλα: Μειώνουν τις άχρηστες απεικονιστικές εξετάσεις
Η δόση της ακτινοβολίας ποικίλλει μεταξύ των μηχανημάτων CT
Η Δρ. Rebecca Smith-Bindman, καθηγήτρια στην ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο, είναι μία από τις ερευνήτριες στη μελέτη του 2009 που βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη. «Είναι ακατανόητο. Συνεχίζουμε να κάνουμε όλο και περισσότερες αξονικές τομογραφίες και οι δόσεις συνεχίζουν να αυξάνονται», δήλωσε χαρακτηριστικά στο NBC News.
Εξηγώντας τις ανησυχίες των ειδικών, η Δρ. Smith Bindman ανέφερε ότι μεταξύ δύο μηχανημάτων, το ένα θα μπορούσε να εκθέτει τους ασθενείς σε 10 έως 15 φορές υψηλότερες δόσεις ακτινοβολίας από το άλλο. «Υπάρχει πολύ μεγάλη διακύμανση και οι δόσεις ποικίλλουν σε ασθενείς που εξετάζονται για το ίδιο κλινικό πρόβλημα».
Η έκθεση στην ακτινοβολία μετράται σε millisieverts (mSv), η οποία μετρά την ποσότητα της ακτινοβολίας που απορροφάται από το σώμα. Οι άνθρωποι εκτίθενται σε μικρές ποσότητες ακτινοβολίας καθημερινά από το περιβάλλον τους ή μέσω δραστηριοτήτων όπως οι πτήσεις.
Μια μελέτη του 2007 που δημοσιεύθηκε στο The New England Journal of Medicine σημείωσε ότι αν και οι κίνδυνοι από τις αξονικές τομογραφίες για ένα άτομο δεν είναι μεγάλοι, η αυξανόμενη έκθεση του πληθυσμού στην ακτινοβολία μπορεί να αποτελέσει ένα ζήτημα δημόσιας υγείας στο μέλλον. Οι συγγραφείς της μελέτης έγραψαν ότι οι καρκίνοι που αποδίδονται στην ακτινοβολία CT μπορεί να κυμαίνονται από 1,5 έως 2%.
Η ηλικία που κάνει κάποιος αξονική τομογραφία μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου
Η μελέτη του 2009 στην οποία συμμετείχε η Δρ. Smith-Bindman εξέτασε τη δόση ακτινοβολίας που σχετίζεται με τους 11 πιο κοινούς τύπους αξονικών τομογράφων που πραγματοποιήθηκαν σε 1.119 ενήλικες ασθενείς το 2008. Η έκθεση στην ακτινοβολία διέφερε ευρέως. Οι μέσες δόσεις κυμαίνονταν:
- από 2 mSv για αξονική τομογραφία κεφαλής
- έως 31 mSv για αξονική τομογραφία κοιλίας και πυέλου.
Συγκριτικά, μια πτήση Νέα Υόρκη – Τόκιο μετ’ επιστροφής εκθέτει ένα άτομο σε 0,19 mSv, ενώ μια ακτινογραφία του στομάχου εκπέμπει 0,6 mSv. Ωστόσο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η ποσότητα ακτινοβολίας που εκπέμπεται από τους τομογράφους διέφερε ευρέως στα τέσσερα νοσοκομεία από τα οποία συνέλεξαν δεδομένα – με 13πλάσια διαφορά μεταξύ της υψηλότερης και της χαμηλότερης δόσης για κάθε τύπο εξέτασης.
Στη συνέχεια, η ομάδα υπολόγισε τους καρκίνους που προκύπτουν από αξονικές τομογραφίες με βάση την ηλικία και το φύλο του ασθενούς. Περίπου μία στις 270 γυναίκες και ένας στους 600 άνδρες που υποβλήθηκαν σε αξονική τομογραφία αρτηριών κοντά στην καρδιά τους σε ηλικία 40 ετών θα αναπτύξουν καρκίνο από αυτή τη σάρωση.
Περίπου μία στις 8.100 γυναίκες και ένας στους 11.000 άνδρες που έκαναν αξονική τομογραφία κεφαλής στα 40 θα αναπτύξουν καρκίνο από αυτή τη σάρωση. Για τους ασθενείς ηλικίας περίπου 20 ετών, οι κίνδυνοι ήταν περίπου διπλάσιοι και για τους ασθενείς στα 60 οι κίνδυνοι μειώθηκαν στο μισό. Οι ερευνητές δεν ανέφεραν τι είδους καρκίνο μπορεί να αναπτύξουν οι ασθενείς.
Οι καρκίνοι που είχαν προηγουμένως συνδεθεί με την ακτινοβολία περιλαμβάνουν:
- τη λευχαιμία,
- τον καρκίνο του μαστού,
- του παχέος εντέρου,
- της ουροδόχου κύστης,
- του στομάχου,
- των ωοθηκών,
- του πνεύμονα και
- του ήπατος, σύμφωνα με την Πυρηνική Ρυθμιστική Επιτροπή των ΗΠΑ.
Η ερευνητική ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα: «Οι δόσεις ακτινοβολίας από τις κοινώς πραγματοποιούμενες διαγνωστικές εξετάσεις CT είναι υψηλότερες και πιο μεταβλητές από ό,τι αναφέρεται γενικά, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για μεγαλύτερη τυποποίηση μεταξύ των δομών υγείας».
Πηγές: Daily Mail, Mayo Clinic, UC San Francisco, The New England Journal of Medicine, European Radiology, The BMJ, Nuclear Regulatory Commission